حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس تشریح کرد: ۱۵ حق شرط مجلس دهم برای پیوستن به FATF
تصویب الحاق ایران به FATF در مجلس دهم و مهر ۱۳۹۷، زمانی اتفاق افتاد که حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بود. آن زمان لایحه الحاق ایران به کنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی با ۱۴۱ رای موافق، ۴۶ رای مخالف و ۹ رای ممتنع به تصویب مجلس رسید اما مجمع تشخیص مصلحت نظام جلوی آن را گرفت تا ایران از لیست خاکستری به لیست سیاه منتقل شود. فلاحت‌پیشه درباره تصویب FATF در مجلس و فرازوفرودهایش با هم‌میهن به گفت‌وگو پرداخت.
تصویب الحاق ایران به FATF در مجلس دهم و مهر 1397، زمانی اتفاق افتاد که حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بود. آن زمان لایحه الحاق ایران به کنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی با ۱۴۱ رای موافق، 46 رای مخالف و 9 رای ممتنع به تصویب مجلس رسید اما مجمع تشخیص مصلحت نظام جلوی آن را گرفت تا ایران از لیست خاکستری به لیست سیاه منتقل شود. فلاحت‌پیشه درباره تصویب FATF در مجلس و فرازوفرودهایش با هم‌میهن به گفت‌وگو پرداخت که در زیر آمده است:
*در زمان ریاست شما در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، FATF به تصویب مجلس دهم رسید. روند این تصویب چگونه طی شد؟
بررسی FATF باید در شرایط فنی و غیرسیاسی به نتیجه برسد. این موضوع در آن زمان هم مدنظر ما بود. روزهای اول ریاست من در کمیسیون FATF به درخواست دولت در نوبت رسیدگی کمیسیون قرار گرفت. در آن زمان مخالفت‌های جدی با آن مطرح شد. اما رئیس وقت مجلس در جلسه علنی اعلام کرد: «مقام رهبری تاکید کردند که نظر ایشان درباره FATF همان چیزی است که دولت و مجلس می‌خواهند.» به عبارتی تصمیم‌گیری درباره آن را برعهده مجلس و دولت گذاشته بودند. دولت هم کنوانسیون‌های پالرمو و CFT را امضا کرده بود و بخش عمده‌ای از مسیر را رفته بود. اما موضوع CFT و مقابله با تامین مالی تروریسم مطرح بود.
*ایران در آن زمان در شرایط بهتری قرار داشت؟
در آن زمان ایران در لیست خاکستری قرار داشت و هنوز وارد لیست سیاه نشده بود. لیست خاکستری محدوده هشدار برای بانک‌هاست. اما لیست سیاه یعنی خطر و هر کسی که با بانک‌های ایران کار کند، تخلف کرده است. در آن زمان من مدیران عامل تمام بانک‌های خصوصی و دولت وقت را به کمیسیون دعوت کردم و دریک جلسه چندساعته تقریباً تمام آنها صحبت کردند و تاکید می‌کنم بدون استثنا سیاهه‌ای از آسیب‌ها و خساراتی را مطرح کردند که به دلیل قرار داشتن ایران در لیست خاکستری بانک‌ها و منافع ایران متحمل شده‌اند. بعد از این جلسه کمیسیون به FATF رای داد.
در آن زمان مخالفان روزبه‌روز بیشتر می‌شد و جریانات مخالف و موافق صف‌بندی کرده بودند. بخش عمده‌ای از مخالفت‌ها هم واقعاً دلسوزانه بود. به هر حال بعد از فروپاشی شرق و از ابتدای دهه 90 به بعد نگارش بسیاری از کنوانسیون‌ها در کشورهای غربی (آمریکا و اروپا) بوده و کشورهای دیگر همواره به دیده شک به این نگارش‌ها می‌نگریستند و تنها راه این بود که کشورها با «حق شرط» یا «حق تحفظ» به این کنوانسیون‌ها بپیوندند. به همین دلیل برای رفع این دغدغه‌ها دولت و مجلس حق شرط‌های قوی را به آن اضافه کردیم و روز قبل از آن که به صحن بیاید، وزرا و مسئولان مربوطه را به کمیسیون دعوت کردیم.
*چه کسانی در آن جلسه حضور داشتند و چرا دعوت شدند؟
شورای نگهبان ایراداتی گرفته بود و برای بررسی ایرادات برخی را دعوت کردیم. از آقایان ظریف، وزیر وقت امور خارجه و علوی وزیر اطلاعات و خانم جنیدی، معاون وقت حقوقی رئیس‌جمهور و جریانات مختلف مجمع تشخیص مصلحت نظام، سه جریان حاضر در مجلس و نماینده شورای نگهبان در این جلسه حضور پیدا کردند. در آن جلسه درباره حق‌شرط‌ها صحبت کردیم. اگر این لایحه با حق‌شرط‌هایش به تصویب می‌رسید حداقل به نظر حاضران در آن جلسه، منافع کشور تامین می‌شد.
*مهم‌ترین حق‌شرط‌ها چه بود؟
به‌عنوان مثال حق شرطی در آن وجود داشت که به دلیل تحریم بودن ایران، دولت حق ندارد تراکنش‌هایی که باعث تحریم کشور می‌شود را اظهار کند. تاکید شده بود که لیست گروه‌های تروریستی را می‌پذیریم که شورای عالی امنیت ملی ایران آن را تایید کند. در آن زمان هیچ‌کدام از گروه‌های مقاومت در لیست تروریستی نبودند اما این حق شرط را گذاشتیم تا اگر گروه‌های مقاومت روزی تروریست معرفی شدند، دولت ایران الزامی برای قبول آن نداشته باشد. حتی بعضی از دوستان در آن جلسه معتقد بودند شاید FATF شرط‌پذیر نباشد. پاسخ ما این بود که بیش از 50کشور دنیا برای پیوستن به پالرمو و CFTشرط گذاشته‌اند و ایران هم می‌تواند حق شرط بگذارد. حتی ما یک بند حق تحفظ دیگر نیز به آن اضافه کردیم که «اگر FATF حق شرط‌های ایران را نپذیرفت، دولت ایران حق ندارد به کنوانسیون‌ها بپیوندد.» ما این شرط‌ها را گذاشتیم و تمام ملاحظات مدنظر قرار گرفته شد. این لایحه که به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفت، در مجمع به‌رغم برگزاری چندین جلسه، این تصمیم صورت نگرفت.
*نپیوستن به FATF در آن زمان با وجود هشدارهای کارشناسان (مانند مدیران‌عامل بانک‌ها) برای ایران منافعی داشت یا تبدیل شد به ضرر علیه کشور؟
معتقدم اگر ایران در آن زمان با شروط قوی لحاظ شده در لایحه الحاق به کنوانسیون‌های FATF انجام می‌گرفت، جلوی خسارات زیادی گرفته می‌شد.
*در مصوبه مجلس 15 حق شرط برای پیوستن به FATF تعیین شده بود؟
برای هر دو کنوانسیون (پالرمو و CFT) 15 شرط گذاشته شد که 4 مورد حائز اهمیت بیشتری بود. شروط لحاظ‌شده با توجه به قوانین و مقررات حاکم بر کشور و قانون اساسی مطرح شده بود اما مهم‌ترین شروط حول 4 موضوع بود؛ اول: همانطور که اشاره کردم، مربوط به تحریم بود که دولت حق نداشت تراکنش‌هایی که منجر به تحریم کشور می‌شود را اظهار کند. دوم: درباره گروه‌های تروریستی شورای عالی امنیت ملی ملاک قرار گرفت. سوم: دولت حق نداشت تراکنش‌هایی که اظهار آن خلاف منافع امنیتی کشور باشد را اظهار نماید و چهارمین و مهم‌ترین شرط را شب آخر اضافه کردیم که اگر شروط ایران را نپذیرند، دولت حق پیوستن به کنوانسیون‌ها را ندارد. به عبارتی همه ملاحظات را در شرط آخر دیده بودیم.
*سرفصل سیاهه‌ای از آسیب‌ها و خساراتی که مدیران عامل بانک‌ها با مجلس مطرح کردند و درباره آن هشدار دادند چه بود؟
اگر کشور در لیست سیاه FATF قرار گیرد، نمی‌توانیم مناسبات رسمی بانکی و مالی را در دنیا انجام دهیم و به عبارتی دنیا با ایران کار نمی‌کند حتی بانک‌های دوست. در آن زمان به برخی از بانک‌های چینی، ترک، روسی و حتی عراقی اشاره شد و دولت‌های مربوطه که مراودات‌شان با ملاحظات جدی است. کشوری که در لیست سیاه FATF قرار می‌گیرد عملاً دو نوع معامله بانکی می‌تواند انجام دهد: اول، کار با دلال‌ها که هزینه بسیاری از ایران می‌گیرند تا FATF را دور بزنند. دوم، احکام حکومتی کشورها، یعنی بانک‌های کشورها با حکم حکومتی با ایران مراوده داشته باشند. مورد دوم هزینه‌های سیاسی بسیاری برای کشور به وجود می‌آورد. کشورها به راحتی حاضر نیستند در قبال ایران فداکاری کنند.
موضوع دیگری که به آن اشاره شد، تبدیل پول بود. وقتی کشور در لیست سیاه قرار گیرد، ارزش پول کشور کاهش می‌یابد چراکه از مبادی رسمی تبادل پول صورت نمی‌گیرد و واسطه‌ها انتقال پول را انجام می‌دهند. متاسفانه بعد از قرار گرفتن ایران در لیست سیاه، رئیس یکی از قوا در مناظره‌های انتخاباتی گفت: «به خاطر FATF و تحریم‌های مربوطه 30درصد از ارزش پول کشور از بین می‌رود. وقتی گفتم متاسفانه برخی وقتی توپ را می‌گیرند که در آفساید هستند، به همین افراد اشاره کردم. بعد از اینکه کشور این همه تاوان می‌دهد به هزینه‌های انجام‌شده اقرار می‌کنند. خطاب من به برخی از مسئولان در مجلس و مجمع است که به وظیفه خود عمل نمی‌کنند. رئیس وقت مجلس در صحن مجلس گفت: «رهبری تصمیم را به دولت و مجلس ارجاع داده‌اند.» اما متاسفانه این تاخیر زیان‌آور صورت گرفت.
*بیرون آمدن از لیست سیاه برای ایران سخت است؟ در این شرایط می‌تواند شروط خود را مطرح کند؟
به نظر من باید این موضوع به صورت فنی و به دور از مسائل سیاسی بررسی شود. کار بسیار سخت شده است. آن زمان که کشور در لیست خاکستری بود، اگر این لایحه تصویب می‌شد می‌توانست شرایط عادی شکل گیرد اما در این مدت اتفاقات دیگری رخ داده است. برخی از کشورهای دیگر مانند رژیم صهیونیستی و برخی از کشورهای منطقه که هنوز مناسبات صادقانه‌ای با ایران ندارند، به هیئت اصلی FATF راه پیدا کرده‌اند و ایران هم در لیست سیاه است. در این فرصت 4 ساله ریاست‌جمهوری بایدن که کشور نفت بهتری می‌فروخت و فشار حداکثری در تحریم‌ها وجود نداشت کشور می‌توانست بهتر کار کند اما دیدیم که نپیوستن کشور به کنوانسیون‌های FATF نوعی خودتحریمی بود.
*موضوع مخالفت‌های آن زمان که ایران را از پیوستن به کنوانسیون‌های FATF بازداشت چه بود؟
دغدغه‌هایی که مطرح می‌شد دلسوزانه و برحق بود. البته کاسبان تحریم همواره در پشت همه تنش‌های کشور هستند اما دغدغه‌ها درست بود. بعضی معتقد بودند که با پیوستن به این کنوانسیون‌ها کشور نتواند تحریم‌ها را دور بزند. برخی دیگر دغدغه گروه‌های مقاومت و کمک به آنها را داشتند. گروهی نفوذ امنیتی و از بین رفتن امنیت مبادلات اقتصادی را مطرح کردند. به هر حال تمام این دغدغه‌ها را در قالب حق‌شرط‌ها رفع کردیم و دولت حق نداشت تراکنش‌های مالی را به گونه‌ای اظهار کند که مشکلاتی برای کشور در حال تحریم، مسائل امنیتی و امنیت اقتصادی به وجود آید. لذا با وجود حق‌شرط‌ها که اعلام شد، مخالفت‌ها بر این پایه بود که حق‌شرط‌ها را نمی‌پذیرند، چون ماده CFT بندی دارد که حق شرط‌های مطرح‌شده نباید با حقوق کنوانسیون همخوان باشد.
بعضی از دوستان بحق می‌گفتند و به همین دلیل حق شرط آخر این دغدغه را رفع می‌کرد. ما تاکید کردیم که اگر ماده 6 مانع شرط‌گذاری ایران شود، دولت حق پیوستن به کنوانسیون‌ها را ندارد. در حقیقت ما اجازه مشروط به دولت دادیم که به کنوانسیون‌های FATF بپیوندد. به هر حال کاری بود برای رفع اختلاف. حتی یکی از دوستانی که دغدغه‌های زیادی داشت، در شب قبل از بررسی لایحه در مجلس که این شرط را گذاشتیم، گفت: «این حق شرط انقلابی است.» کما اینکه قبل از ایران بیش از 50 کشور دنیا با حق شرط به این کنوانسیون‌ها پیوسته بودند.
