استان سیاستمداران پرهیاهو
بررسی فضای سیاسی استان‌ها در سال انتخابات مجلس
بررسی فضای سیاسی استان‌ها در سال انتخابات مجلس
«گفتم شما که ویرانه را ویرانه‌تر کردی»؛ جمله‌ای خطاب به آیت‌الله شاهرودی که به گفته لقمانیان، نماینده همدان در مجلس ششم باعث بازداشت او شد. او دلیل بازداشت خود را نشر اکاذیب و توهین مطرح کرده بود. لقمانیان به‌عنوان نخستین نماینده مجلس شورای اسلامی شناخته شد که راهی زندان شد، نماینده اصلاح‌طلبِ استانی که بافت غالب آن را اصولگراها تشکیل می‌دهند. این تنها اتفاق شاخص سیاسی منتسب به همدانی‌ها نبود. مسئله سیاست در همدان خیلی پیشتر از اینها بر سر زبان‌ها بود؛ شاید آن زمان که آیت‌الله مفتح به‌عنوان یک همدانی ریاست دانشکده الهیات دانشگاه تهران را برعهده گرفت و به‌عنوان یک چهره روحانی مبارز از همدان شناخته شد. ابوالحسن بنی‌صدر، نخستین رئیس‌جمهور ایران نیز همدانی بود. پدر او روحانی معروف همدانی بود که با آیت‌الله خمینی ارتباط نزدیکی داشت. شیرین عبادی، دیگر چهره سیاسی از استان همدان است. حمیدرضا حاجی‌بابایی و عبدالناصر همتی نیز دیگر چهره‌های شاخص سیاسی این استان هستند. همدان استانی است که بستر اتفاقات سیاسی گوناگونی نیز بوده است که یکی از دلایل آن را وجود چند دانشگاه برجسته و مطرح می‌دانند. در جریان انتخابات
ریاست‌جمهوری سال 1388، زمانی که مهدی کروبی برای ایراد سخنرانی به دانشگاه بوعلی رفت؛ مسئولان دانشگاه درِ دانشگاه را به روی او بستند و او هم از پشت میله‌ها برای دانشجوها سخنرانی کرد و حضور او در همدان خبرساز شد. سخنرانی معروف هاشم آقاجری در دانشگاه بوعلی‌سینای همدان، اتفاق سیاسی مهم دیگری بود که باعث شد تا او برای این سخنرانی دادگاهی شود و از قاضی همدانی حکم اعدام دریافت کند؛ حکمی که پس از آن در پی اعتراضات و ایراد دیوان عالی کشور شکسته شد و به حبس، تبعید و محکومیت از تدریس تقلیل یافت.
استان همدان 7 حوزه انتخابیه و 9 نماینده در مجلس دارد اما همانگونه که از اسامی پیداست، نفوذ و شهرت سیاسیون این استان بسیار بالا است. فعالان سیاسی این استان معتقدند همدان استانی با بافت مذهبی است و گستره اصولگرایی در این استان همواره بیشتر از اصلاح‌طلبان بوده است؛ به‌گونه‌ای که حتی در زمانی که فضای غالب جامعه با اصلاح‌طلب‌ها یاری می‌کرده، همدانی‌ها اصولگراها را ترجیح می‌دادند. برای مثال در انتخابات سال 96 آراء سیدابراهیم رئیسی در این استان بر حسن روحانی پیشی گرفت. اما ساختار اصولگرایی نیز در این استان ترکیبی از حضور سنتی‌ها و حزبی‌ها است و جریانی با ریشه‌های قوی دارد. اما اصولگرا بودن به مشارکت بالای مردم این استان در انتخابات ادوار مجلس ختم نشده است. بررسی درصد مشارکت مردم استان همدان در ادوار مختلف انتخابات مجلس تاییدکننده این مطلب است. بیشترین مشارکت مردم همدان در انتخابات مجلس پنجم رقم خورد. همدانی‌ها در این دوره مشارکت 73درصدی را ثبت کردند و از بین نماینده‌های انتخاب‌شده، دو نماینده مطرح را راهی بهارستان کردند. حمیدرضا حاجی‌بابایی که بعدها در دولت احمدی‌نژاد، وزیر آموزش و پرورش شد و مرضیه حدیدچی،
نخستین فرمانده زن سپاه در ایران، معروف به خواهر دباغ و بانوی محافظ امام خمینی در فرانسه. اما مشارکت مردم این استان در انتخابات مجلس یازدهم با رکورد بی‌سابقه 36درصدی به کمترین میزان مشارکت ثبت‌شده می‌رسد. بررسی‌ها نشان می‌دهد مشارکت مردم این استان در انتخابات همچون دیگر استان‌ها متأثر از تحولات جامعه است و باید منتظر ماند و دید همدانی‌ها این‌بار چه عکس‌العملی نسبت به فضای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی موجود در کشور و استان خود نشان خواهند داد.
نگاه اصلاح‌طلب
سیدعلی شیخ‌الاسلامی قائم‌مقام حزب کارگزاران در استان همدان:
شاید جبهه اصلاحات در همدان بتواند متفاوت عمل کند
سیدعلی شیخ‌الاسلامی، قائم‌مقام حزب کارگزاران در استان همدان معتقد است که جریان اصولگرا در همدان چنان ریشه عمیقی دارد که فضا را برای اصلاح‌طلبان سخت کرده است. او در گفت‌وگو با هم‌میهن، جزئیاتی از فضای سیاسی و انتخاباتی در این استان را شرح داده است که در ادامه می‌خوانید:
در مورد فضای سیاسی استان همدان، با توجه به اینکه در ماه‌های منتهی به برگزاری انتخابات مجلس دوازدهم نزدیک می‌شویم، توضیح دهید.
فضای سیاسی همدان نیز جدا از فضای سیاسی کل کشور نیست و رخوتی که در تمام کشور حاکم است، در همدان نیز حاکم شده است. اما در توضیح کامل‌تر باید بگویم که فضای سیاسی همدان از قدیم تحت تاثیر چهره‌های اصولگرای سنتی بوده است؛ در واقع یکی از پایگاه‌های جناح‌های راست سنتی بعد از انقلاب در همدان واقع شده و اصولگرایی در همدان به قدری جدی است که فضای نفس کشیدن سیاسی سایر جریانها در این محیط سخت خواهد بود.
در جریان ثبت‌نام انتخابات مجلس، آیا چهره‌های شاخص جناح‌های مختلف ثبت‌نام کرده‌اند؟
کاندیداهای همه احزاب و جناح‌ها برای انتخابات مجلس دوازدهم ثبت‌نام کردند؛ از جمله نمایندگان کنونی مجلس و شانس خوبی هم دارند چراکه هم پایگاه اجتماعی و هم نفوذ سیاسی خیلی جدی در این استان دارند. از طرفی نمایندگان ادوار گذشته نیز کاندیدا شده‌اند که شنیده می‌شود برخی از آنها ابتدا ردصلاحیت شدند و سپس صلاحیت دریافت کردند. در مجموع جریان اصولگرا به صورت تمام‌قد کاندیدا شدند و فعالیت‌های خود را آغاز کردند و خیلی جدی مشغول فعالیت هستند. از جریان‌های اصلاح‌طلب، اکثر افراد نام‌نویسی کرده‌اند و عده بسیار زیادی ردصلاحیت شده‌اند؛ از جمله دبیر استانی حزب کارگزاران. اما اصلاح‌طلب‌های معتدل‌تری که با فرم وزارت کشوری قبل همراه بودند، از هیئت اجرایی تایید صلاحیت گرفتند و در انتظار نظر هیئت نظارت هستند.
در نتیجه احتمال اینکه اصلاح‌طلب‌های مطرح در فضای رقابت حاضر باشند وجود دارد؟
یکی از چهره‌های مطرح اصلاح‌طلب از تهران ثبت‌نام کرد و قرار بود حوزه خود را به همدان منتقل کند. ایشان در دوره‌های مختلف معاون سیاسی، فرماندار و در وزارت کشور حضور داشتند و اگر از هیئت نظارت تایید صلاحیت دریافت کند، به احتمال زیاد یک اجماع کاملی بین اصلاح‌طلب‌ها شکل بگیرد و صرفاً از همین یک نفر حمایت کنند.
در صورتی که هم اصلاح‌طلبان و هم اصولگراها در صحنه انتخابات حاضر باشند، آیا مردم این استان تمایلی برای شرکت در انتخابات دارند؟
فکر می‌کنم مشارکت در استان همدان مقداری بیشتر از سایر استان‌ها باشد. چراکه در این استان یک قشر سنتی و میانه‌رو داریم. آن قشری که در سال ۹۶ قرار بوده به آقای روحانی رای دهند، فکر نمی‌کنم بخواهند فعالیتی داشته باشند. قشر معتدل دانشجویی که فعال بوده، تا حدودی جذب جریان‌های ستادی شده‌اند و رفت‌و‌آمدها شروع شده است اما شاید مشارکت مقداری بیشتر از دوران ریاست‌جمهوری باشد چراکه رگه‌های شهری و قومیتی در استان همدان داریم اما اینکه انتظار داشته باشیم جریان‌های مخالف دولت و اصلاح‌طلبان و میانه‌روها رای بیاورند احتمالاً کم است. البته در شهرستان تویسرکان نماینده کنونی معتدل است و با آقای لاریجانی رابطه بسیار خوبی دارد و مدت‌هاست که از این شهر رای می‌آورند و نماینده مجلس می‌شوند و احتمالاً در این دوره نیز جایگاه ایشان تثبیت شده است. یا در شهرستان ملایر دو کاندیدای فعلی با وجود آنکه خیلی تندرو هستند اما رای خود را دارند چراکه پایگاه سیاسی اصولگرا پشت آن‌هاست. آنچه اکنون شاهد آن هستیم، خیلی بعید است که دستخوش تغییری شود. شاید مقداری میزان مشارکت از دوره قبلی بیشتر باشد. ما تمام تلاش خود را می‌کنیم که حداقل در شهر همدان با کاندیداهای جبهه پایداری رقابتی ایجاد شود اما هنوز نشانه و امیدی از مشارکت جدی نمی‌بینم.
نوع رای دادن مردم در استان همدان در شهرهای مختلف چگونه است؟ در کدام شهرستان‌ها بیشتر قومیتی رای می‌دهند، در کدام شهرستان‌ها احزاب نفوذ بیشتری دارند؟
در استان همدان در مجموع بافت سنتی همواره پایگاه و نفوذ جدی داشته است مگر در دوره‌های محدودی! در واقع در تمامی دوره‌ها اقبال به سمت کاندیدای اصولگرا بوده است. در دوره‌ای که شرایط متفاوت شده نیز مربوط به دوره پنجم و ششم است و حتی زمانی که مجلس در دستان اصلاح‌طلبان بود، در همدان کاندیدای اصلاح‌طلب جدی نداشتیم. اما در مجموع رای اول یک رای جریانی، مکتبی و سنتی برای اصولگراها است. برای مثال خانواده شهدا در همدان بسیار مورد احترام هستند و نزدیکان آنها رای خوبی می‌آورند. در مجموع بافت همدان مذهبی است و حضور مذهبی‌ها تاثیر دارد. در شمال و جنوب استان لرها و ترک‌ها هستند و عموماً رای خود را دارند. اما در مجموع باز هم به نظر می‌رسد از استان همدان یک مجلس اصولگرا داشته باشیم.
اما در دوره قبل میزان مشارکت مردم همدان در انتخابات کاهش محسوسی داشت. با توجه به اینکه ساختار کلی استان مذهبی و سنتی است و گرایش مردم بیشتر به اصولگراها بوده، چه عاملی باعث شده که میزان مشارکت کاهش یابد؟ وقایع سال‌های ۹۸ و ۱۴۰۱ را چقدر تاثیرگذار می‌دانید؟
شهر همدان، به واسطه وجود چند دانشگاه مطرح، قشر دانشجوی زیادی دارد. در مواقعی که برای مثال در سال ۹۶، که جریان جامعه به سمت اصلاح‌طلبی رفته بود و دانشگاه‌ها تاثیر بسیاری داشتند و در آن سال در شهر همدان و تویسرکان آقای روحانی رای بیشتری کسب کرد اما در کل استان در همان دوره رای اول متعلق به آقای رئیسی بود. یا در سال ۱۴۰۰ که آقای همتی کاندیدا بود، با وجود آنکه ایشان همدانی هستند، اما در همین شهر اعلامیه‌های اعلام برائت به وفور نسبت به کاندیداتوری ایشان از سوی گروه‌های مختلف منتشر می‌شد. اما اعتراضات سال ۹۶، حوادث سال ۹۸ و اعتراضات سال ۱۴۰۱ بر کاهش مشارکت تاثیر گذاشته است. به‌ویژه که آقای روحانی با وعده‌هایی روی کار آمد و نتوانست آنها را عملی کند. شاید هم ما انتظارات بزرگی از آقای روحانی داشتیم اما این موارد به شدت بر میزان مشارکت تاثیر داشته است. اما نکته این است؛ در زمانی که همه تصمیم داشتند به گزینه اصلاح‌طلب رای دهند، باز هم در همدان زور اصلاح‌طلبان چندان زیاد نبود.
همدان نماینده‌های مشهوری در مجلس داشته است. آیا این شهرت دستاوردی برای این استان داشته و چقدر تاثیرگذار بوده که مردم استان تصمیم بگیرند در انتخابات‌ها شرکت کنند؟
فکر نمی‌کنم دیدگاه این باشد که به دلیل شهرت به کسی رای دهند. در همدان چند چهره شاخص داریم؛ برای مثال آقای زلفی‌گل هرچند که همدانی نیستند اما از دل جریان سیاسی همدان رشد کرد و به وزارت علوم رسید. آقای مصطفی رستمی که اکنون نماینده مقام معظم رهبری در دانشگاه هستند، از همدان رشد کردند. آقای اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد نیز اصالتاً همدانی هستند و حضور همدانی‌ها در بین مسئولین خیلی جدی است. این موضوع عادی است و اینگونه نیست که بگویند چون فلانی وزیر شد ما مشارکت کنیم و رای دهیم. اتفاقاً این موضوع منجر به برخی شکاف‌ها نیز بین اصولگراها می‌شود. در همدان مجمعی به نام مجمع معتمدین محلات داریم که بسیجی‌های سابق محله‌ها هستند و در کنار هم جمع شدند و فرد معتمدی دارند. این مجمع در شهر همدان به شدت تاثیرگذار است و زمانی که تصمیم بگیرند به کسی رای دهند، آرا جابه‌جا می‌شود و یکی از رای‌های بسیار سیاسی در همدان را رقم می‌زنند.
مشکل تامین آب در همدان یکی از مسائلی است که در کنار موضوعات کلی کشور، توسط مردم استان مطرح می‌شود. این دست موضوعات در میزان مشارکت یاعدم مشارکت مردم چه تاثیری دارد؟ وعده‌های کاندیداها و عمل نکردن به آنها را در مشارکت مردم چقدر تاثیرگذار می‌دانید؟
از زمانی که دولت جدید روی کار آمد بحران آب در همدان رخ داده است. پیش از اینکه به مشکل جدی آب در همدان برسیم، یک ورشکستگی آبی در همدان رخ داد و تخصیص منابع آب به نظر می‌رسد که منطقی نبوده است. برای مثال در همدان کاشت سیب زمینی داشتیم و هشدارهایی داده شده بود که نباید چنین تخصیص منابع آبی در نظر گرفته شود و ضعف مدیریتی در این حوزه رخ داده است. اما موضوع این است که اگر قشر دانشگاهی و متفاوت از قشر سنتی به این نتیجه برسند که با رای دادن ممکن است یک تغییر مدیریتی در کار باشد، احتمال رای دادن زیاد می‌شود اما فکر نمی‌کنم برآورد مردم دانشگاهی و کسانی که در طبقه متوسط وجود دارند، این باشد که با تغییر نماینده‌های مجلس کل ساختار بوروکراتیک و مدیریتی استان عوض شود.
و سخن پایانی؟
اگر کاندیدای مورد نظر تایید هیئت نظارت را بگیرد، جبهه اصلاحات ممکن است متفاوت تصمیم بگیرد و می‌تواند روی یک شخص به اجماع برسد و ممکن است یک رقابتی در همدان به وجود بیاید.
نگاه اصولگرا
محمود الفت دبیر حزب مؤتلفه اسلامی در استان همدان مطرح کرد:
تفرقه در جبهه اصولگرایان
محمود الفت، دبیر حزب مؤتلفه اسلامی در استان همدان در گفت‌وگو با هم‌میهن توضیحاتی درباره فضای سیاسی این استان، فعالیت احزاب و اقداماتی که در ماه‌های منتهی به برگزاری انتخابات مجلس در این استان در جریان است، ارائه داده است که در ادامه می‌خوانید.
لطفاً توضیحاتی درباره کاندیداهایی که تاییدصلاحیت شدند و حضور احزاب در انتخابات مجلس دوازدهم در همدان بدهید.
از هزار و 124 نفری که برای انتخابات پیشثبت نام کردند، 550 نفر از هیئت اجرایی تاییدصلاحیت گرفتند که چیزی حدود 50درصد ثبت‌نام‌کنندگان را در بر می‌گیرد. همه نمایندگان کنونی استان همدان در مجلس ثبت‌نام کردند. همچنین نمایندگان دوره قبل استان در مجلس نیز ثبت‌نام کردند. از طرفی چهره‌های جدید و جوانی نیز پا به عرصه انتخابات گذاشتند که البته برخی از آنها در دوره قبل نیز کاندیدا شده بودند. احزاب در استان همدان، چه اصولگرا و چه اصلاح‌طلب فعال هستند و از حدود دو ماه پیش کلید انتخابات را عملاً زدند. این انتخابات نیز با توجه به دشمنی‌های غرب علیه ایران، همچنین دشمنان داخلی و مسائل موجود بر فضای انتخاباتی تاثیر گذاشته است. به نظر می‌رسد فضا آرام‌آرام در حال گرم شدن است اما نیاز داریم که رسانه ملی فعال‌تر شود، مطبوعات و رسانه‌ها نیز فضا را انتخاباتی و به این سمت حرکت کنند. در مجموع در استان همدان فعلاً احزاب فعال هستند و آن فضای انتخاباتی را که انتظار داریم، در استان حاکم نشده است.
فضای انتخاباتی در سطح این استان چگونه است؟
فضای انتخاباتی در استان همدان مانند همه نقاط کشور است و هنوز وارد فضای رقابتی نشده‌ایم. در بروز این اتفاق چند عامل تاثیرگذار هستند؛ یک مسئله فضای جنگ فلسطین و اسرائیل است که موضوعات سیاسی داخلی را تحت‌الشعاع قرار داده است اما انتظار می‌رود به تدریج وارد فضای انتخاباتی شویم. هرچند برخی از کاندیداها فعالیت‌های غیررسمی و لابی‌های غیرمستقیم خود را دارند و در جلسات خانگی و گردهمایی‌های دوستانه و جاهایی که از آنها دعوت می‌شود، شرکت می‌کنند و خودشان را معرفی می‌کنند. البته این اقدامات به صورت پنهانی است و تبلیغات آشکار و غیرقانونی انجام نمی‌شود. یکی دیگر از عواملی که موجب شده فضای انتخاباتی حاکم نباشد، صداوسیما است، چراکه هنوز به عرصه انتخابات ورود پیدا نکرده است. دیگر رسانه‌ها نیز همین‌طور و هنوز نتوانستند شور و حال انتخاباتی را در کشور ایجاد کنند. البته یکی از عوامل دیگری که موجب سرد شدن فضای انتخاباتی شده، وضعیت معیشتی مردم است اما بیشتر موضوع فلسطین است که فضا را تحت‌الشعاع قرار داده است.
در بین احزاب اصولگرای استان، کدام‌ها مشغول فعالیت هستند؟ آیا قرار است اجماعی بین احزاب مختلف شکل گیرد و لیست واحد تشکیل دهند؟
با توجه به نزدیک شدن به انتخابات، طبیعی است که احزاب فعالیتهایی در این زمینه انجام دهند و نسبت به تشکیل لیست واحد و به وحدت رسیدن و رایزنی‌ها نیز اقدام کنند اما هنوز آن اتفاق مبارک رخ نداده است که احزاب زیر یک چتر بروند و صدای واحد از آنها شنیده شود. در حال حاضر شاهد این هم‌صدایی در استان همدان نیستیم و تفرقه وجود دارد اما امیدواریم در آینده این اتفاق رخ دهد و یک وحدت خوبی بین احزاب اصولگرا شکل بگیرد.
در بین طیف‌های مختلف اصولگرا، کدام‌یک از احزاب قوی‌تر در حال فعالیت هستند و اگر قرار بر اجماعی باشد، پیش‌بینی شما ترکیبی از کدام احزاب است؟
حزب مؤتلفه از حدود دو ماه قبل شورای انتخابات خود را تشکیل داده است و فعالیت‌های انتخاباتی خود را کلید زده است. یکی از کارهایی که انجام داده، مطالبه از نمایندگان فعلی بوده و همچنین شورای انتخابات را نیز تشکیل داده است و شاخص‌هایی را برای کاندیداهایی که قرار است به مجلس بروند، تعیین کرده است. از طرفی رایزنی‌ها با کاندیداهایی که مطرح هستند و به دفتر حزب مراجعه می‌کند، شروع شده است و با آنها صحبت می‌شود اما صحبت از اینکه کدام‌یک از آنها در لیست قرار بگیرند، زود است و نمی‌توان نظر قطعی داد. گفت‌وگوهای دوطرفه‌ای شکل گرفته و کاندیداها در حال معرفی خود و برنامه‌های خود به حزب هستند و اگر در شاخص‌های مقرر حزبی قرار بگیرند و مقبولیت لازم هم داشته باشند، انشاءلله در لیست قرار خواهند گرفت.
در سال 98 بخشی از کاهش مشارکت مربوط به ردصلاحیت‌ها بود و بخش بیشتری مربوط به اتفاقاتی که در نیمه دوم سال رخ داد. در حال حاضر نیز با توجه به مشکلات اقتصادی که درگیر آن هستیم و اتفاقات سال 1401، پیش‌بینی شما از مشارکت مردم همدان در انتخابات آتی چیست؟
یکی از عوامل مؤثر در مشارکت مردم، اتفاقات سال 1401 بود و مشکلات معیشتی مردم عواملی است که خودبه‌خود موجب می‌شود مقداری کاهش مشارکت داشته باشیم اما اولاً احزاب و رسانه‌ها باید تببین کنند شرایط موجود کشور را و در موضوع انتخابات آگاهی‌بخشی بدهند و وضعیت دشمن و انقلابی و غیرانقلابی بودن را تبیین کنند چراکه مردم ما فهیم هستند و در انتخابات و عرصه‌های مختلفی که احساس خطر کردند، همواره در عرصه بودند. این مردم نزدیک به 44 سال است که همراه نظام حرکت کردند، هرچند مشکلاتی داشتند اما باعث نشده که قهر کنند. اگر هم زمانی پای صندوق رای نمی‌آیند به معنای قهر نیست، گله دارند و باید رفع شود. در حال حاضر به نظرم با کارهای مثبتی که دولت آقای رئیسی انجام داده، مردم به مسئولین خوشبین شدند و به نظر می‌رسد مشارکت بالا برود. براساس نظرسنجی‌ای که برخی از ارگان‌ها انجام داده‌اند، شاید مشارکت پایین باشد اما هرچه جلوتر برویم به نظر می‌رسد که مشارکت بالاتر برود و نقص‌هایی که در دوره قبل داشتیم، برطرف شود.
در کدام شهرهای استان همدان احزاب اصلاح‌طلب یا اصولگرا غالب هستند و در کدام شهرستان‌ها قومیت‌ها، افراد مستقل و قبایل هستند که تعیین‌کننده فضای انتخابات خواهند بود؟
در کل کشور، احزاب جا نیفتاده‌اند و مردم اطمینان کاملی به احزاب ندارند چراکه احزاب از دوره مشروطه به بعد خوب عمل نکردند. احزابی که روی کار آمدند یا وابسته بودند و یا نتوانستند خواسته‌های مردم را اجرایی کنند. لذا در نگاه مردم احزاب جایگاه مثبتی ندارند. هر رئیس‌جمهوری هم به رغم آنکه از یک حزبی بالا آمد، اما زمانی که به قدرت رسید، گفت کرکره احزاب را پایین بکشید، درحالی‌که برخلاف قانون اساسی است و صراحت دارد بر حضور احزاب و دموکراسی. اما از آنجایی که هم مردم و هم دولتمردان نگاه مثبتی به احزاب ندارند، همه اینها عوامل بازدارنده‌ای هستند. هرچند در هر دوره‌ای شرایط متفاوت است اما در دوره گذشته اشتباهاتی که اصولگراها داشتند، موجب شد رقبای اصلاح‌طلب آنها روی کار بیایند. در این دوره اکثر نماینده‌های همدان از اصولگراها هستند و به نظر می‌رسد اصولگرا یا اصلاح‌طلب ملاک نباشد، بلکه انقلابی بودن ملاک است. کسانی که پای نظام و انقلاب و ارزش‌ها هستند و در مواقع خطر برای انقلاب هزینه کنند را انقلابی می‌گویند نه برخی اصولگراها و اصلاح‌طلبانی که نان به نرخ روزخور هستند. در دوره قبل اکثر همدانی‌ها به اصولگراها رای دادند اما در انتخابات جاری باید پیش رفت و دید وضعیت در بین دو جریان چگونه است؟ اگر اصولگراها به جمع‌بندی برسند، قاعدتاً میدان را به رقیب واگذار نخواهند کرد اما اگر به جمع‌بندی نرسند، قاعدتاً رقیب می‌تواند پیروز شود. این دوره ممکن است از دوره‌های قبل متفاوت‌تر باشد اما باید دید رقبا در چه سطحی هستند. اگر سطح رقبا بالا باشد، رقابت سخت خواهد بود. در مجموع از الان نمی‌توان به صورت مطلق گفت فضا چگونه است اما در هر شهری معمولاً رقبای اصلاح‌طلب و اصولگرا را داریم. در حال حاضر وضعیت به‌گونه‌ای است که فضا ناخالص شده و شرایط روزهای اول انقلاب را نمی‌بینیم. کاندیداها نیز قول‌هایی می‌دهند که اصلاً در اختیار آنها نیست و مردم انتظاراتی از نماینده یا کاندیدا دارند که در ید اختیار آنها نیست و در مجموع باید دید چینش انتخاباتی چگونه پیش می‌رود.
