نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

خواسته‌های ریاض از واشنگتن

پس از ماه‌ها دیپلماسی رفت و برگشتی بین واشنگتن و ریاض، شکل و شمایل طرح دولت بایدن برای عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی که منجر به تغییر شکل ژئوپلیتیک منطقه خواهد شد، در حال نمایان شدن است. البته موانع این طرح هم دارد خود را نشان می‌دهد. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در پایان ماه ژوئیه درباره روابط ریاض-تل‌آویو گفت: «شاید عادی‌‌سازی روابط در حال انجام‌ باشد». این تغییر لحن محتاطانه‌ای از سوی بایدن بود. رئیس‌جمهور آمریکا، تنها چند هفته پیش، شانس موفقیت دیپلماتیک را کم دانسته بود. شرایط پیچیده است. عربستان سعودی روابط رسمی خود را با اسرائیل آغاز خواهد کرد و این امید را ایجاد می‌کند که سایر کشورهای مسلمان نیز از این روند پیروی کنند. در عوض، ریاض از حمایت دفاعی و کمک بیشتر ایالات متحده در مورد برنامه هسته‌ای غیرنظامی‌اش برخوردار خواهد شد. عربستان همچنین از اسرائیل می‌خواهد که در مورد خواسته فلسطینی‌ها برای داشتن یک کشور مستقل، امتیازاتی بدهد. سپس این دو قدرت منطقه‌ای، همکاری امنیتی ضمنی دوجانبه را افزایش خواهند داد. این یکی از مهمترین قراردادهای ژئوپلیتیک خاورمیانه است که به اسرائیل امتیاز برقراری روابط دیپلماتیک با یکی از رهبران جهان اسلام سُنّی را می‌دهد. برای بایدن نیز که تلاش‌هایش برای به‌دست آوردن دور دوم ریاست‌جمهوری را دوچندان کرده، این یک پیروزی در سیاست خارجی خواهد بود. مذاکره بر سر خواسته‌های عربستان، برای دولت ایالات متحده دشوار خواهد بود و نیاز به تایید کنگره دارد. اسرائیل نیز ممکن است تمایل نداشته باشد امتیازاتی که عربستان خواستار اعطای آن به فلسطینی‌هاست را بدهد. به گفته افراد مطلع از این گفت‌وگوها، سه طرف فکر می‌کنند که با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده، پنجره دستیابی به توافق ظرف شش تا نه ماه بسته خواهد شد. برخی از مسائل جدی اختلافی، مدت‌هاست که آشکار بوده‌اند. عربستان سعودی از مدت‌ها پیش تصریح کرده است که موافقت با ایجاد یک کشور فلسطینی، پیش‌نیاز هر توافقی خواهد بود. عربستان در ابتکار صلح عربی خود در سال 2002 که پیشنهاد به رسمیت شناختن اسرائیل در صورت خروج از سرزمین‌های عربی اشغالی را ارائه کرد نیز به این خواسته تصریح کرده بود. شاهزاده فیصل‌بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی، در سال جاری، در عین حال که اذعان داشت عادی‌سازی روابط با اسرائیل به نفع منطقه است، این موضع سعودی‌ها درباره لزوم به رسمیت شناختن کشور فلسطین را تکرار کرد اما پس از دیدارهای جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه با مقامات سعودی در ماه ژوئن، پیشرفت‌هایی حاصل شده است. یک مقام اسرائیلی گمانه‌زنی کرد که افزایش تعامل ایالات متحده با ریاض ممکن است پاسخی به موفقیت چین در میانجی‌گری توافق عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی و ایران در ماه مارس باشد. این مقام اسرائیلی گفت: «من فکر می‌کنم سعودی‌ها مجبور به انتخاب بین آمریکا و چین خواهند شد». وی افزود: «فکر می‌کنم هیچ شانسی وجود ندارد که آنها بدون اینکه به صورت واضح و روشن [در تقابل بین واشنگتن و پکن] در طرف آمریکا بایستند، بتوانند یک معاهده دفاعی با واشنگتن منعقد کنند.» با این حال، بخش مربوط به عربستان و آمریکای این توافق باید بر چالش‌هایی در برخی جزئیات پیچیده و همچنین خصومت کنگره با ریاض پس از قتل جمال خاشقجی در سال 2018 و تصمیمات اخیر سعودی‌ها برای کاهش تولید نفت، غلبه کند. ریاض سال‌هاست که موضوع همکاری هسته‌ای با ایالات متحده را دنبال کرده و حتی در سال 2008 یادداشت تفاهمی را در این زمینه امضا کرد. اما پیشرفت در این زمینه حتی در دوران دولت ترامپ که روابط بین ریاض و واشنگتن گرم‌تر بود نیز متوقف شد. جاه‌طلبی عربستان سعودی برای غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود، برای ایالات متحده دشوار خواهد بود. آمریکا می‌خواهد ریاض موافقت کند که فناوری‌های غنی‌سازی یا بازفرآوری را که می‌تواند تولید بمب هسته‌ای را امکان‌پذیر کند، توسعه ندهد. این کشور همچنین از ریاض می‌خواهد که پروتکل دیگری را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازمان ملل امضا کند که به آژانس امکان نظارت بیشتری بر فعالیت‌های هسته‌ای عربستان بدهد.