تحلیل خارجی

مقدمه‌ای برای مذاکرات هسته‌ای؟

روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی نوشت:«به گفته مقامات و تحلیلگران، اعلام توافق مبادله زندانیان بین ایالات متحده و ایران می‌تواند چشم‌انداز همکاری دیپلماتیک بیشتر، از جمله هدف دیرینه دولت بایدن برای مهار برنامه هسته‌ای ایران را افزایش دهد. درحالی‌که چندین نقطه عطف و خصومت‌های عمیق بین واشنگتن و تهران وجود دارد، از جمله تهدیدهای ایران برای حمل و نقل کشتی‌ها در خلیج‌فارس و حمایت ایران از جنگ روسیه در اوکراین، موفقیت یک توافق تبادل زندانی، مشکلی جدی را از رابطه‌ای که هرگز از رویارویی نظامی دور نیست، رفع می‌کند. هنری رم، کارشناس ارشد اندیشکده واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، گفت: «توافق زندانیان گامی کلیدی به جلو برای تلاش‌های واشنگتن و تهران در جهت کاهش تنش‌ها است، زیرا آنها به‌دنبال بازگشت به مذاکرات رسمی هسته‌ای در اواخر سال جاری هستند». این توافق در حالی انجام می‌شود که به نظر می‌رسد ایران و ایالات متحده توافقی غیررسمی را رعایت می‌کنند که براساس آن ایران برنامه هسته‌ای خود را محدود کرده و شبه‌نظامیان نیابتی خود را در عراق و سوریه محدود کرده است تا از اقدامات تلافی‌جویانه آمریکا جلوگیری کند. مقامات آمریکایی مکرراً دستیابی به هرگونه «توافق» هسته‌ای با ایران را پس از مذاکرات غیرمستقیم در عمان در اوایل سال جاری رد کرده‌اند. به نظر می‌رسد ایران به توافق پایبند است. پارامترهای آن شامل غنی‌سازی اورانیوم ایران در سطوح خلوص بالاتر از 60درصد و عدم حمله قابل‌توجهی به نیروهای آمریکایی توسط نیروهای نیابتی ایران در سوریه و عراق است. رم گفت که دولت بایدن احتمالاً امیدوار است که مذاکرات رسمی هسته‌ای در اواخر سال جاری از سر گرفته شود. مذاکرات با هدف احیای توافق هسته‌ای 2015، تابستان گذشته در بحبوحه آنچه مقامات آمریکایی خواسته‌های غیرقابل قبول ایران خواندند، شکست خورد. اما رم افزود که با توجه به نوسانات سیاسی، بعید است که دولت بایدن خواهان توافق هسته‌ای جدید پیش از انتخابات 2024 باشد. با توجه به بازگشت احتمالی آقای ترامپ به کاخ سفید، ممکن است ایران نیز همین احساس را داشته باشد. تفاوت بین یک توافق غیررسمی در مورد مسائل هسته‌ای و یک توافق رسمی از نظر سیاسی، مهم است. یک توافق رسمی احتمالاً مستلزم تأیید کنگره ایالات متحده است، جایی که حتی بسیاری از دموکرات‌ها نسبت به هرگونه اقدامی برای ارائه تسهیلات اقتصادی و سیاسی به دولت ایران تردید دارند. یک تفاهم غیررسمی به دولت بایدن اجازه می‌دهد کنگره را دور بزند که این موضوع باعث ناراحتی بسیاری از جمهوری‌خواهان شد. خنثی کردن بحران حول برنامه هسته‌ای ایران، که در سال‌های اخیر گسترش یافته و تهران را در دسترس توانایی تسلیحات هسته‌ای قرار داده است، یک اولویت فوری برای دولت بایدن است. بایدن هیچ تمایلی به بحران خاورمیانه - بحرانی که می‌تواند توسط ایالات متحده یا حمله اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران ایجاد شود - ندارد زیرا او به‌دنبال پیروزی مجدد در انتخابات است. از سوی دیگر روزنامه وال‌استریت‌ژورنال در گزارشی که روز گذشته منتشر شد مدعی شد که ایران تولید اورانیوم غنی‌شده در سطح نزدیک به استفاده برای مقاصد نظامی را به شکل قابل‌توجهی کاهش داده است. در این گزارش به نقل از منابع خبری این روزنامه آمده که حتی برخی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران در روند رقیق‌سازی قرار گرفته است. این گزارش یک روز پس از خبر توافق جمهوری اسلامی ایران و آمریکا منتشر می‌شود. توافقی که یک طرف آن آزادی شهروندان ایرانی- آمریکایی زندانی در ایران است و در مقابل رفعِ انسداد از برخی درآمدهای نفتی تهران که در کره‌جنوبی بلوکه شده است. بنا بر گزارش «وال استریت ژورنال»، این اقدام تهران می‌تواند سطح تنش‌ها با ایالات متحده را کاهش داده و اجازه ‌دهد که مذاکرات گسترده‌تر بر سر برنامه مناقشه‌برانگیز هسته‌ای ایران دوباره به جریان بیفتد. این روزنامه می‌افزاید که هر چقدر ایران میزان کمتری اورانیوم با غنای بالا ذخیره کند، مواد خام بالقوه کمتری در اختیار خواهد داشت تا با استفاده از آن سلاح هسته‌ای بسازد. براساس گزارش یادشده، مقام‌های ایالات متحده و اروپایی گفته‌اند که اگر ایران در طول تابستان تنش‌ها را کاهش دهد، آنها در ادامه سال آماده انجام گفت‌وگوهای گسترده‌تر از جمله بر سر برنامه هسته‌ای ایران هستند.