نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

تهران و واشنگتن آماده شلیک نیستند

حدود یک ماه پیش گزارش‌هایی منتشر شد که ایران و آمریکا به تفاهمی غیررسمی دست یافته‌اند که تنش‌ها را بر سر برنامه هسته‌ای ایران کاهش می‌دهد. اما بعد از گذشت یک ماه، پیشرفت در این تفاهم ناچیز به نظر می‌رسد. توافق تبادل زندانیان به بن‌بست خورده‌است و هیچ گفت‌وگوی جدیدی در جریان نیست. همزمان در هفته‌های اخیر روابط میان واشنگتن و تهران پرتنش‌تر شده‌است. اما خیلی زود است که بخواهیم مرگ دیپلماسی را اعلام کنیم. دو طرف همچنان فرصت دارند تا از تشدید جدی تنش پیشگیری کنند و در را برای دیپلماسی بیشتر و تدریجی در ادامه مسیر باز بگذارند. بعد از آنکه تابستان سال گذشته تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با شکست مواجه شد، ایران غنی‌سازی اورانیوم خود را شتاب داد، تا جایی که این احتمال وجود دارد که در عرض چند هفته بتواند به یک بمب هسته‌ای دست پیدا کند. بعد از آنکه ایالات متحده در دوران دونالد ترامپ به‌صورت یکجانبه از توافق خارج شد و تحریم‌های دردناکی را علیه ایران اعمال کرد، بازگشت به توافق اصلی غیرممکن شده‌است. اما مقام‌های آمریکایی اشاره کرده‌اند که در مجموعه‌ای از گفت‌وگوها که اوایل سال جاری میلادی انجام شده‌است در مورد سازوکاری محدودتر گفت‌وگو شده‌است. براساس گزارش‌ها اگر ایران موافقت کند که شتاب غنی‌سازی اورانیوم را کاهش دهد، چند شهروند آمریکایی زندانی را آزاد کند، حمایتش را از روسیه پایان دهد و در مجموع اقدامی علیه نظامیان آمریکایی که در سراسر خاورمیانه مستقر هستند، انجام ندهد، آمریکا هم میلیاردها دلار از پول‌های ایران را که در بانک‌هایی در عراق و کره‌جنوبی مسدود هستند، آزاد خواهد کرد. این پیشنهاد همراه با یک تهدید روی میز قرار گرفت: اگر ایران غنی‌سازی اورانیوم را که در سطح ۶۰ درصد قرار دارد به ۹۰ درصد برساند که برای تولید کلاهک هسته‌ای ضروری است، آنگاه ایالات محده بلافاصله و احتمالاً با نیروی نظامی پاسخ خواهد داد.
این یک توافق هسته‌ای جدید نیست. ایالات‌متحده آمریکا این سازوکار را یک تفاهم توصیف می‌کند، درحالی‌که ایران چیز زیادی در مورد آن نمی‌گوید. حتی اگر دو طرف هم به این تفاهم برسند، این انتظار وجود ندارد که آن را در بوق و کرنا کنند. برای جو بایدن گفت‌وگو با ایران به‌ویژه پس از حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین و سرکوب اعتراض‌های داخلی، یک ریسک سیاسی مهم تلقی می‌شود. رهبران ایران از جمله آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، به ایالات متحده اعتماد ندارد و ضدآمریکایی‌گری را در ایدئولوژی حکومتی خود تزریق کرده‌اند. در حال حاضر یک تفاهم محدود که جلوی تشدید جدی تنش را بگیرد، تنها چیزی است که دو طرف حاضر هستند به گفت‌وگو در مورد آن تن بدهند.
شرایط فعلی در وضعیت بسیار شکننده‌ای قرار گرفته‌است که هم ایالات متحده و هم جمهوری اسلامی از تشدید تنش اجتناب می‌کنند. حتی زمانی که هر دو طرف شاخ و شانه می‌کشند، به نظر نمی‌رسد هیچ‌کدام آمادگی داشته‌باشند که وضعیت را از این بدتر کنند. اگر بحران جدیدی پیش بیاید یا اسرائیل تصمیم بگیرد که بدون مشارکت آمریکا به برنامه هسته‌ای ایران حمله کند، وضعیت لرزان کنونی به سادگی می‌تواند بشکند و به یک مواجهه جدی‌تر بینجامد. در حال حاضر اما وضعیت روابط میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران در نوعی شرایط برزخی گیر کرده‌است. تفاهمی که نزدیک به یک ماه پیش به آن اشاره می‌شد، در حد حرف و نظریه باقی مانده‌است. اما اگر ایران تمایل داشته‌باشد تا گام‌های ضروری برای کاهش غنی‌سازی بردارد، جا برای کاهش تنش وجود دارد. ممکن است که ایران و آمریکا به گفت وگو نزدیک نباشند، اما هنوز برای شلیک کردن آماده نشده‌اند. این موضوع باعث امیدواری می‌شود که دست‌کم در کوتاه‌مدت امکان بهتر شدن وضعیت وجود دارد.