سایه کامیابی‌ها و ناکامی‌های دولت قبل

محمود محمدی

سخنگوی پیشین وزارت امورخارجه

برآیند سیاست خارجی دولت سیزدهم در دو سال گذشته را من مثبت ارزیابی می‌کنم، چون معتقدم که برخی اقدام‌های موفق از جمله مناسبات با همسایگان، پیوستن به سازمان همکاری شانگهای و موضوع‌های مختلف در جریان است. هر سیاست خارجی موفق یا ناموفقی در ادامه عملکرد گذشته است و کامیابی‌ها و ناکامی‌های سیاست خارجی امروز ریشه در نحوه عملکرد گذشته دارد. مثلاً تحریم نتیجه عملکرد گذشته است و سایه خود را بر وضعیت کنونی کشور انداخته‌است، برجام مسئله دولت گذشته است و سایه خود را بر سیاست خارجی دولت کنونی انداخته‌است. مسائل دیگری هم به چالش‌های سیاست خارجی کشور اضافه شده‌است، مانند مسئله حقوق بشر که باعث دشوارتر شدن کار دستگاه دیپلماسی کشور و جایگاه بین‌المللی ایران شده‌است. ولی در مجموع می‌توان گفت که وزارت امورخارجه با توجه به محدودیت‌هایی که در اجرای مسئولیت‌های خود دارد، کارنامه موفقی داشته‌است. اصطلاحاً وزارت امور خارجه را در کشور مسئول دیپلماسی و سیاست خارجی می‌دانیم، اما همه تصمیم‌های سیاست‌سازی و سیاست‌گذاری برای سیاست خارجی مبتنی بر نظر خاص وزارت خارجه نیست، بلکه وزارت خارجه بیشتر در ایران نقش مجری دارد تا سیاست‌گذار. بنابراین می‌توانم بگویم با توجه به میزان اختیارات و حدود وظایفی که وزیر امورخارجه و دیپلمات‌های ما داشته‌اند، تا اندازه‌ای معتقدم که با توجه به مشکلات و موانعی که وجود داشت، عملکرد دستگاه سیاست خارجی کشور مثبت بوده‌است. اختیارات وزارت خارجه محدود اما انتظارات و توقعات از وزارت خارجه نامحدود است. با این حال عملکرد وزیر و دستگاه سیاست خارجی کشور کارگشا بوده است.
در مسائل به‌خصوص برجام ما با ضعف ممتد و روش و عدم توجه به فاکتور زمان مواجه بودیم که باعث مطول شدن و بی‌نتیجه ماندن مذاکرات شده‌است. نقد دیگری که وجود دارد این است که مشکلاتی در انتخاب دیپلمات‌های باتجربه و توانمند برای برخی از ماموریت‌های خارج از کشور وجود دارد. البته انتخاب سفرا در اختیار وزیر امور خارجه نیست، ضمن اینکه در دولت قبل بخش اعظمی از دیپلمات‌های حرفه‌ای را از گردونه کادر دیپلماسی خارج کردند درحالی‌که در دیپلماسی کشور پرمشکل تجربه و حافظه روابط در دوره‌های مختلف نقش اساسی در پویایی در تعقیب اهداف و مقاصد بین‌المللی دارد. وزیر امور خارجه در حوزه انتخاب سفرا فقط نقش مشورتی و پیشنهاددهنده دارد. به نظر من برای سفارت ایران در برخی از کشورهای مؤثرتر و قدرتمندتر باید دیپلمات‌های قدرتمندتر و توانمندتری انتخاب می‌شدند تا بتوانند برای هماهنگی و پیشبرد اهداف سیاست خارجی در این مقطع دشوار قوی‌تر عمل کنند.