ترکیه نگرانی‌های ایران را در نظر می‌گیرد
جورجیو کافیه‌رو استاد دانشگاه جورج‌تاون
گردش سوریه به سمت ترکیه بعد از آن اتفاق افتاد که آنکارا در پی جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ هم توانست در قفقاز جنوبی هم توانست جایگاه خود را تقویت کند. وضعیت جاری قره‌باغ نمایان‌گر قدرت اتحاد جمهوری آذربایجان و ترکیه است و در عین حال نگرانی‌های ژئوپلیتیک و امنیتی جدی برای ایران ایجاد می‌کند. ترکیه مصمم است که کمک کند تا شورشی اسلام‌گرای سابقی که امروز حاکم دمشق شده‌است، کنترلش بر کل سوریه را تقویت کند.
آنکارا به صورت بالقوه امکان تشکیل یک حکومت یکپارچه طرفدار ترکیه را در سوریه ممکن می‌داند که همسو با منافع بلندمدت آنکارا باشد. ترکیه نگران بود که ایران حمایت خود را در اختیار گروه یگان‌های مدافع خلق (YPG) بگذارد که با حزب کارگران کردستان (PKK) ارتباط دارد. ترکیه بیشترین نگرانی را نسبت به این گروه‌ها از لحاظ امنیتی دارد. ترکیه در عین حال شرایط در لاذقیه، طرطوق و دیگر نقاط غربی سوریه را رصد می‌کند.
اگر سوریه تجزیه شود، ممکن است یک کشورک علوی‌مذهب تحت حمایت ایران در این مناطق شکل بگیرد که بخش اعظم سواحل سوریه را با مدیترانه قطع می‌کند. هر اندازه هم که ترکیه به هزینه ایران و روسیه توانسته‌باشد در سوریه قدرت کسب کند، آنکارا می‌داند که تهران همچنان در سوریه پسااسد کارت‌هایی برای بازی دارد که می‌تواند ترکیه را به چالش بکشد و دولت جدید سوریه را همزمان با دوره انتقالی شکننده در این کشور جنگ‌زده، تضعیف کند.
در این چارچوب، ترکیه و ایران احتمالاً تلاش خواهند کرد تا اجازه ندهند تنش‌های مرتبط با سوریه در روابط دوجانبه‌شان ایجاد خصومت کند و بلکه حتی سعی می‌کنند تا دنبال راه‌هایی برای پیشبرد منافع مشترک از طریق همکاری باشند. ایران و ترکیه در گذشته هم همزمان با زمینه‌های رقابت و اختلاف‌نظر، با یکدیگر همکاری کرده‌اند. برای مثال سال ۲۰۱۷ ایران، ترکیه و روسیه در فرآیند آستانه برای صلح در سوریه بایکدیگر دیدار کردند. تردیدی نیست که شرایط جدید سوریه با شرایط دوران سال ۲۰۱۷ متفاوت است.
اما فرآیند آستانه نشان داد که تهران و آنکارا علی‌رغم تعارض منافع در بحران سوریه می‌توانند به عنوان دو قدرت اثرگذار منطقه‌ای تشریک مساعی کنند و وارد گفت‌وگوهایی شوند که در راستای پایان دادن به بحران طراحی شده‌است. هرچند فرآیند آستانه نتوانست بحران سوریه را پایان دهد، اما نباید از حق گذشت که گفت‌وگوهای آستانه از میزان خشونت در سوریه کاست. سیاست خارجی اسرائیل در خصوص سوریه پسااسد ممکن است بتواند باعث شود که منافع ایران و ترکیه در خصوص سوریه همسوتر شود.
در این شرایط روشن نیست که ادبیات ضداسرائیلی رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه تا چه اندازه ممکن است به اقدامات عملی تبدیل شود. با این حال ترکیه و سوریه به دنبال امضای یک پیمان امنیتی هستند که در قالب آن ممکن است پایگاه‌های هوایی نظامی ترکیه در مرکز سوریه ایجاد شود. چنین اقدامی می‌تواند به تنش‌ها میان ترکیه و اسرائیل دامن بزند. حتی اگر رویارویی نظامی ترکیه و اسرائیل در سوریه در حال حاضر دور از ذهن باشد، باز هم افزایش شکاف و اختلاف میان این دو متحد آمریکا به نفع ایران تمام خواهد شد.
گیدعون صعر، وزیر خارجه اسرائیل به تازگی ترکیه را متهم کرده‌است که اجازه می‌دهد کمک‌های مالی ایران به حزب‌الله لبنان برسد. اگر این ادعا درست باشد، معنایش این است که ترکیه به ایران کمک می‌کند که نفوذش را در شرق مدیترانه حفظ کند. ایالات متحده هم به‌تازگی یک شرکت ترکیه‌ای و مدیرعامل آن را به دلیل «ایجاد حمایت مالی جدی» برای شبکه مالی بین ایران و حزب‌الله لبنان تحریم کرد.
برخی از تحلیل‌گران معتقدند که بعد از سقوط اسد، تهران ممکن است آسمان ترکیه را به‌عنوان گزینه جایگزین برای دسترسی هوایی به حزب‌الله لبنان مورد بررسی قرار دهد اما مشخص نیست که ترکیه هرگز حاضر به پذیرش چنین نقشی برای ایران و حزب‌الله لبنان باشد. دوره انتقالی شکننده در سوریه می‌تواند نفوذ منطقه‌ای آنکارا را تقویت کند ولی همزمان باعث ایجاد پیچیدگی‌های بیشتر در رابطه حساس ترکیه و ایران می‌شود.
ترکیه منافع بسیار زیادی در این رویه دارد که از تنش با ایران اجتناب کند و احتمالاً همزمان با اینکه تلاش خواهد کرد تا توازن جدید قوا را در سوریه حفظ کند در عین حال گفت‌وگوهای ثمربخشی را با ایران در پیش خواهد گرفت و تلاش می‌کند تا نگرانی‌های امنیتی ایران را در نظر بگیرد.
