نامهربانی پاکستان در حق ایران

روز 10 فروردین سال جاری، اداره ملی ضدتروریسم پاکستان با انتشار فهرستی از سازمان‌هایی که توسط وزارت داخله پاکستان سازمان تروریستی تشخیص داده‌شده‌اند، لشکر زنبیون را به‌عنوان گروه تروریستی اعلام کرد.

لشکر زینبیون یکی از گروه‌های شبه‌نظامی شیعه عضو محور مقاومت و نزدیک به ایران محسوب می‌شود و این اقدام دولت پاکستان از نگاه ناظران، اقدامی غیردوستانه در قبال ایران تلقی شد که به روابط دو کشور آسیب وارد می‌کند.

چند روز پس از اقدام وزارت داخله پاکستان، سیدابراهیم رئیسی و آصف علی‌زرداری، رؤسای‌جمهور دو کشور در تماسی تلفنی با یکدیگر گفت‌وگو کردند، اما در اخبار رسمی منتشرشده از این گفت‌وگو هیچ اشاره‌ای به موضوع تروریستی اعلام شدن لشکر زینبیون توسط پاکستان نشده‌بود.

براساس خبر منتشرشده توسط دفتر ریاست‌جمهوری پاکستان در این گفت‌وگوی تلفنی، رئیس‌جمهور پاکستان «بر ضرورت افزایش تبادل اطلاعات برای غلبه بر چالش‌های امنیتی دو کشور» تاکید کرد و از رئیس‌جمهور ایران برای سفر به اسلام‌آباد دعوت کرد. بر اساس گزارش رسانه‌های پاکستان این سفر هفته آینده انجام خواهد شد.

حضور نیروهای داوطلب شیعه پاکستان در سوریه و ایجاد یک گروه منسجم شبه‌نظامی توسط شیعیان پاکستانی از ابتدا باعث حساسیت دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی پاکستان شد.

اقلیت بزرگ شیعیان پاکستان، همواره در این کشور با تبعیض مواجه بوده‌اند و حکومت این کشور دیدگاهی بدبینانه نسبت به آنها داشته‌است.

برقراری روابط سازماندهی‌شده میان شیعیان پاکستان با حکومت جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی نیز باعث نگرانی حکومت پاکستان می‌شد که روابط بسیار نزدیکی با ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی دارد.

به نظر می‌رسد اسلام‌آباد معتقد است که با توجه به سابقه درگیری‌های گسترده فرقه‌ای در این کشور، از جمله چندین موج کشتار شیعیان و درگیری‌های متعاقب آن، سازماندهی شیعیان پاکستانی توسط ایران در قالب گروهی شبه‌نظامی می‌تواند باعث دامن زدن به فرقه‌گرایی در پاکستان و آسیب به امنیت ملی این کشور شود.

در عین حال تنش کوتاه‌مدت زمستان سال گذشته در روابط تهران و اسلام‌آباد هم به اعتقاد کارشناسان آثار جبران‌ناپذیری بر روابط دو کشور بر جای گذاشت که ممکن است تا مدت‌ها قابل ترمیم نباشد.

از زمستان گذشته تاکنون تحولات زیادی در پاکستان رخ داده‌است، بعد از توفیق هواداران عمران‌خان، نخست‌وزیر پیشین و برکنارشده پاکستان در انتخابات سراسری، دو حزب بزرگ رقیب مسلم لیگ شاخه نواز و مردم برای جلوگیری از به قدرت بازگشتن عمران‌خان یا نزدیکان او، ائتلافی تشکیل دادند که به نخست‌وزیری شهباز شریف منجر شد.

شهباز شریف رابطه نزدیک‌تری با ارتش پاکستان دارد که قدرت اصلی سیاسی در کشور محسوب می‌شود. سازمان اطلاعات نظامی پاکستان (ISI) از همان ابتدای تشکیل تیپ زینبیون، خواهان برخورد با این گروه بود و به نظر می‌رسد که با روی کار آمدن دولت جدید این آرزوی ارتش پاکستان جامه عمل پوشیده‌است.

داوطلبانی برای نبرد با داعش

لشکر زینبیون از جمله واحدهای شبه‌نظامی داوطلبانه منطقه‌ای است که در کنار نیروهای ایرانی و لبنانی در سوریه علیه داعش مبارزه می‌کرد. این واحد نظامی عمدتاً از داوطلبان شیعه پاکستانی تشکیل شده‌بود که از طریق ایران برای مبارزه با داعش و در حمایت از حکومت بشار اسد به سوریه اعزام شده‌بودند.

دولت‌های غربی و مخالفان دولت سوریه لشکر زینبیون را یکی از گروه‌های نیابتی ایران معرفی می‌کردند که با هدف دفاع از حکومت بشار اسد در سوریه تشکیل شده‌است و با مبارزان مخالف دولت می‌جنگد.

رسانه‌های رسمی در ایران این گروه را گروهی از داوطلبان شیعه پاکستانی معرفی می‌کنند که پس از تصرف بخش‌هایی از سوریه توسط داعش برای دفاع از حرم حضرت زینب(س) و مبارزه با گروه‌های تکفیری به سوریه رفتند.

این گروه زمستان سال ۱۳۹۲ و اندکی بعد از تشکیل تیپ فاطمیون، متشکل از داوطلبان شیعه افغان ساکن ایران و توسط عده‌ای از شیعیان پاکستانی ساکن ایران ایجاد شد.

براساس گزارش‌ها هسته اولیه تیپ زینبیون یک جمع ۲۴ نفره از شیعیان پاکستانی ساکن ایران بود که اغلب آنها را طلاب حوزه علمیه تشکیل می‌دادند.

خبرگزاری میزان در گزارشی در این مورد می‌نویسد: «زمانی که خبر رسید تروریست‌های تکفیری در سوریه در حال جولان دادن و قتل عام شیعیان هستند، طلاب و جوانان پاکستانی بسیار زیادی برای دفاع از حرم اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در سوریه قصد رفتن به سوریه و جنگیدن با تروریست‌های تکفیری کردند که البته به علت حساسیت‌ها و تمرکز سرویس اطلاعاتی پاکستان بر روی شیعیان، این امکان برای آن‌ها به‌راحتی فراهم نبود.»

چند ماه پس از تشکیل تیپ زینبیون در تهران، اولین گروه از داوطلبان این گروه به سوریه اعزام شدند و وارد نبرد با داعش شدند. حساسیت‌ها در مورد حضور تیپ زینبیون و تیپ فاطمیون در جنگ داخلی سوریه به تدریج افزایش پیدا کرد.

رسانه‌های غربی، ایران را به «استخدام مزدوران خارجی» برای دفاع از حکومت بشار اسد توصیف می‌کردند، اما ایران تاکید داشت که تمامی نیروهای خارجی از جمله شیعیان افغانستانی در قالب تیپ فاطمیون و شیعیان پاکستانی در قالب تیپ زینبیون به‌عنوان نیروهای داوطلب به سوریه رفته‌اند که فقط برای هماهنگی تحت لوای نیروهای مدافع حرم با فرماندهی مرکزی نیروی قدس سپاه پاسداران عمل می‌کنند.

برخی کارشناسان معتقدند که تهران در هماهنگی با اسلام‌آباد در زمینه اقداماتش کوتاهی کرده و این موضوع باعث ایجاد بی‌اعتمادی در روابط دو کشور شده‌است.

ابراهیم رحیم‌پور، معاون پیشین وزیر امورخارجه پیش از این، در یادداشتی برای «هم‌میهن» نوشته‌بود: «پاکستان را نمی‌توان با عراق و سوریه هم‌ارز تلقی کرد، در آن دو کشور دولت‌های ضعیفی حاکم هستند.»

زخم ترمیم‌نشده

ناظران معتقدند که این اقدام دولت پاکستان استمرار تنش‌هایی است که از دی‌ماه سال گذشته و با حمله اعلام‌نشده ایران به خاک پاکستان برای هدف قرار دادن محل استقرار نیروهای تروریستی جیش‌العدل انجام شد.

ایران روز ۲۶ دی‌ماه سال گذشته و درست دو هفته پس از حمله تروریستی به مراسم سالگرد شهید قاسم سلیمانی در کرمان به مناطق مرزی در غرب پاکستان حمله کرد.

هرچند داعش مسئولیت حمله تروریستی کرمان را پذیرفته‌بود، اما تهران در واکنش به این اقدام، گروه تروریستی جیش‌العدل را نیز که سابقه انجام چندین عملیات تروریستی خونین در مناطق شرقی کشور داشت، هدف حمله قرار داد.

دولت پاکستان بلافاصله این حملات را محکوم کرد و آن را تعرض به تمامیت ارضی خود تلقی کرد. اسلام‌آباد بلافاصله بعد از این حمله سفیر خود را از تهران فراخواند. دو روز بعد ارتش پاکستان در حملاتی تلافی‌جویانه، به مناطق مرزی شرق ایران حمله‌ای را انجام داد و ادعا کرد که مقرهای گروه‌های تروریستی را در خاک ایران هدف قرار داده‌است.

بلافاصله بعد از این حمله تلافی‌جویانه، تهران و اسلام‌آباد فرآیند عادی‌سازی مجدد روابط را آغاز کردند و اوایل بهمن‌ماه سفیر پاکستان به تهران بازگشت و دو طرف عادی شدن روابط را اعلام کردند.

روز ۹ بهمن حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به اسلام‌آباد سفر کرد و با ژنرال عاصم منیر، رئیس ستاد ارتش، انورالحق، نخست‌وزیر و جلیل عباس‌جیلانی، وزیر امور خارجه پاکستان دیدار و گفت‌وگو کرد.

درحالی‌که ظاهر امر از عادی‌سازی روابط تهران و اسلام‌آباد حکایت داشت، اما کارشناسان منطقه تاکید داشتند که تنش‌هایی که بین دو کشور رخ داد، حمله بدون هماهنگی ایران به خاک پاکستان می‌تواند آثار منفی بلندمدتی بر روابط دو کشور بر جای بگذارد.

محسن روحی‌صفت، معاون پیشین سفیر ایران در پاکستان، همزمان با تنش‌ها در روابط ایران و پاکستان در «هم‌میهن» نوشت: «آثار این اقدام در حافظه تاریخی و افکار عمومی ماندگار خواهد بود و پیامدهای بلندمدتی برجای خواهد گذاشت.»

محمدحسین بنی‌اسدی، سرکنسول پیشین ایران در لاهور پاکستان نیز همان زمان در «هم‌میهن» نوشت: «این واقعه ضرر بسیار بزرگی به روابط دوجانبه ایران و پاکستان زد که به اعتقاد من به این زودی‌ها ترمیم نمی‌شود.»

درست در اوج تنش‌های زمستان سال گذشته بود که سازمان اطلاعات نظامی پاکستان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد یکی از اعضای لشکر زینبیون را به اتهام «اقدام برای ترور مفتی محمد تقی‌عثمان» بازداشت کرده‌است.

مفتی محمدتقی عثمان، از مهم‌ترین عالمان دینی اهل سنت پاکستان سال ۱۳۹۸ در کراچی هدف سوءقصد قرار گرفته‌بود. اداره ضدتروریسم پاکستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که «فردی به نام سیدمحمد مهدی، تروریستی که برای یک سازمان اطلاعاتی متخاصم کار می‌کرد و به تیپ زینبیون منسوب بود، در کراچی بازداشت شد.»

از همان زمان مشخص بود که سازمان‌های امنیتی پاکستان در ادامه تنش با ایران قصد دارند بساط تیپ زینبیون را که به علت گسترده‌تر شدن فعالیتش در ایران با نام لشکر زینبیون شناخته می‌شد، جمع کنند.

محمد حسین بنی‌اسدی، سرکنسول پیشین ایران در لاهور پاکستان در یادداشتی که برای پایگاه خبری جماران نوشته‌است با نقل خاطره‌ای انگیزه مبارزه دستگاه‌های اطلاعاتی پاکستان با لشکر زینبیون را اینگونه توصیف می‌کند: «حدود هفت سال پیش در ملاقات رسمی با وزیر امور داخلی ایالت پنجاب که نمایندگان چند سازمان اطلاعاتی پاکستان حضور داشتند، نماینده سازمان مبارزه با تروریسم پاکستان گفت: جمهوری اسلامی جوانان شیعه پاکستان را تحت عنوان دفاع از حرمین به سوریه اعزام می‌کند. از نظر پاکستان اگر این جوانان در سوریه کشته شوند، بازماندگان آنها وبال گردن ما و مایه نگرانی ما خواهند شد، چنانچه سالم باز گردند به‌عنوان پارتیزان مجرب موجب وحشت ما هستند. همزمان عربستان نیز نیروهای جوان سنی را به‌عنوان نیروی نیابتی به سوریه اعزام می‌کند که باز پاکستان نگران است زیرا در صورت کشته شدن آنها بازماندگان‌شان مایه نگرانی ما هستند و سالم برگشتن آنها پاکستان را عرصه رقابت نیروهای نیابتی ایران و عربستان می‌کند. این وضعیت پاکستان را به جهنمی از درگیری‌های فرقه‌ای تبدیل می‌کند.»