نقشههای پیچ در پیچ
نتانیاهو که هدف اولش را مقابله با ایران قرار داده بود، حالا در شرایط سختی بهسر میبرد
در جریان برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۹۱، بنیامین نتانیاهو با در دست گرفتن تصویری کارتونی از یک بمب در سخنرانی خود گفت: «تنها راه صلحآمیز برای جلوگیری از تولید بمب هستهای از سوی ایران، قرار دادن خط قرمز واضح برای غنیسازی اورانیوم است». نخستوزیر اسرائیل ادامه داد: «هر بمبی از مواد منفجره و مکانیزمی برای انفجار این مواد تشکیل شده است و نمونه ساده آن، بمبی است که باروت داخل آن با فشار دادن دکمه و عمل کردن فیوز داخل آن منفجر میشود. درباره برنامه هستهای ایران این باروت، اورانیوم غنیسازیشده است و برای ایران ساخت و جمعآوری اورانیوم سخت است اما ساخت مکانیزمی برای انفجار این مواد زیاد مشکل نخواهد بود». نتانیاهو که با دو خط، ۷۰ و ۹۰درصد را روی این تصویر نشانهگذاری کرده بود، گفت: «ایران مرحله اول ساخت بمب اتمی را تکمیل کرده و هماکنون وارد مرحله دوم شده است و تا بهار آینده یا حداکثر تابستان آینده، مرحله دوم را تکمیل خواهد کرد و وارد مرحله آخر میشود و پس از آن فقط چند ماه یا چند هفته با تولید اولین بمب هستهای خود فاصله خواهد داشت. اگر واقعیتها این باشد، کجا باید خطوط قرمز را ترسیم کرد». نخستوزیر رژیم صهیونیستی سپس خط قرمز را بر روی تصویری که در دست داشت، ترسیم کرد و طبق تصویر این خط قرمز عبور ایران از غنیسازی اورانیوم متوسط به غنیسازی اورانیوم با درصد غنای بالا است.
فرمانده جوان عملیات «اِنتِبه»
سیاستمدار اسرائیلی که از زمان حضور در سیاست، اولویت خود را مبارزه با ایران قرار داده و بخش قابلتوجهی از سخنرانیهایش در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و سایر سازمانهای بینالمللی به تشریح آنچه «تهدید ایران» مینامد، اختصاص میدهد، نخست بهعنوان یک سرباز در فضای عمومی رژیم صهیونیستی مطرح شده است.
در تاریخ ۲۷ ژوئن ۱۹۷۶ تعدادی از مبارزان فلسطینی پرواز شماره ۱۳۹ ایرفرانس را در «اِنتِبه»، دومین شهر اوگاندا به زمین نشاندند و مسافران یهودی این هواپیما را که از تلآویو عازم پاریس بود، در قبال آزادی تعدادی از همرزمان خود (در اسرائیل و چهار کشور دیگر) به گروگان گرفتند. در جریان آزادی این گروگانها، جوانی که ۹ سال قبل و در سال ۱۹۶۷ به ارتش پیوسته بود، پس از کشته شدن برادرش، رهبری عملیات را به دست گرفت و پس از کشته شدن ۳ گروگان، ۷ گروگانگیر و ۴۵ نفر از نیروهای ارتش اوگاندا، ۱۰۲ گروگان این پرواز را آزاد کرد؛ این نخستین ماموریت بنیامین نتانیاهوی جوان برای رژیم صهیونیستی بود.
۳۹ سال پس از این عملیات، رهبر عملیات «اِنتِبه»، در سال ۱۹۹۶ و در اولین دورهای که نخستوزیر، با رای مستقیم انتخاب میشد، با اختلاف یک درصد، عنوان جوانترین نخستوزیر تاریخ اسرائیل را به خود اختصاص داد. او امروز نیز با در دست گرفتن زمام امور دولت در سه دوره سالهای ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۹، 2009 تا ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ تاکنون، رکورددار بیشترین سالهای نخستوزیری است؛ بنیامین نتانیاهو، متولد ۲۱ اکتبر ۱۹۴۹ در تلآویو، سیاستمدار پرحاشیه و جنگطلب اسرائیل است که با کاهش محبوبیت حزب کارگر، آغاز سلطه جریان راست را بر اسرائیل کلید زد تا در سومین دوره نخستوزیری، با ائتلاف با احزاب راست مذهبی، کابینه او با عنوان «رادیکالترین کابینه تاریخ اسرائیل» را یدک کشیده و بسیاری در داخل اراضی اشغالی، او را مسئول مستقیم وقوع عملیات طوفانالاقصی، در بامداد ۷ اکتبر بدانند.
سخنرانی در کنگره و لابی علیه «توافق هستهای»
در سال ۲۰۱۵ و همزمان با آخرین دور مذاکرات ایران و ایالات متحده برای دستیابی به توافق هستهای، همزمان با مذاکرات سهروزه میان وزرای خارجه ایران و آمریکا در ژنو و درحالیکه دو تیم مذاکرهکننده بر کاهش شکافهای موجود اذعان داشتند، نخستوزیر اسرائیل راهی واشنگتن شد تا در جمع نمایندگان کنگره این کشور سخنرانی کند. بنیامین نتانیاهو سفر خود را «ماموریتی سرنوشتساز و حتی تاریخی» خواند و گفت، بهعنوان فرستاده مردم یهود، هرچه در توان دارد برای تضمین آینده اسرائیل انجام خواهد داد. این سفر اگرچه انتقادهایی را از سوی دولت آمریکا در پی داشته اما محافظهکاران اسرائیل معتقد بودند که سخنرانی نتانیاهو در کنگره و ارائه جزئیات بیشتر از دلیل مخالفتش با برنامه هستهای ایران میتواند «آخرین ترمز» برای متوقف کردن هرگونه توافق هستهای احتمالی با جمهوری اسلامی باشد.
سخنرانی بنیامین نتانیاهو در اسفندماه ۱۳۹۳ با استقبال بسیار گرم اکثر نمایندگان حاضر در کنگرهای قرار گرفت که در اختیار جمهوریخواهان رقیب دولت باراک اوباما بود. نخستوزیر اسرائیل سخنان خود در خصوص ایران را با این جمله آغاز کرد: «دوستان، من امروز، بهعنوان نخست وزیر اسرائیل، در اینجا حضور یافتهام تا درباره مسئلهای که میتواند بقای کشورم و آینده مردم من را مورد تهدید قرار دهد، با شما صحبت کنم: تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هستهای». او ادامه داد: «تاریخ ما را در دوراهی سرنوشتسازی قرار داده است. حال ما باید یکی از این دو راه را انتخاب کنیم. یک راه منجر به توافق بدی میشود که موقتاً جاهطلبیهای هستهای ایران را محدود میکند ولی در نهایت باعث ظهور ایرانی
مسلح به سلاح اتمی شده و با طبیعت تهاجمی ایران، بدون شک منجر به جنگ میشود. راه دوم، هرچند دشوار، میتواند به توافقی بسیار بهتر منتهی شود؛ توافقی که از رسیدن ایران به سلاح هستهای، خاورمیانهای هستهای و پیامدهای وحشتناک هر دو، برای انسانیت جلوگیری میکند».
پشتپرده خروج ترامپ از «برجام»
نخستوزیر اسرائیل که در سال ۲۰۱۵ موفق به جلوگیری از امضای توافق هستهای نشده بود، با انتخاب دونالد ترامپ بهعنوان رئیسجمهور آمریکا که یکی از شعارهایش خروج از برجام بود، تلاشهای خود را برای اطمینان از تحقق این شعار انتخاباتی آغاز کرد.
بنیامین نتانیاهو در یک کلیپ ویدئویی که سال ۱۳۹۷ توسط تلویزیون اسرائیل پخش شد، به خود میبالید که اسرائیل مسئول تصمیم دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا برای خروج از توافق هستهای ایران است. در این ویدئو که پخشکننده عمومی شبکه کان گفت دو هفته پیش فیلمبرداری شده است، نتانیاهو در حال صحبت با فعالان و اعضای ارشد حزب لیکود خود دیده میشود. نتانیاهو در این ویدئو میگوید: «ما رئیسجمهور آمریکا را متقاعد کردیم که از توافق خارج شود و من مجبور شدم در برابر تمام جهان بایستم و علیه این توافق بیرون بیایم».
نخستوزیر اسرائیل در تاریخ ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ و ۷ روز پیش از اعلام رسمی دونالد ترامپ مبنی بر خروج ایالاتمتحده از برجام، با دعوت از خبرنگاران و دوربینهای تلویزیونی، حکومت ایران را به دروغگویی هدفمند برای پنهان کردن ماهیت برنامه اتمیاش متهم کرد. نتانیاهو با پردهبرداری از دو قفسه گفت که پانصد کیلو سند به دست اسرائیل افتاده که نشان میدهد حکومت ایران همواره بهدنبال سلاح اتمی بوده و هست. در همین راستا نیز مقامهای اسرائیلی گفتند، در یک عملیات اطلاعاتی توانستهاند به ۵۵ هزار صفحه مدرک و ۵۵ هزار فایل دیجیتال از اطلاعات مربوط به برنامه هستهای نظامی ایران در قالب ۱۸۳ سیدی دست پیدا کنند.
«تور قوزآباد» از مجمع عمومی تا آژانس انرژی اتمی
در هفتادوسومین دوره مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۸، بنیامین نتانیاهو با تصویری در دست از سر در ساختمانی فرسوده در حومه تهران، اعلام کرد که این ساختمان محل انبار صدها تن مواد اتمی ایران است. نخستوزیر اسرائیل برای اینکه تأکید کند موساد تا چه حد در این کشف اطلاع دقیق به او داده، گفت، این ساختمان به ظاهر ساده در فاصله نزدیکی از یک قالیشویی قرار دارد و الحق که قالیهای ایران عالی است.
سخنان نخستوزیر رژیم صهیونیستی اگرچه در ابتدا با تمسخر از سوی مقامات ایرانی مواجه شد؛ وزارت امور خارجه سخنان نتانیاهو را «دروغ، نسنجیده و بیمحتوا» خوانده و عباس عراقچی، معاون وقت وزیر امور خارجه نیز گفت، به باور او «عدهای نتانیاهو را سر کار گذاشتهاند» اما یکی از چهار مکانی که پرونده پادمانی ایران در آژانس بینالمللی انرژی اتمی را تشکیل داد و امروز یکی از دو موضوعی است که تاکنون حل و فصل نشده، همین موضوع تورقوزآباد است.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران در تازهترین اظهارات، خردادماه سال جاری در خصوص این دو مکان ادعایی آژانس گفت:«سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، پایان گرفتن مسائل مربوط به تورقوزآباد و ورامین را مستلزم فراهم شدن فضای سیاسی لازم دانسته و افزوده که مذاکرات با آژانس درباره این دو مکان در حال انجام است».
«ایران»، در صدر اولویتهای دولت جدید
بلافاصله پس از ورود بنیامین نتانیاهو به نخستوزیری برای ششمین بار و در سال ۲۰۲۳، دولت وی اعلام کرد، هدف آنها تمرکز بر هر جنبهای از تهدید ایران است و برنامه هستهای آن در رأس فهرست قرار دارد. نخستوزیر اسرائیل در جلسه رأی اعتماد پارلمان رژیم صهیونیستی (کنست) به کابینه خویش، در سخنانی مدعی شد که ایران به دنبال ساخت بمب هستهای است و اولویت کابینه او مقابله با این موضوع خواهد بود. او گفت: «ایران تلاش دارد با ساخت بمب اتمی، امنیت و موجودیت حکومت را از بین ببرد».
از اظهارات و اقدامات نتانیاهو، مانند فرستادن ران درمر، وزیر امور استراتژیک به واشنگتن در ۹ ژانویه، واضح بود که نخستوزیر اسرائیل رویه خود را در مورد پرونده ایران تغییر نداده است و قصد دارد به مخالفت با هرگونه توافق هستهای با تهران ادامه دهد و همچنین همچنان تاکید کند که اسرائیل در خنثی کردن برنامههای ایران برای ساخت زرادخانه هستهای تردید نخواهد کرد.
تزاخی هانگبی، رئیس شورای امنیت ملی اسرائیل اوایل سال جاری اعلام کرد: «نتانیاهو در صورت لزوم یک حمله نظامی پیشگیرانه به سایتهای هستهای ایران انجام خواهد داد. نتانیاهو زمانی که برای دومین دوره نخستوزیری خود در سال ۲۰۰۹ روی کار آمد، زمانی که من مشاور امنیت ملی او بودم، همین را گفت». وی سپس اعلام کرد، جلوگیری از هستهای شدن ایران، ماموریت تاریخی و بالاترین اولویت اوست. در آن زمان فرمول سیاست عملیاتی که اغلب تکرار میشد این بود که اسرائیل باید ایران را با یک تهدید نظامی معتبر همراه با شدیدترین تحریمهای اقتصادی بینالمللی معرفی کند؛ نتانیاهو قبلاً این فرمول تهدید معتبر را در سال ۲۰۰۷، حتی قبل از دومین دوره نخستوزیریاش در دیدار با دیکچنی، معاون رئیسجمهور و همچنین در سال ۲۰۰۸ با اوباما، نامزد ریاستجمهوری وقت، به کار گرفته بود.
در زمانی که برخی رسانهها خبر از توافق ایران و آمریکا به منظور کاهش تنش و کاهش برخی تحریمها در قبال کاهش سرعت برنامه هستهای ایران دادند، نخستوزیر اسرائیل در واکنش گفت: «اسرائیل مقامات آمریکا را مطلع ساخته که حتی محدودترین تفاهمها، آنچه توافقهای کوچک نامیده میشود، از نظر ما در خدمت هدف مورد نظر نیستند و ما با آنها مخالفیم».
کابوس بیبی
بنیامین نتانیاهو که از بازگشت به قدرت بهصورت روزانه بر حجم مخالفان خود افزوده و اراضی اشغالی را به صحنه تظاهرات و تحصن تبدیل کرده بود، با عملیات طوفانالاقصی از سوی حماس عملاً مورد اصابت تیر خلاص قرار گرفت تا بار دیگر زمزمه برگزاری انتخابات زودهنگام در اسرائیل به گوش برسد. رئیس فعلی حزب لیکود البته در حزب متبوع خود نیز موقعیت خوبی نداشته و گزینه احتمالی جانشینی او
در لیکود نیز مانند گزینه جایگزینی در سمت نخستوزیری برای کنار گذاشته شدن بیبی خیز برداشته است. خبرها حاکی از آن است که اعضای حزب لیکود از هفته سوم جنگ در غزه، رایزنیها برای برگزاری انتخابات درونحزبی به منظور جایگزینی نتانیاهو را آغاز کردهاند.
تایمز اسرائیل در مقالهای با عنوان «انتخابات زودهنگام در اسرائیل ضروری است»، مینویسد:«از ۷اکتبر خیلی چیزها تغییر کرده است. بسیاری از اسرائیلیها هنوز در شوک و درد به سر میبرند، اما جهان بیکار نخواهد نشست تا اسرائیل آرامش خود را بازیابد. هنگامی که دهها هزار اسرائیلی آواره در جنوب، نزدیک مرز غزه و در شمال، در مرز با لبنان، سالم به خانههای خود بازگردند، اسرائیلیها باید به سرعت فرآیند دروننگری را طی کرده و تحلیل کنند که چرا چنین واقعهای رخ داده است. بسیاری از چیزها بسیار اشتباه پیش رفتند و اصلاحات لازم برای جلوگیری از تکرار این شکستها باید انجام شود». این رسانه میافزاید:«در این مسیر، اکثر اسرائیلیها از قبل تصمیم خود را در مورد اینکه چه چیزی اشتباه رخ داده و چه کسی مقصر است، گرفتهاند و هیچ کمیسیون تحقیقی نظرات آنها را تغییر نخواهد داد. امیدواریم که این بار اسرائیلیها حکومت وحدتی را براساس بزرگترین احزاب سکولار صهیونیستی ترجیح دهند و از گروگان گرفتن مجدد جناحهای کوچک افراطی اجتناب کنند».
در این میان بنی گانتز محتملترین رقیبی است که میخواهد به حیات سیاسی بلندمدت نتانیاهو پایان دهد. وزیر دفاع پیشین اسرائیل که در ماههای گذشته به یکی از منتقدین نخستوزیر تبدیل شده بود، پس از ۷ اکتبر به کابینه جنگ پیوست و گفت:«زمانی برای صلح و زمانی برای جنگ وجود دارد. اکنون زمان جنگ است». از آن زمان موقعیت گانتز در نظرسنجیها بهبود بخشیده شده، درحالیکه محبوبیت نتانیاهو بهشدت در حال کاهش است. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که رهبر «حزب وحدت ملی» بهزودی با خروج از کابینه جنگ، رقابت خود با نتانیاهو را کلید خواهد زد.
مواضع رقیب داخلی
بنیگانتز، در سال ۱۹۷۷ به ارتش اسرائیل فراخوانده شد. او بهعنوان چترباز در تیپ چتربازان داوطلب شد. اولین ماموریت او بهعنوان یک سرباز وظیفه جوان در همان سال بهعنوان بخشی از جزئیات امنیتی سفر رئیسجمهور مصر، انور سادات به اسرائیل بود. او بهعنوان چترباز در عملیات لیتانی در مارس ۱۹۷۸ شرکت کرد و همچنین در حمله ژوئن ۱۹۷۸به پایگاه آموزشی فتح در لبنان شرکت کرد. در سال ۱۹۷۹، گانتز پس از اتمام مدرسه کاندیدای افسری، افسر شد. او به تیپ چتربازان بازگشت و بهعنوان فرمانده دسته و فرمانده گروهان خدمت کرد؛ دورهای را در نیروهای ویژه ارتش ایالات متحده گذراند و در جنگ اول لبنان شرکت کرد.
او بعداً در عملیات ضدچریکی در منطقه امنیتی جنوب لبنان، ۸۹۰ گردان چترباز «افه» (ایکس) را رهبری کرد. در سال ۱۹۹۱، او یگان کماندویی را که در آدیس آبابا، اتیوپی روی زمین بود، به مدت ۳۶ ساعت فرماندهی کرد و حمل هوایی عملیات سلیمان از ۱۴ هزار یهودی اتیوپیایی به اسرائیل را تأمین کرد. او در انتفاضه دوم و جنگ دوم لبنان در سمتهای فرماندهی ارشد خدمت کرد.
گانتز در طول دوران حرفه نظامی خود بهعنوان فرمانده واحد شلداگ در نیروی هوایی اسرائیل خدمت و فرماندهی تیپ ۳۵ چتربازان و فرماندهی لشکر ذخیره در فرماندهی شمال را برعهده داشت. او همچنین فرمانده یگان رابط لبنان؛ فرمانده لشکر یهودیه و سامره در سال ۲۰۰۰، قبل از اینکه در سال ۲۰۰۱ فرمانده فرماندهی شمال اسرائیل شود را نیز در کارنامه دارد. بنیگانتز پیش از تصدی سمت معاونت ریاست کل ارتش، از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹ وابسته نظامی اسرائیل در ایالات متحده بود.
پس از لغو انتصاب آلوف یوآو گالانت، وزیر دفاع، ایهود باراک در ۵ فوریه ۲۰۱۱ اعلام کرد که به دولت توصیه میکند، گانتز بهعنوان بیستمین رئیس ستاد کل ارتش منصوب شود. در دسامبر ۲۰۱۸، گانتز تشکیل یک حزب سیاسی جدید را با قصد شرکت در انتخابات آوریل ۲۰۱۹ تأسیس کرد. در اولین سخنرانی سیاسی مهم خود در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۹، گانتز متعهد شد، بلوکهای شهرکسازی اسرائیل در کرانه باختری را تقویت کند و گفت، اسرائیل هرگز بلندیهای جولان را ترک نخواهد کرد. او راهحل دوکشوری برای مناقشه اسرائیل و فلسطین را نه تایید و نه رد کرد. او گفت: «دره اردن مرز ما خواهد بود، اما ما اجازه نخواهیم داد میلیونها فلسطینی که آن سوی حصار زندگی میکنند، هویت ما بهعنوان یک کشور یهودی را به خطر بیندازند». علاوه بر این، گانتز به تدوین یک طرح جدایی یکجانبه برای مؤسسه مطالعات امنیت ملی کمک کرد که خواستار ایجاد یک واحد پیوسته فلسطینی در ۶۵درصد کرانه باختری و توقف ساخت و ساز در شهرکهای خارج از بلوکهای شهرکسازی بزرگ بود.
بنیگانتز در ۱۷ فوریه ۲۰۱۹ در کنفرانس امنیتی مونیخ چالشهای اصلی غرب را «ایران افراطی، ترور اسلامی و بیثباتی منطقهای» برشمرد. گانتز از تصمیم بنیامین نتانیاهو برای ممانعت از ورود ایلهان عمر و رشیده طالب، زنان کنگره ایالات متحده به اسرائیل انتقاد کرد و گفت که عمر و طالب میدیدند که کرانه باختری «دومین مکان برتر» برای اعراب در خاورمیانه است. گانتز در دسامبر ۲۰۲۱ جمهوری اسلامی ایران را «بزرگترین تهدید برای صلح و ثبات جهانی و منطقهای» توصیف کرد.
گانتز در ۲۱ فوریه ۲۰۱۹، ائتلاف آبی و سفید را با یائیر لاپید، رهبر حزب یش آتید، موشه یعلون رهبر حزب تلم و گابی اشکنازی، رئیس سابق ستاد و همچنین با گشر اورلی لوی مذاکره کرد و با این احزاب به استثنای گشر برای تشکیل ائتلاف سیاسی و اداره مشترک به توافق رسیدند. او در سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ بهعنوان وزیر دفاع و بین سالهای ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ بهعنوان معاون نخستوزیر اسرائیل خدمت کرده است. از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، او نخستوزیرِ جایگزین اسرائیل بود.
گانتز در دوران تصدی وزارت دفاع، ایران را به بمباران تاسیسات هستهای تهدید کرد؛ او در دسامبر ۲۰۲۲ گفت:«اسرائیل در سالهای اخیر بهطور قابلتوجهی آمادگی خود را افزایش داده و در حال آماده شدن برای احتمال حمله به ایران است». او پیشتر در ژوئن ۲۰۲۲ و در جریان مذاکرات برای احیای برجام گفته بود که کشورش با قدرتهای جهانی همکاری خواهد کرد تا بر هر توافق احتمالی که از مذاکرات آنها با ایران به دست میآید، «تاثیر بگذارد».
وزیر دفاع پیشین اسرائیل در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲، در «کنفرانس جهانی ضدتروریسم» گفت: «جمهوری اسلامی ایران برای حفظ رژیم از ناآرامیهای داخلی باید در خارج از کشور بیثباتی ایجاد کند؛ و آنها این کار را از طریق گروههای نیابتیشان در سراسر خاورمیانه انجام میدهند که ممکن است روزی به اسرائیل یا عربستان سعودی حمله کنند.» وی افزود: «اگر توافق هستهای صورت گیرد، ۲۵۰ میلیارد دلار نصیب رژیم خواهد شد و با آن همان کاری را خواهد کرد که اکنون انجام میدهد».