روپوش‌‏ها را آویختیم

روپوش‌های سفید را از تن خارج کرده و روی نرده‌ها آویزان کردند؛ روی نرده‌های ساختمان مرکزی دانشگاه علوم پزشکی شیراز. شیرازی‌ها پیش‌دستی کردند و از مهرماه امسال آغازگر اعتراضات شدند؛ اعتراض جامعه آزمایشگاهیان و پرتوکاران. حقوق 12 میلیون تومانی، اضافه‌کاری ساعتی 20 هزار تومان، قرار نگرفتن در دایره مشاغل سخت و زیان‌آور و نداشتن تسهیلات رفاهی، موضوع تمام نامه‌ها به مسئولان رده‌بالا و نوشته‌هایی است که روی روپوش‌ها و پلاکاردها قرار گرفت: «پرداخت رفاهیات طبق ضوابط اجرایی»، «آزمایشگاه، رادیولوژی، پیشگامان تشخیص»، «معیشت، منزلت، حق مسلم ماست»، «نه به تبعیض در بین کادر سلامت» و... آنها برگه‌ها را به روپوش‌های سفیدشان سنجاق کردند، سرتاسر نرده‌ها پوشیده شد از کاغذ و روپوش و سایه آدم‌هایی که مقابلش ایستاده بودند.

زنان و مردان 29 مهرماه دست از کار کشیدند و به بلوار کریمخان‌زند رفتند. مدیران آزمایشگاه‌ها از رفتن کارکنان معترض بودند، به آنها «نه» گفتند، مخالفت کردند و تهدیدشان کردند. عده‌ای سر کارشان ماندند و تعداد بیشتری رفتند. حدود 80 نفری شدند و به گفته خودشان در شرایط مسالمت‌آمیز اعتراض‌شان را نشان دادند. تجمع‌کنندگان از رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز، وزیر بهداشت، رئیس مجلس شورای اسلامی و رئیس سازمان برنامه و بودجه خواستند که به مطالبات‌شان توجه کنند.

آنها تاکید کردند که نیروهای این بخش از درمان، مهاجرت و ترک کار می‌کنند، چون ناامید شده‌اند. راننده تاکسی‌های اینترنتی شده‌اند یا در فست‌فودها کار می‌کنند. دو هفته بعد، در پانزدهم آبان‌ماه، آنها بار دیگر دور هم جمع شدند. تا آن زمان، موج اعتراضات به استان‌های دیگر هم کشیده شد. بوشهر، خوزستان، مازندران، یزد، البرز هم به جمع معترضان اضافه شدند. 

جامعه علوم آزمایشگاهی و رادیولوژی استان فارس باز هم پیش‌دستی کردند و آبان‌ماه امسال نامه‌ای به وزیر بهداشت نوشتند و خواسته‌هایشان را اعلام کردند: «افزایش حقوق و دستمزد به میزان حداقل دو برابر مبلغ فعلی، افزایش فوق‌العاده خاص با ضریب سه و درج در ردیف اول و دوم حکم حقوقی، تعرفه‌گذاری خدمات آزمایشگاهی و رادیولوژی، اصلاح مبلغ اضافه‌کار با میانگین حداقل 120 هزار تومان، اجرای کامل و بدون قید و شرط قانون بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور با 20 سال سابقه و 30 روز حقوق، نظام‌مند شدن دو رشته علوم آزمایشگاهی و رادیولوژی، اعمال ارتقای بهره‌وری به همکاران رادیولوژی، راه‌اندازی مجدد دکترای پیوسته رشته علوم آزمایشگاهی طبق رأی دیوان عدالت اداری، حذف هیئت امنا از دانشگاه‌های علوم پزشکی استان فارس و دانشگاه علوم پزشکی شیراز، همچنین ایجاد معاونت پراکلینیک در وزارت بهداشت.» اینها بخشی از مطالبات‌شان بود.

ریسک ابتلا به سرطان‌ و تنگی‌نفس 

ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. تناسب نداشتن سختی‌کار با میزان حقوق، اما درد اصلی آنهاست: «جامعه آزمایشگاهیان و رادیولوژیست‌ها در دوران کرونا، با انواع ویروس‌ها مواجه بودند، این درحالی‌است که در شرایط عادی هم در بخش‌هایی از آزمایشگاه‌ها آنها با نمونه‌هایی سروکار دارند که می‌تواند بسیار خطرناک باشد، تمام خروجی‌های بدن مانند ادرار، مدفوع، بزاق و... در آزمایشگاه‌ها وجود دارد.

علاوه بر آن محلول‌های شیمیایی و سمی مانند فرمالین، انواع اسیدها و الکل‌ها با درصدهای مختلف جزو موادی است که این گروه با آن در ارتباط هستند که حتی تنفس‌شان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و خطر ابتلا به سرطان را در آنها چندین برابر می‌کند. آسم و تنگی نفس و... ریزفاکتورهای زیادی است که باعث می‌شود سرعت ابتلا به انواع بیماری‌ها در افراد بالاتر رود.

مثلاً اگر قرار باشد 20 سال دیگر، فرد مبتلا به سرطان شود، در مواجهه با این مواد، طی 5 سال ممکن است درگیر سرطان شود. کسانی که در آزمایشگاه‌ها فعالیت می‌کنند با انواع باکتری‌هایی که در بدن بیماران رشد می‌کنند، با هپاتیت بی و سی و اچ‌آی‌وی در ارتباط هستند. گاهی حین کار دچار نیدل‌استیک می‌شوند، یعنی سر سوزن بیمار به دست کادر می‌خورد و بعد از آن حدود چهار ماه باید تحت تست‌های تکمیلی قرار گیرد تا نکند مبتلا به بیماری شده باشند.

گاهی پیش می‌آید که اسید روی دست همکاران ریخته باشد، اسیدها آنقدر قوی هستند که حتی دستکش را هم می‌سوزانند. همه اینها جزو سختی کار به‌شمار می‌روند. پرسنل رادیولوژیست هم مشکلات خودشان را دارند، چه کسی حاضر است تا این میزان در مقابل اشعه قرار گیرد؟ یکی از همکاران ما در بیمارستان چمران که کارشناس رادیولوژی بود به‌دلیل ابتلا به سرطان، سه ماه پیش، فوت کرد. اشعه‌های ام‌آر‌‌آی و سی‌تی‌‌اسکن مضر است و در درازمدت اثر خودش را نشان می‌دهد.»

اینها بخشی از صحبت‌های علی‌اکبری یکی از اعضای جامعه علوم آزمایشگاهی و رادیولوژی کشور درباره سختی کار پرتوکاران و آزمایشگاهیان است. او در تجمع‌های اخیر هم شرکت کرده و می‌گوید که تعداد استان‌هایی که به این تجمع‌ها و اعتراض‌ها پیوسته‌اند بیشتر شده است؛ مازندران، البرز، خوزستان، یزد، فارس، بوشهر و اراک از جمله آنها هستند. البته تجمع‌ها همزمان نبوده است.

اکبری بیش از 5 سال است که در یک آزمایشگاه دولتی فعالیت می‌کند، او می‌گوید با همه شرایط سختی که این کادر دارند، اما میانگین حقوق‌شان 12 میلیون تومان است، همین موضوع سبب شده تا بسیاری از همکاران چندین شغل داشته باشند و برای شغل اول‌شان، تمرکز و وقت کافی نداشته باشند. مشکل معیشت از یکی دو سال پیش با تورم زیادی که در کشور به وجود آمده، بیش از گذشته خودش را نشان داده است: «ما کاری به تبصره و فوق‌العاده خاص و... نداریم، ما می‌گوییم با این پرداخت‌ها، اصلا نمی‌شود زندگی کرد. باید پایه حقوق‌مان را دوبرابر کنند و به 24-23 میلیون تومان برسانند.»

قانون مشاغل سخت اجرا نمی‌شود

به گفته او، ماجرای کادر شاغل در بخش پاراکلینیک مانند آزمایشگاهیان و رادیولوژیست‌ها، تنها به وضعیت معیشت آنها بر نمی‌گردد. آنها مشمول قانون مشاغل سخت و زیان‌آور می‌شوند اما دانشگاه‌ها از زیر بار اجرای آن شانه خالی می‌کنند: «اعمال قانون مشاغل سخت و زیان‌آور به‌ضرر دانشگاه علوم پزشکی است و با زد و بندهایی که می‌کنند، این قانون برای پرسنل آزمایشگاه و رادیولوژی اعمال نمی‌شود.

پرسنل باید برای برخورداری از این قانون، شکایتی تنظیم کند، به دیوان عدالت اداری برود و چندین ماه انتظار بکشد، وقتی پرسنل در یک شهر یا منطقه دورافتاده کار می‌کند، چطور می‌تواند این پیگیری‌ها را داشته باشد. دانشگاه می‌گوید 400-300میلیون تومان به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کنید تا پس از 20 سال با 30 روز بازنشسته شوید. درحالی‌که پرداخت این مبلغ وظیفه دانشگاه است. اما زیر بار این هزینه‌ها نمی‌روند. 

اکبری می‌گوید که جامعه آزمایشگاهیان و رادیولوژیست‌ها از مسئولان درمانی و بهداشتی گلایه‌مندند که چرا شرایط سخت آنها به چشم نمی‌آید: «ما خط اول تشخیص هستیم، اما دیده نمی‌شویم. وقتی بیماری به پزشک مراجعه می‌کند اولین اقدام برای تشخیص بیماری‌اش این است که برایش سونوگرافی یا عکس و سیتی‌اسکن و آزمایش تجویز شود تا بعد از آن درمان دارویی شروع شود.»

در این مدت نامه‌نگاری‌های زیادی در سطح استان و کشور انجام شده، امام جمعه، وزیر بهداشت، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و... همه مورد خطاب قرار گرفته‌اند. هدف این است که از راه مسالمت‌‌آمیز به مطالبات دست پیدا کرد. اما واکنش چه بود؟ مسئولان در سطح استان می‌گویند که این مسائل در حیطه اختیارات ما نیست. اعلام می‌کنند که افزایش حقوق به سازمان برنامه و بودجه مرتبط است.

درحالی‌که مسئولان دانشگاهی‌ حتی آن بخشی که به خودشان مربوط است را به درستی انجام نمی‌دهند. به گفته این کادر آزمایشگاهی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، به صورت هیئت‌اُمنایی اداره می‌شود و مسائل رفاهی کادر درمان در اختیار خودشان است، به همین دلیل هم تسهیلات رفاهی چندانی شامل حال کادر نمی‌شود. 

تهدید به اخراج و تعلیق و شکایت

تجمع کادر آزمایشگاهیان و پرتودرمانی اما با تهدید و برخورد همراه بوده است، مسئولان حتی با تجمع‌های مسالمت‌آمیز هم مخالفند: «به‌طور مداوم دنبال لیدریابی و سرکوب تجمع‌ها هستند، درحالی‌که اعتراض مسالمت‌آمیز حق هر فردی است. در راستای همین برخوردها و تهدیدها، دانشگاه از چند نفر شکایت کرده و آنها یکی، دو جلسه دادگاه رفته‌اند. می‌گویند این اقدامات خلاف نظم عمومی است.

با برخی از همکاران هم با دیر پرداخت کردن اضافه‌کار، برخورد کرده‌اند. در اهواز یکی از همکاران‌مان را تعلیق کرده و تهدید به اخراج کردند.» به گفته او، هر شیفت اضافه‌کاری برای آنها 140 هزار تومان است که از آن مالیات هم کم می‌شود؛ تعرفه‌ای که هزینه ایاب و ذهاب‌شان را هم تامین نمی‌کند. 

افزایش مهاجرت و ترک کار

خانم «سین» از کارشناسان آزمایشگاهی در مرکز دولتی در شیراز است و به‌دلیل پیگیری‌های حقوقی نخواست نامش در گزارش بیاید. او در تجمع دو هفته گذشته مقابل ساختمان مرکزی دانشگاه علوم پزشکی شیراز شرکت کرده بود؛ همان تجمعی که کارشناسان آزمایشگاه و رادیولوژی، روی روپوش‌های سفید، مطالبات‌شان را نوشته و آنها را روی نرده‌ها آویزان کردند: «خواسته اصلی نیروهای معترض، قرار گرفتن فوق‌العاده خاص با ضریب سه در حکم‌شان است.»

او می‌گوید که قرار دادن روپوش‌های سفید روی نرده‌های ساختمان دانشگاه‌ بی‌دلیل نبوده؛ این یعنی بیمار در اولویت است. نمی‌خواهیم کار بیماران را کنار بگذاریم، اما اگر پاسخی نگیریم دست به اعتصاب می‌زنیم.» معترضان را ترسانده‌اند، برخی را توبیخ و تهدید به تعلیق کرده‌اند و همین هم شده تا معترضان نخواستند هویت‌شان رسانه‌ای شود.

آنها یک‌صدا می‌گویند که تعداد مهاجرت کادر این بخش از درمان، در سال‌های اخیر زیاد شده است، خیلی‌ از این افراد، کار را رها کرده‌اند و در تاکسی‌های اینترنتی یا در فست‌فودی کار می‌کنند. تمایل به کار در بیمارستان‌ها خیلی کم شده است.

آنها به هیچ‌وجه نمی‌خواهند اعتراض‌شان با اعتراض پرستاران در یک کفه ترازو قرار بگیرد: «برخی فکر می‌کنند ما پرستار هستیم، اینطور نیست. ما بخش دیگری از کادر درمان هستیم و البته که شرایط‌مان با پرستاران تفاوتی نمی‌کند.» آنها در هفته گذشته هم تجمع دیگری داشتند؛ روز سه‌شنبه تعداد بیشتری از معترضان به جمع‌شان پیوستند: «از اول سال تاکنون دو تجمع از سوی معترضان جامعه آزمایشگاهیان و رادیولوژی برپا شد که تعداد شرکت‌کنندگان در تجمع دوم بیشتر بود. همه اینها در شرایطی بود که مدیران این مراکز با حضور نیروهایشان در این تجمع مخالفت کرده بودند.»

خانم «سین» می‌گوید که در محل کارش هم چنین شرایطی حاکم بود با این حال نزدیک به 80 نفر در تجمع اخیر شرکت کردند: «در مرکز ما، مدیر ما را تهدید به اخراج نکرد اما واکنش تندی داشت. حتی جلوی رفتن نیروها برای شرکت در تجمع را هم گرفتند. خبر دارم که از یک مرکز 100 نفره، تنها 10 نفر توانسته بودند در تجمع شرکت کنند. یکی را هم تهدید به تعلیق کردند. نیروهای حراست با معترضان تماس می‌گیرند و می‌گویند که شرکت نکنند.»

همزمان با شیراز اعتراضات به استان‌های دیگر هم کشیده شده، یکی از آنها بوشهر است با این حال معترضان می‌گویند که جامعه رادیولوژیست‌ها و آزمایشگاهیان کوچک‌تر از پرستاران است و اعتراض گسترده‌شان در شهرهای مختلف دیده نمی‌شود: «یک‌ماه پیش هم در دو، سه بیمارستان دولتی شیراز شاهد اعتصاب این افراد بودند، یعنی نیروها دست از کار کشیدند و در مقابل ساختمان مرکزی دانشگاه علوم پزشکی تجمع کردند.

قبل از آن در مردادماه نامه‌ای خطاب به رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز، امام جمعه و سایر مسئولان استانی نوشته شد اما پاسخی ندادند. در مرحله بعد، نامه‌ای به وزیر بهداشت و رونوشت به کمیسیون برنامه و بودجه نوشته شد که بعد از آن وعده‌هایی دادند اما هیچ‌کدام عملی نشده است. حالا هم که بودجه 1404 در مجلس در حال بررسی است، باز هم ماجرای فوق‌العاده خاص و ضریب سه، مشخص نیست. یعنی بودجه‌ای برای پرستاران، پرتوکاران و آزمایشگاهیان، برای این بخش در نظر گرفته نشده است.»

مسئولان دانشگاه علوم پزشکی به آنها پاسخی نداده‌اند؛ تاکیدشان بر این است که این مسائل در حوزه اختیاراتشان نیست. اما حتی آن بخشی که به آنها مربوط است هم رها شده؛ یعنی رفاهیات. دلیل آن هم مدیریت بیمارستان به‌صورت هیئت‌اُمنایی است: «تمام مسائل مربوط به رفاهیات پرسنل از سوی اعضای هیئت‌اُمنا مصوب می‌شود، بنابراین رفاهیات به‌شکل محدود در اختیار پرسنل قرار می‌گیرد، مانند حق مسکن یا حق لباس و...»

ابراهیم پارسایی، خود را مطالبه‌گری از جامعه آزمایشگاهیان معرفی می‌کند و می‌گوید از مردادماه امسال که اعتراضات پرستاری شروع شد، مسئولان برخورد دوگانه‌ای با کادر سلامت داشتند؛ قبل از آن همیشه بحث بر سر پزشک و غیرپزشک بود و به یک‌باره تبدیل شد به پزشک و پرستار و سایر اعضای کادر سلامت. درحالی‌که تبعیض در پرداختی‌ها شامل تمام نیروهای درمان می‌شود: «پرداختی پرستاران هم کم است اما سایر نیروهای درمان نباید نادیده گرفته شوند.

به همین دلیل در مردادماه امسال، نامه‌ای به رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز نوشته شد و از او خواستیم که به مطالبات گوش دهد. این نامه به سایر مسئولان دانشگاه و نماینده‌های استان در مجلس شورای اسلامی و بازرسی و حراست دانشگاه و دفاتر استانداری هم فرستاده شد اما هیچ جوابی نگرفتیم.»

به گفته او، وضعیت نیروها در بخش خصوصی از بخش دولتی وخیم‌تر است. میانگین حقوق آنها کمتر از آزمایشگاهیان است و به برخی از پرسنل هفت، هشت میلیون تومان هم حقوق می‌دهند. ماجرای رفاهیات را هم باید فراموش کنند. آنها تاکید می‌کنند که این تجمعات خودجوش است و اگر خواسته‌ها به نتیجه نرسد، این اعتراض‌ها هم ادامه خواهد داشت:«خیلی از پرسنل می‌گویند دیگر برایشان فرقی نمی‌‌کند و ادامه فعالیت در این حرفه برایشان صرفی ندارد.»

معاونت پیراپزشکی ایجاد شود

حسن قجاوند، رئیس هیئت‌مدیره جامعه آزمایشگاهیان بالینی کشور است و از اعتراض هم‌صنفی‌های خود خبر دارد. او به هم‌میهن می‌گوید که با مسئولان مکاتبه کرده‌، اما پاسخ درستی به آنها نداده‌اند: «ما سال‌هاست که گلایه‌مندی خود را از وضعیت جامعه آزمایشگاهی مطرح می‌کنیم، به مسئولان وزارت بهداشت، از وزیر تا معاون وزیر و نمایندگان مجلس، اطلاع‌ داده‌ایم اما تنها لفظ مشترک آنها، وضعیت پرستاران و پزشکان است، اینطور به نظر می‌رسد که کادر سلامت ما فقط این دو گروه هستند. در این میان تنها مقامی که اسمی از جامعه آزمایشگاهیان به زبان آوردند، رهبری بودند.»

به گفته او، به‌دلیل بی‌توجهی که به این گروه شده، جامعه پاراکلینیک کشور، نسبت به وضعیت‌شان معترض شده‌اند و این اعتراض‌ها به‌تدریج به استان‌های مختلف هم کشیده شده است: «در دوره کرونا فشار بسیار زیادی به کادر آزمایشگاه وارد شد، در این دوره بود که مردم متوجه اهمیت کار آزمایشگاه شدند و فعالان همین رشته‌ها بودند که در زمینه کیت‌های تشخیصی وارد شدند و آن را طراحی کردند و در نهایت به عنوان بازوی اجرایی در پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌ها به پزشکان کمک کردند. اما بعد از کرونا شاهد فراموشی اهمیت این رشته شدیم.

همین تبعیض‌ها منجر شد تا بدنه جامعه پاراکلینیک کشور، شروع به اعتراض کنند و البته اعتراض‌شان بجاست. این افراد در بخش مالی و حقوقی شرایط خوبی ندارند. زمانی‌که پرستاران نسبت به حقوق و مزایایشان اعتراض می‌کنند، یعنی اینکه سایر نیروهای کادر سلامت هم همین وضعیت را دارند اما چون رشته‌های دیگر، مثل آزمایشگاهیان و رادیولوژیست‌ها نظام و سازمان جداگانه‌ای ندارند، برای حمایت از آنها به‌صورت سازمانی قدمی برداشته نمی‌شود.»

به گفته قجاوند، باید معاونت پیراپزشکی در وزارت بهداشت ایجاد شود و به‌طور تخصصی، مطالبات این قشر از گروه درمان را پیگیری کند: «در حال حاضر چند استان فارس، بوشهر، مازندران و... معترض شده‌اند و اگر مسئولان توجهی نکنند، قطعاً استان‌های دیگر هم وارد این اعتراضات می‌شوند. ما همواره با مسئولان مکاتبه کرده‌ایم و درباره اینکه این رشته‌ها باید مشمول قانون مشاغل سخت و زیان‌آور قرار گیرند و استفاده از قانون ارتقای بهره‌وری خدمات بالینی صحبت کرده‌ایم، هرچند پاسخ واضحی به ما داده نشده است.

نکته مهم اینکه بیشتر مراکز آزمایشگاهی و رادیولوژی به بخش خصوصی واگذار شده و آنها هم شرایط خوبی ندارند. در بخش خصوصی دیگر نمی‌توان از این مزایا استفاده کرد. همه اینها در شرایطی است که کادر رادیولوژی در معرض اشعه‌ها قرار دارند و کادر آزمایشگاه با مواد بیولوژیکی و عفونی سروکار دارند که سلامتی‌شان را به خطر انداخته است.» او می‌گوید، انتظار این است باتوجه به اینکه این گروه‌ها کارهای تخصصی انجام می‌دهند، حداقل از نظر شرایط حقوقی توجه ویژه‌ای به آنها شود.