رئیسی: بایدن پایبندی آمریکا به برجام را نشان دهد

بررسی مهمترین موضع‌گیری‌های رئیس‌جمهوری ایران در نخستین روز سفر به نیویورک

«در خصوص تحریم‌ها، بایدن در ابتدای کار خود گفت که روش ترامپ در خارج شدن از برجام را قبول ندارد که با این سخن توقع می‌رفت آمریکا به تعهدات خود پایبندی نشان دهد، ولی با گذشت زمان، تاکنون در عمل اقدام متفاوتی مشاهده نکرده‌ایم. انتظار این است که اگر دولت آمریکا در حرف می‌گوید به تعهدات پایبند است، در عمل هم پایبندی خود را نشان دهد». این، بخشی از اظهارات سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، در نخستین روز سفرش به نیویورک بود؛ سفری که برخی دیپلمات‌های میانه‌رو همچون سیدحسین موسویان، پیش از این پیشنهاد کرده بودند مقامات ایرانی و آمریکایی از آن به‌عنوان فرصتی برای مذاکره مستقیم سود جویند. بااین‌حال، چنان که پیش‌بینی می‌شد، مقامات ایران طبق رویه‌ای که در سفر رؤسای جمهوری قبلی به نیویورک هم وجود داشته، چنین دستور کاری را برای خود تعریف نکرده‌اند. در دوره‌های پیش، این تنها حسن روحانی بود که در اولین سال ریاست‌جمهوری‌اش و در جریان سفر به نیویورک، گفت‌وگوی تلفنی کوتاهی با باراک اوباما، همتای آمریکایی‌اش داشت؛ گرچه همان تماس تلفنی نیز بعدها با واکنش و نارضایتی در سطوح عالی نظام سیاسی مواجه شد. خودداری از مذاکره با آمریکا، این بار ابعادی فراتر داشته است.

چنان‌که، دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت، روز گذشته نقل‌قول منتشرشده در برخی کانال‌های خبری از رئیس‌جمهوری درباره آمادگی ایران برای مذاکره غیرمستقیم با آمریکا در حاشیه اجلاس سازمان ملل را تکذیب کرد. این درحالی است که موضوع تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا که همزمان با پرواز هواپیمای رئیسی از تهران رخ داد، گمانه‌زنی‌ها درباره برداشتن گام‌های بعدی بین دو کشور را افزایش داده است. بااین‌حال، منابع آگاه از مذاکرات طرف ایرانی با وزرای خارجه سه کشور بزرگ اروپایی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک خبر داده‌اند. به گفته این منابع، طرف‌های اروپایی که پس از ناآرامی‌های سال گذشته ایران، مذاکرات علنی و رسمی با تهران را به حال تعلیق درآورده بودند، در ماه‌های اخیر برخی تماس‌های تلفنی با وزیر امورخارجه و مذاکره‌کنندگان ایرانی را انجام داده‌اند و اخیراً آمادگی خود برای ازسرگیری دیدارها و مذاکرات رسمی در نیویورک را اعلام کرده‌اند. همچنین، گفته می‌شود در این دیدارها زمان و مکان ازسرگیری دور جدید مذاکرات ایران و 1+5 با هدف ازسرگیری تلاش‌های احیای برجام تعیین خواهد شد. به گفته یک مقام ارشد ایرانی، انتظار می‌رود آمریکا نیز در این دور از مذاکرات حضور یابد. براساس چنین اخباری است که به نظر می‌رسد اظهارات اخیر رئیسی در نیویورک و دعوت او از دولت جو بایدن برای پایبندی به تعهدات برجامی آمریکا، نوعی بسترسازی برای دور تازه مذاکرات با حضور طرف آمریکایی باشد. چنان‌که وجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل نیز دیروز در یک نشست خبری با اشاره به تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا گفت که سازمان ملل امیدوار است این توافق به کاهش تنش‌ها میان این دو کشور منجر شود. وی عنوان کرد: «ما بسیار امیدواریم که این امر منجر به همکاری بیشتر و کاهش تنش‌ها شود. آزادی پنج آمریکایی نشان‌دهنده یک پیشرفت دیپلماتیک قابل توجه پس از سال‌ها مذاکرات غیرمستقیم پیچیده بین واشنگتن و تهران است».

ابراز تمایل مجدد آمریکا برای از سرگیری مذاکرات

در چنین فضای تودرتویی از گمانه‌زنی‌ها و شایعات بود که رئیس‌جمهوری ایران دیدارها و گفت‌وگوهای خود در نیویورک را آغاز کرد. در این میان، دیدارها و گفت‌وگوهای رئیسی با رسانه‌ها و سیاستگذاران آمریکایی از اهمیت بیشتری برخوردار است. به عبارتی، در شرایطی که رئیس‌جمهوری ایران همچون رؤسای‌جمهوری پیشین مجوزی برای دیدار با همتای آمریکایی خود ندارد؛ دیدار با نخبگان و رسانه‌های آمریکا فرصت و ابزاری برای طرح مواضع و ارسال پیام‌های طرف ایرانی است. چنان‌که رئیسی هم در نخستین روز سفر خود در دیدار با جمعی از اندیشمندان سیاست خارجی آمریکا تصریح کرد: «آمریکا باید تاکنون فهمیده باشد که استفاده از زبان زور چه در قالب تحریم و چه به صورت تهدید علیه ملت ایران، ابزاری کارآمد نیست، البته قضاوت ما براساس اقدامات خواهد بود و آنچه می‌تواند موجب جلب اعتماد ما شود، تغییر این رفتار زورگویانه و عمل براساس تعهدات خواهد بود که آمریکا تاکنون در این زمینه موفق نبوده است». رئیسی در این دیدار در پاسخ به سوالی درباره توافق هسته‌ای و چشم‌انداز روابط ایران و آمریکا با برشمردن سابقه نقض پیمان دولت آمریکا در قضیه برجام با وجود اجرای کامل تعهدات از طرف جمهوری اسلامی ایران، خاطرنشان کرد: «با تغییر دولت در آمریکا و اعلام آمادگی دولت جدید برای بازگشت به تعهدات خود، جمهوری اسلامی ایران نیز برای توافق خوب اعلام آمادگی و مذاکرات را به‌صورت جدی دنبال کرد، اما پس از مدتی مشخص شد طرف‌های مقابل به تعهدات خود پایبند نیستند». رئیس‌جمهوری با اشاره به آنچه «اشتباه محاسباتی آمریکایی‌ها در قضیه اغتشاشات» خواند، گفت: «دولت آمریکا بر اثر مشورت‌های غلط برخی عناصر مزدور به‌ظاهر ایرانی و همچنین برآوردهای غلط سرویس‌های جاسوسی، با ترک مذاکرات، دل به نتیجه‌بخشی اغتشاشات بست درحالی‌که جمهوری اسلامی ایران امروز درخت تناوری است که این تکانه‌ها اثری بر پایداری آن ندارد. بدخواهان ملت ایران به دنبال تکرار مدل سوریه در ایران بودند، اما اشتباه کردند چون هنوز ملت ایران و انقلاب اسلامی را نشناخته‌اند». رئیس‌جمهوری با اشاره به «ابراز تمایل مجدد آمریکا برای از سرگیری مذاکرات پس از شکست پروژه اغتشاشات»، خاطرنشان کرد: «مذاکراتی به‌واسطه برخی کشورها انجام شد که تبادل اخیر زندانیان نیز یکی از آثار آن بود». رئیس‌جمهوری در بخش دیگری از این نشست با تأکید بر اینکه «جمهوری اسلامی هرگز میز مذاکره را ترک نکرده است چراکه از منطق روشن و استواری برای رویکردها و اقدامات خود برخوردار است»، گفت: «منابع آزادشده ایران در کره جنوبی، حق ایران بود و آمریکا باید جواب دهد که چرا به‌صورت ظالمانه جلوی احقاق حق ملت ما را گرفته بود». رئیسی تصریح کرد: «آمریکا باید تاکنون فهمیده باشد که استفاده از زبان زور چه در قالب تحریم و چه به صورت تهدید علیه ملت ایران، ابزاری کارآمد نیست، البته قضاوت ما براساس اقدامات خواهد بود و آنچه می‌تواند موجب جلب اعتماد ما شود، تغییر این رفتار زورگویانه و عمل براساس تعهدات خواهد بود که آمریکا تاکنون در این زمینه موفق نبوده است». رئیسی در دیدار با مدیران رسانه‌های آمریکایی نیز به بیانی دیگر، خواستار پایبندی دولت آمریکا به برجام شد و تصریح کرد: «در جریان توافق هسته‌ای تنها طرفی که به تعهدات خود عمل کرد، جمهوری اسلامی ایران بود و آمریکا و کشورهای اروپایی نقض عهد کردند و به تعهدات خود عمل نکردند. حال این آمریکایی‌ها هستند که باید از دولت خود بپرسند چرا با وجود اجرای تعهدات از سوی ایران و انحراف‌نداشتن فعالیت‌های هسته‌ای، همچنان سیاست فشار و تحریم علیه ایران ادامه دارد؟»

هیچ‌گونه ضربه‌ای از ناحیه پلیس به مهسا وارد نشد

با آنکه رئیسی از به نتیجه نرسیدن اهداف مخالفان جمهوری اسلامی در ناآرامی‌های سال گذشته سخن گفته است، اما همچنان پرسش‌ها و نقدهای جدی در این موضوع و به‌ویژه آزادی‌ها و حقوق زنان در ایران مطرح است که در جریان این سفر نیز، هم از سوی نیروهای اپوزیسیون و فعالان خارج از کشور و هم از سوی سیاستمداران و رسانه‌های آمریکایی و غربی مطرح می‌شود. رئیس‌جمهوری نیز در دیدار دیروزش با نخبگان آمریکایی با سوالی درباره وضعیت زنان در ایران مواجه شد که در پاسخ، به برشمردن موفقیت‌های زنان در عرصه‌های مختلف علمی و ورزشی و همچنین حضور مؤثر و نقش‌آفرین آنان در بخش‌های سیاسی، مدیریتی و اجتماعی پرداخت. او در ادامه از «سوءاستفاده غرب از حوادث سال گذشته» پرداخت و آن را «پوششی فریبکارانه برای دفاع از زن» خواند و گفت: «در حادثه سال قبل که دخترخانمی (مهسا امینی) دچار حادثه شد، همه تحقیقات قطعی پزشکی نشان داد که هیچ‌گونه ضربه‌ای به او از ناحیه پلیس وارد نشده، اما آیا رسانه‌های غربی و آمریکایی حاضر شدند این واقعیت را بازتاب دهند؟ اخیراً در آمریکا یک خانم جوان و باردار به ظنّ سرقت از یک فروشگاه به دست پلیس آمریکا کشته شد که این یکی از 1200نمونه‌ای است که در سال میلادی گذشته به دست پلیس آمریکا به قتل رسیده، اما چرا رسانه‌های آمریکایی به‌دنبال ریشه‌یابی و روشنگری درباره جزئیات اینگونه قتل‌ها نمی‌روند؟»

رد اتهام مداخله در جنگ اوکراین

جنگ اوکراین و اتهامات مطرح‌شده درباره همکاری‌های نظامی ایران و روسیه، پرسش مهم دیگر نخبگان و رسانه‌های آمریکایی از رئیسی بود که وی در این دو نشست درباره آن موضع‌گیری کرد و گفت: «ما با جنگ مخالفیم و برای میانجی‌گری به منظور پایان دادن به آن نیز اعلام آمادگی کرده‌ایم، اما مالیات مردم آمریکا خرج جنگ‌افروزی و پر کردن جیب کارخانجات اسلحه‌سازی از محل فروش اسلحه در این زمینه می‌شود». رئیسی ادعای در اختیار قرار دادن سلاح از طرف ایران به روسیه را «عاری از حقیقت» دانست و افزود: «اتهام‌زنی‌های مکرر به جمهوری اسلامی ایران درباره فروش سلاح به روسیه در جنگ اوکراین درحالی است که به‌رغم اعلام آمادگی ایران برای پذیرش اسناد متقن در این زمینه تاکنون هیچ سندی از سوی اوکراینی‌ها ارائه نشده است.» وی تاکید کرد: «روابط ایران با روسیه در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و دفاعی از سال‌ها پیش از جنگ اوکراین آغاز شده و هرگونه تعامل و تبادلی میان دو کشور در زمینه دفاعی نیز مربوط به قبل از جنگ اوکراین است». رئیس‌جمهوری با تاکید بر «آمادگی ایران برای وساطت میان اوکراین و روسیه و پایان دادن به این جنگ»، عنوان کرد: «آمریکایی‌ها هم به جای دمیدن بر آتش این جنگ برای فروش سلاح بیشتر، در مسیر پایان یافتن آن تلاش کنند».

دموکراسی در خطر است

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، عصر دیروز در آغاز هفتادوهشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک گفت: «جهان چندقطبی به نهادهای چندجانبه جهانی نیاز دارد. ما با انبوهی از تهدیدات وجودی مانند بحران آب‌وهوایی و فناوری‌هایی مواجه هستیم که هنوز در یک انتقال آشفته به سر می‌برند». او تاکید کرد: «شورای امنیت سازمان ملل باید مطابق با دنیای امروز اصلاح شود و معماری مالی بین‌المللی باید از نو طراحی شود. اگر نهادهای سازمان ملل جهان را آن‌طور که هست منعکس نکنند، نمی‌توانیم به‌طور مؤثر به مشکلات رسیدگی کنیم». دبیرکل سازمان ملل هشدار داد: «شکاف‌ها در داخل کشورها در حال افزایش است. دموکراسی در خطر است. استبداد در حال پیشروی است، نابرابری‌ها در حال افزایش است، رهبران جهان برای دستیابی به سازش در ساختن آینده مشترک «مسئولیت اجتماعی» دارند زمان یک سازش جهانی فرا رسیده است. آنچه ما نیاز داریم عزم و اراده است. ما ملت‌های سازمان ملل، مصمم به پایان دادن به بلای جنگ، مصمم به تأیید مجدد ایمان به حقوق بشر، مصمم به حمایت از عدالت و احترام به قوانین بین‌المللی و مصمم به ارتقای پیشرفت اجتماعی و زندگی بهتر برای همه مردم هستیم». گوترش درعین‌حال گفت: «راه‌های مثبت بسیاری وجود دارد که جهان در حال حرکت است و فرصت‌های جدیدی برای عدالت و تعادل در روابط بین‌الملل به ارمغان می‌آورد. چندقطبی به‌تنهایی نمی‌تواند تضمین‌کننده صلح باشد. جهان هرچه بیشتر به یک شکست بزرگ در سیستم‌های اقتصادی و مالی و روابط تجاری نزدیک‌تر می‌شود. زمان آن فرا رسیده که مؤسسات چندجانبه مبتنی بر واقعیت‌های اقتصادی و سیاسی قرن بیست‌ویکم که ریشه در برابری، همبستگی و جهان‌شمولی دارد، تجدید شود».

اظهارات بایدن درباره ایران، چین و روسیه

جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا نیز دیروز در سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، گفت: «آینده ما به آینده جهان مرتبط است و هیچ کشوری نمی‌تواند به تنهایی با چالش‌های امروزه مواجه شود». بایدن گفت: «ما از گسترش شورای امنیت و افزایش تعداد اعضا حمایت می‌کنیم. ما یکسری رایزنی برای گسترش شورای امنیت و افزایش تعداد اعضای دائم آن انجام دادیم و به این کار ادامه خواهیم داد. ما همچنین به تلاش‌های خود برای اصلاح سازمان تجارت جهانی ادامه خواهیم داد». رئیس‌جمهوری آمریکا افزود: «ما به‌دنبال تقویت سیاست‌هایی هستیم که باعث ایمن‌شدن فناوری‌های هوش مصنوعی شود». بایدن همچنین در ادامه مواضع واشنگتن علیه چین گفت: «ما شراکت خود با هند، ژاپن و استرالیا را افزایش داده‌ایم و به پیشرفت‌های ملموس برای مردم منطقه رسیده‌ایم». بایدن همچنین ادعاها درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را تکرار کرد و گفت: «ما متعهد هستیم که ایران هیچ سلاح هسته‌‎ای نداشته باشد. درعین‌حال، ما با شرکای خود برای مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران که امنیت منطقه و جهان را تهدید می‌کند، همکاری می‌کنیم». بایدن همچنین روسیه را به نقض «توافق‌های مربوط به عدم اشاعه سلاح‌های کشتارجمعی» متهم کرد و گفت: «مسکو قادر به پایان دادن به جنگ اوکراین است. ما ادامه جنگ علیه اوکراین را نمی‌پذیریم و به حمایت از کی‌یف ادامه می‎‌دهیم. ما از تلاش‌های اوکراین برای دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک و صلح عادلانه حمایت می‌کنیم، اما فقط روسیه مسئولیت جنگ را بر عهده دارد».