فرصت‏‌های برباد رفته

حسین نصیری

دبیر شورایعالی مناطق آزاد در دولت اصلاحات

عراق با کمک ترکیه قصد دارد بندر فاو را در خلیج‌فارس به کشور همسایه خود یعنی ترکیه و سپس اروپا متصل کند. طراح این پروژه ۶میلیارد دلاری یک شرکت ایتالیایی است و پیمانکاری آن را یک شرکت کره‌ای برعهده گرفته است. عراق ضمن استقبال از سرمایه‌گذاری‌های کلان در جنوب، درصدد است فاو را به قطبی اقتصادی و ترانزیتی در غرب آسیا تبدیل کند. بندر جدید فاو بزرگترین بندر غرب آسیا و حتی بزرگتر از بندر جبل علی دوبی خواهد بود.
در استراتژی، سیاست‌ها و‌ برنامه‌های توسعه منطقه آزاد اروند، بنای آبادانی آبادان و خرمی خرمشهر بود. شهرهایی که ایران به آنها مدیون بود و فقط در شعار بر دیوار جمعیت کل ایران برای آنها نوشته شد. در مخروبه‌ای که پس از حدود ۱۵ سال از جنگ، ویرانی کماکان بیداد می‌کرد ‌و مین‌ها، همچنان تلفات می‌گرفت و هنوز نیز ساخت فیلم‌های جنگی… در آنجا به ساخت لوکیشن نیاز ندارد، همه چیز مهیاست. قرار بود همه آنانی که آن دیار عزیز را ترک کرده بودند به امید رونق و‌ فرصت‌های طلایی بازگردند و جمعیت آن دو شهر بلندآوازه به دومیلیون نفر برسد. قرار بود جزیره مینو با (۱۷ هزار کیلومترمربع) که در میانه آب‌های شیرین قرار دارد و مأمن گرازهای وحشی شده (به‌گونه‌ای که برای کنترل جمعیت گرازها، مدیران نابلد و بی‌تدبیر هرازگاهی شکارچیان را برای شکار آنان فرا می‌خواندند!) در شمایل «ونیز» ظاهر شود. وصل راه‌آهن بندر ماهشهر به آبادان، یک مثلث ریلی را تکمیل می‌کرد. مذاکره برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از ایرانیان مقیم آمریکا برای ساخت پالایشگاه مدرن ۵۰۰ هزار بشکه‌ای مدرن انجام و اقدامات آغاز شد ‌و در ادامه تاسیس شعب دانشگاه‌های معتبر خارجی در مناطق آزاد، نظیر دانشگاه لندن در چابهار -که تاسیس و بعد از سه سال فعالیت موفق نابود شد - و بیله‌فیلد آلمان در قشم ‌و… مذاکره مقدماتی برای تاسیس شعبه دانشگاه معتبر تگزاس آستین (از جمله معتبرترین‌ها به‌ویژه در نفت) در اروند شروع شد که همگی ابتر و ناتمام ماند.
با دشواری بسیار طرح منطقه آزاد اروند در دولت تصویب شد. متولیان گمرک با تنگ‌نظری می‌نالیدند که در آن زمان ۵ میلیارد تومان از درآمد گمرکی با ایجاد این منطقه آزاد از بین می‌رود، درحالی‌که به این نکته توجه نداشتند که درآمد این منطقه برداشته می‌شود که در کجا هزینه شود و چه ضرورتی بیشتر و مهمتر از توسعه این منطقه وجود دارد و موقتاً تعهد شد که آن مبلغ درآمد مالیاتی برعهده منطقه آزاد اروند باشد. آنگاه با مستندات، نظر مساعد رهبری اخذ و امیدها بارور شد ‌و همه این فرآیند با در نظر گرفتن مبانی پایداری توسعه اعم از مسائل اقتصادی و‌ سیاسی و فرهنگی و اشتغال ‌و امنیت و محیط زیست طی شد. قرار بود این منطقه به بصره فخر بفروشد و می‌توانست. قرار شد منافع دوجانبه و نیاز‌های بصره در محاسبه باشد تا همکاری و صلح به کالایی مطلوب برای دو طرف تبدیل شود و همه با کمترین نیاز به بودجه دولت که اگرچه در سال‌های اولیه در نتیجه کمبود منابع سرمایه‌ای حرکت توسعه کند می‌شد، ولی به استناد مستندات و ‌استدلالات، که باید هنوز موجود باشد عملی بود!
ولی با هجوم گروه‌های تنگ‌نظر در این سال‌ها و در غلبه جهل و میدان‌داری نوکیسه‌های پرمصرف اقتصاد دلالی و رانت و…، که هیچ از ارزش افزوده صنعتی نمی‌فهمند مرتب از اختلاس این و آن و زندان و زمین‌خواری و غائله «متروپل» و... خبر می‌رسید! آبادان و خرمشهر هنوز جنگ‌زده هسستند و در تامین نیازهای اولیه نظیر آب گرفتار هستند! و درحالی‌که از سوی هیئت‌مدیره منطقه آزاد اروند ۱۰۰ میلیارد برای فلان مراسم تخصیص داده می‌شود، خبر می‌رسد که فرصت‌های طلایی منطقه‌ای را عراق و دیگر کشورها شکار می‌کنند. وای از جهل، وای از این بیداد! حق آبادان و خرمشهر این نبود.