تصمیم غیرمترقبه حماس/استقبال جهانی از پذیرش طرح ترامپ برای پایان جنگ غزه

جنبش حماس موافقت خود با طرح پیشنهادی رئیس‌جمهور آمریکا برای پایان جنگ در غزه را اعلام کرد. نکته جالب توجه در پاسخ حماس به طرح پیشنهادی دونالد ترامپ این بود که آن‌ها از ارائه این طرح توسط رئیس‌جمهور آمریکا تشکر کردند که خود باعث بروز واکنش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی ایران شد. کشورهای مختلف جهان و جنبش‌های گوناگون فلسطینی از موضع حماس در قبال این پیشنهاد استقبال کردند. البته در تحلیل‌های رسانه‌ای این نکته مورد توجه قرار گرفت که حماس با اصل طرح ترامپ موافقت کرده و این نخستین قدم برای پایان جنگ است.

چراکه بعضی از مسائل مورد اختلاف مانند زمانبندی خروج اسرائیل از نوار، موضوع خلع سلاح و عدم نقش‌آفرینی حماس در آینده غزه همچنان باقی ا‌ست.  حماس درخواست کرد که گفت‌ؤگوهایی از طریق میانجی‌ها برای حل این مسائل انجام شود. ساعاتی بعد از این اعلام موضع بود که اخباری مبنی بر از سرگیری مذاکرات در قاهره برای پایان دادن به این جنگ در روز یکشنبه، از سوی رسانه‌های مختلف انجام شد. الجزیره خبر داد که جرد کوشنر، داماد ترامپ و استیو ویتکاف، نماینده او در خاورمیانه برای شرکت در این مذاکرات به قاهره پرواز خواهند کرد. این دو نفر نقش مستقیم در تدوین این طرح داشتند.

حمایت فلسطینی‌ها از موضع حماس

موضع حماس به عنوان گروه اصلی درگیر با اسرائیل، مورد حمایت و استقبال دیگر جنبش‌های فلسطین و همچنین تشکیلات خودگردان قرار گرفت. جنبش مجاهدین فلسطین، جبهه مبارز مردمی فلسطین، جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین، جبهه مردمی برای آزادی فلسطین موضع حماس را مسئولانه دانستند و حمایت خود را اعلام کردند. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان هم از این موضع حمایت کرد و گفت که این مرحله نیازمند بالاترین سطح مسئولیت‌پذیری ملی از سوی همه طرف‌هاست. حسین الشیخ، معاون رئیس تشکیلات خودگردان هم گفت که «از اظهارات ترامپ درباره توقف جنگ و نیز از موضع مثبت حماس استقبال می‌کنیم و آمادگی خود را برای تثبیت آتش‌بس اعلام می‌داریم.»

اعلام آمادگی برای مذاکره درباره جزئیات توافق

در اولین بیانیه رسمی این جنبش آمده است:‌ «در تلاش برای توقف تجاوز و جنگ ویرانگری که علیه مردم مقاوم ما در نوار غزه در جریان است، و بر اساس مسئولیت ملی و توجه به اصول، حقوق و منافع عالی مردم ما، جنبش مقاومت اسلامی، حماس، رایزنی‌های عمیقی را در نهادهای رهبری خود، رایزنی‌های گسترده با نیروها و گروه‌های فلسطینی و مشورت با برادران و دوستان میانجی انجام داده است تا به موضعی مسئولانه در قبال طرح دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، دست یابد.

پس از بررسی دقیق، جنبش تصمیم خود را گرفت و پاسخ زیر را به برادران میانجی ارائه داد: جنبش مقاومت اسلامی، حماس، از تلاش‌های عربی، اسلامی و بین‌المللی و همچنین تلاش‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که خواستار پایان جنگ علیه نوار غزه، تبادل اُسرا، ورود فوری کمک‌ها، رد اشغال نوار غزه و آوارگی مردم فلسطین از آن شده است، قدردانی می‌کند.»

در ادامه این بیانیه می‌خوانیم: «در این زمینه، و به منظور دستیابی به توقف خصومت‌ها و خروج کامل از نوار غزه، جنبش موافقت خود را با آزادی همه اُسرای اسرائیلی، چه زنده و چه مرده، طبق فرمول تبادل موجود در پیشنهاد رئیس‌جمهور ترامپ، در صورت تحقق شرایط میدانی برای تبادل، اعلام می‌کند. در این زمینه، جنبش آمادگی خود را برای ورود فوری به مذاکرات از طریق میانجی‌ها برای بحث در مورد جزئیات این توافق تأیید می‌کند.

این جنبش همچنین موافقت خود را با واگذاری اداره نوار غزه به یک نهاد فلسطینی از افراد مستقل (تکنوکرات‌ها)، بر اساس اجماع ملی فلسطین و حمایت عربی و اسلامی، تجدید می‌کند. سایر موارد ذکر شده در پیشنهاد رئیس‌جمهور ترامپ در مورد آینده نوار غزه و حقوق ذاتی مردم فلسطین، این حقوق به یک موضع ملی جامع و مبتنی بر قوانین و قطعنامه‌های بین‌المللی مرتبط هستند. این موارد باید در یک چارچوب ملی جامع فلسطینی مورد بحث قرار گیرند. حماس بخشی از آن خواهد بود و با مسئولیت کامل در آن مشارکت خواهد کرد.»

اطلاعیه دفتر نخست‌وزیر اسرائیل

پس از اعلام موضع حماس، آکسیوس و همچنین شبکه ۱۲ اسرائیل گزارش داد که بنیامین نتانیاهو از موافقت جنبش مقاومت فلسطین با این طرح غافلگیر شده است. چراکه انتظار پاسخی منفی به این طرح داشته است. پس از اعلام موضع حماس، جلسه اظطراری کابینه اسرائیل تشکیل شد. شبکه ۱۲ اسرائیل به نقل از یک مقام ارشد این رژیم اعلام کرد در جلسه مشورتی جمعه‌شب، نتانیاهو پاسخ حماس را نوعی رد طرح ترامپ تلقی و بر ضرورت هماهنگی با واشنگتن تاکید کرد تا این تصور ایجاد نشود که حماس با طرح آمریکا موافقت کرده است.

با این حال، همان مقام رژیم اشاره کرد که «تیم تخصصی رسیدگی به پرونده گروگان‌ها (اسیران صهیونیست در غزه)، پاسخ حماس را مثبت ارزیابی کرده و آن را گامی در مسیر دستیابی به توافق دانسته است.» یدیعوت آحارونوت نیز گزارش داد که در این جلسه رؤسای سه سرویس امنیتی اسرائیل، ارتش، یسرائیل کاتز وزیر دفاع این رژیم و ران درمر، وزیر امور استراتژیک حضور داشتند و از اسموتریچ وزیر دارایی و بن‌گویر وزیر امنیت داخلی دعوت نشد؛ دو عنصر راست افراطی عضو کابینه این رژیم که نقشی کلیدی در تحولات دو سال گذشته در غزه داشتند.

دفتر نخست‌وزیر رژیم اسرائیل پس از اعلام رسمی پاسخ حماس، اعلام کرد که این رژیم آماده اجرای فوری مرحله اول این طرح برای آزادی گروگان‌ها (اسیران صهیونیست در غزه) است. در ادامه این اطلاعیه آمده است که «اسرائیل در حال آماده‌سازی برای اجرای فوری مرحله اول طرح ترامپ در زمینه آزادی گروگان‌ها است و این اقدام در پی پاسخ رسمی حماس به طرح آتش‌بس صورت می‌گیرد.

اسرائیل با همکاری کامل با رئیس‌جمهور آمریکا و تیم او، برای پایان دادن به جنگ بر اساس اصولی که خود (اسرائیل) تعیین کرده، تلاش خواهد کرد.» رادیو ارتش اسرائیل هم گزارش داد که دستور توقف عملیات در غزه از سوی دولت به نیروهای نظامی این رژیم اعلام و تاکید شده است که فعالیت خود را به کم‌ترین حد برسانند و فقط عملیات دفاعی انجام دهند. شبکه ۱۲ همچنین گزارش داد که دفتر نتانیاهو به وزرا و اعضای کنست دستور داد که اظهارات رسانه‌ای را متوقف کنند. مخالفان دولت نتانیاهو نیز از طرح ترامپ استقبال کردند. 

ترامپ: درگیر جزئیات کار هستیم

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا از موضع حماس در قبال طرح پیشنهادی خود استقبال کرد. او با انتشار یک فایل ویدئویی از دفتر خود در کاخ سفید، از قطر، ترکیه، عربستان سعودی، اردن و مصر به خاطر تلاش‌هایشان در کمک به او برای مذاکره در مورد توافق صلح تشکر کرد. او گفت: «امروز روز بزرگی است، خواهیم دید که همه چیز چگونه پیش می‌رود. ما باید حرف آخر را بزنیم و به طور مشخص عمل کنیم.» رئیس‌جمهور آمریکا ابراز امیدواری کرد که گروگان‌های اسرائیلی نزد مقاومت فلسطین آزاد شوند و مدعی شد که «ما به رسیدن و دست‌یافتن» به یک صلح در خاورمیانه بسیار نزدیک هستیم. او همچنین بعد از اعلام موضع حماس، پستی در تروث‌سوشال منتشر کرد.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در آخرین پستش در شبکه اجتماعی تروث‌سوشال از اسرائیل خواست تا بمباران غزه را «فوراً» متوقف کند. او نوشت: «بر اساس بیانیه‌ای که حماس منتشر کرده، من معتقدم که آنها آماده صلح پایدار هستند. اسرائیل باید فوراً بمباران غزه را متوقف کند تا بتوانیم گروگان‌ها را به سرعت و در امنیت آزاد کنیم. در حال حاضر، انجام این کار بسیار خطرناک است. ما در حال حاضر در حال بررسی جزئیات هستیم. این فقط مربوط به غزه نیست، این مربوط به صلحی است که مدت‌هاست در خاورمیانه به دنبال آن هستیم.» به‌رغم درخواست رئیس‌جمهور آمریکا، رسانه‌ها گزارش دادند که صبح روز شنبه سه حمله هوایی در غزه رخ داد و ارتش اسرائیل همچنان مشغول تیراندازی بود. الجزیره گزارش داد که روز شنبه در جریان حملات اسرائیل حداقل ۲۰ نفر کشته شدند.

ابومرزوق: اولویت ما توقف جنگ و کشتار است

موسی ابومرزوق، از رهبران جنبش حماس در گفت‌وگویی با الجزیره، پاسخ مقاومت فلسطین به طرح ترامپ را اینگونه تشریح کرد: «اولویت برای ما توقف جنگ و کشتار است و از این زاویه با طرح مذکور با دید مثبت برخورد کردیم. نکاتی در طرح ترامپ که مستقیماً به جنبش حماس مربوط می‌شود، از سوی ما با رویکرد مثبت مورد بررسی قرار گرفته است. اجرای مفاد طرح نیازمند جزئیات و تفاهم بوده و این طرح بدون مذاکره قابل اجرا نیست. ما بر سر تمام مسائل مربوط به جنبش و سلاح، وارد مذاکره خواهیم شد.» او همچنین با غیرواقعی خواندن بخشی از طرح پیشنهادی گفت: «مسئله تحویل اُسرا و اجساد در مدت ۷۲ ساعت، در شرایط کنونی امری نظری و غیرواقع‌بینانه است.

ایالات متحده آمریکا باید با نگاهی مثبت به آینده ملت فلسطین بنگرد.» این مقام ارشد حماس درباره موضوع آینده حاکمیت در غزه نیز گفت: «ما در سطح ملی بر سر تحویل اداره غزه به افراد مستقل (تکنوکرات) به توافق رسیده‌ایم و مرجع این اداره، تشکیلات خودگردان فلسطینی خواهد بود. ترسیم آینده ملت فلسطین، یک مسئله ملی است که حماس به تنهایی در مورد آن تصمیم نمی‌گیرد.

ما با طرح منطقه‌ای و بین‌المللی ارائه‌شده از سوی مصر که شامل پاسخ‌هایی در خصوص صلح و آینده است، موافقت کرده‌ایم.» این مقام حماس درباره سرنوشت سلاح مقاومت فلسطین نیز اظهار داشت:«ما سلاح را به دولت آتی فلسطین تحویل خواهیم داد و کسی که بر غزه حکومت خواهد کرد، سلاح در دست خواهد داشت.» دیگر مقامات ارشد حماس مانند اسامه حمدان و طاهر النونو نیز در گفت‌وگو با رسانه‌ها، مواضعی مشابه ابومرزوق اتخاذ و بر آمادگی برای مذاکره بر موارد اختلافی تاکید کردند.

واکنش‌های جهانی به تصمیم حماس

پذیرش طرح ترامپ از سوی حماس، با موجی از واکنش‌های مثبت و استقبال کشورهای مختلف روبه‌رو شد. قطر و مصر به عنوان دو کشوری که درگیر روند صلح و پایان جنگ در غزه بودند، ابتدا از موضع حماس حمایت کردند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه طی پستی در شبکه اجتماعی توئیتر (ایکس) به این خبر واکنش نشان داد: «آزادی همه گروگان‌ها و برقراری آتش‌بس در غزه در دسترس قرار گرفته است! تعهد حماس باید فوراً اجرا شود. اکنون فرصتی وجود دارد که پیشرفت‌های تعیین‌کننده‌ای در مسیر صلح حاصل شود.»

فردریش مرتس، صدراعظم آلمان نیز در همین شبکه اجتماعی اظهار داشت: «پس از تقریباً دو سال جنگ، این بهترین فرصت برای صلح است.» او همچنین با تاکید بر این که نبردها باید فوراً پایان یابند و گروگان‌ها آزاد شوند افزود که دولت آلمان، قاطعانه از فراخوان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به هر دو طرف درگیری حمایت می‌کند. او همچنین افزود که «آلمان همچنان در این زمینه نقش‌آفرینی خواهد کرد.»

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نیز طی بیانیه‌ای پاسخ حماس به طرح صلح ترامپ برای غزه را سازنده و گامی مهم در جهت دستیابی به صلح پایدار توصیف کرد و از اسرائیل خواست به نسل‌کشی در غزه پایان دهد: «کاری که اکنون باید انجام شود این است که اسرائیل فوراً همه حملات خود را متوقف کند و به طرح آتش‌بس پایبند باشد.» اردوغان در ادامه گفت که ترکیه با تمام توان خود به کار ادامه خواهد داد تا مذاکرات به بهترین شکل برای فلسطینی‌‌ها به نتیجه برسد و از اجرای راه‌حل دوکشوری که مورد حمایت جامعه جهانی است، پشتیبانی کند. وزارت خارجه ترکیه نیز در بیانیه‌ای جداگانه اعلام کرد پاسخ حماس می‌تواند زمینه‌ساز برقراری فوری یک آتش‌بس در غزه، رساندن بدون وقفه کمک‌های انسانی به منطقه و برداشتن گام‌های لازم برای دستیابی به صلح پایدار باشد.

کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا  اعلام کرد که پذیرش طرح ترامپ توسط حماس اقدامی مهم و رو به جلو است و همه طرف‌ها باید اجرای توافق را بدون تاخیر آغاز کنند. اکنون فرصتی برای پایان دادن به جنگ، بازگشت گروگان‌ها و ارسال کمک‌های انسانی به نیازمندان به وجود آمده است.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نیز از پاسخ حماس به این طرح صلح استقبال کرد. سخنگوی دبیرکل اعلام کرد که گوترش، «بر خواسته مداوم خود برای اجرا شدن یک آتش‌بس دائمی و فوری، آزادی فوری و بی‌قید و شرط همه زندانی‌ها و دسترسی بشردوستانه تاکید مجدد می‌کند.»

وزارت خارجه مصر در بیانیه‌ای از پاسخ حماس به طرح ترامپ قدردانی کرده و آن را بیانگر توجه این جنبش و همه گروه‌های فلسطینی به جان مردم فلسطین و همچنین نشان‌دهنده درک مقاومت فلسطین از ضرورت پایان دادن به این جنگ دانست؛ به گونه‌ای که پایه‌ای برای حرکت به سمت تحقق آرمان‌های مردم فلسطین و تشکیل کشور فلسطین باشد.

دولت قطر نیز از اعلام آمادگی این جنبش برای آزادی همه اُسرای اسرائیلی در چارچوب فرمول تبادل اُسرا استقبال و تاکید کرد که اکنون با شرکای میانجی خود در مصر و با هماهنگی با آمریکا، روند تکمیل گفت‌وگوها درباره این طرح را آغاز کرده‌ایم تا زمینه لازم برای پایان جنگ فراهم شود.

حزب‌الله: طرح ترامپ پر از خطر است

شیخ نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله لبنان که شب گذشته به مناسبت سالگرد شهادت شیخ نبیل قاووق و سیدسهیل الحسینی، از چهره‌های برجسته این جنبش سخنرانی می‌کرد، بخشی از سخنرانی خود را به موضوع این طرح اختصاص داد. قاسم گفت: «این طرح آکنده از مخاطرات است. این طرح به برخی کشورهای عربی عرضه شد و سپس ترامپ در دیدار با نتانیاهو اصلاحاتی انجام داد که به‌طور کامل با خواسته‌های اسرائیل همخوانی داشته باشد و برخی بندهای آن تغییر کرد تا پروژه اسرائیل بزرگ را از طریق سیاسی پس از آنکه نتوانست از طریق حمله و کشتار انجام دهد، پیاده کند.

ما با طرحی با علامت‌های سوال فراوان روبه‌رو هستیم و این را برخی مسئولان کشورهای عربی گفتند و متعجب شدند و خواستار توضیح شدند. طرح ترامپ با خواسته‌های پنجگانه تعیین شده از سوی اسرائیل برای پایان جنگ غزه همخوانی دارد و این طرحی اسرائیلی در پوشش آمریکایی است.» دبیرکل حزب‌الله لبنان بیان کرد: «چرا طرح ترامپ در این مقطع مطرح شد. این طرح به چهار دلیل مطرح شد؛ نخست اینکه اسرائیل در برابر محکومیت موج جهانی تبرئه شود به‌ویژه که بیشتر کشورها و سازمان ملل علیه اسرائیل به‌پا خاسته و تحرکی در سطح مردمی در کشورهای آمریکایی و اروپایی وجود دارد و این طرح راهی برای ملایم کردن و بهبود وجهه و تصویر اسرائیل است.»

آینده نامعلوم طرح صلح ترامپ

احمد زیدآبادی، نویسنده و مشاور هم‌میهن در چند پست تلگرامی به مسئله پذیرش این طرح از سوی حماس پرداخت. او با تاکید بر اینکه حماس تحت فشار شدید کشورهای مختلف به خصوص مصر، ترکیه و قطر قرار دارد، با مرور صحبت‌های وزیر خارجه مصر مبنی بر اینکه «حماس باید  سلاح خود را کنار بگذارد و نباید به اسرائیل بهانه‌ای داده شود تا حمله خود به غزه را ادامه دهد» نوشت: «با توجه به این نوع فشارها، احتمال پذیرش طرح ترامپ از سوی حماس در این مرحله و یا مراحل بعد وجود دارد. بعد از موافقت احتمالی حماس، واکنش برخی جناح‌های سیاسی در داخل ایران به این اقدام، خبری فوق‌العاده جذاب خواهد بود! آیا حماس را به تسلیم و بی‌غیرتی و فروش فلسطین و خیانت متهم می‌کنند؟ خواهیم دید!»

او همچنین بعد از اعلام موضع حماس نوشت: «پاسخ حماس به طرح صلح ترامپ برای پایان جنگ در غزه، به نظرم اعلام موافقت با طرح است. شروط مطرح‌شده، جنبه‌های تکنیکی دارد و اصل طرح را مخدوش نمی‌کند. با این حال، باید منتظر واکنش ترامپ به این پاسخ ماند. تصورم این است که ترامپ هم پاسخ حماس به طرح خود را به معنای موافقت با آن اعلام کند. اگر این گمانه‌زنی درست باشد، خاورمیانه از همین امشب وارد دوران تازه‌ای از حیات خود شده است.»

صابر گل‌عنبری، تحلیلگر مسائل خاورمیانه‌ نیز طی یادداشتی درباره این تحولات نوشت: «پرسش این است که چرا ترامپ در میان بهت و شوک اسرائیلی‌ها این پاسخ را پذیرفت و با شعف خاصی هم از آن استقبال کرد؟ چند عامل را می‌توان دخیل دانست: 1ـ در وهله نخست این عامل به ذهن متبادر می‌‌شود که چه ترامپ چه نتانیاهو یا هر دو درصدد مغتنم شمردن پاسخ حماس برای آزادی همه گروگان‌های اسرائیلی و گرفتن این اهرم فشار از آن هستند و از این رو، رئیس‌جمهور آمریکا با وجود مخالفت غیرمستقیم این تشکیلات با دیگر خواسته‌های او فعلاً خویشتنداری کرده و پاسخ را پذیرفته است.

بنابراین بعد از آزادی آن‎ها، دوباره حملات از سرگرفته شود. اما به فرض صحت این گزاره، واقعیت این است که با آزادی این گروگان‌ها ولو صرفاً در مقابل آزادی 250 فلسطینی محکوم به حبس ابد و حدود دو هزار نفر دیگر از ساکنان غزه، دستکم دیگر امکان ادامه پاکسازی نژادی به این شکل و پیگیری کوچاندن آن‌ها میسر نیست و این بهانه اساسی از اسرائیل برای ادامه این کار گرفته می‎‌شود.» در قسمت دیگری از این یادداشت آمده است: «عامل دوم اینکه حماس با این پاسخ خود در واقع توپ را به زمین ترامپ انداخت و رئیس‌جمهور آمریکا نیز در مواجهه با آن دو گزینه بیشتر پیش‌روی خود نداشت؛ یا پاسخ حماس را بپذیرد یا آن را رد کند. چند روز  قبل، ترامپ تهدید کرده بود که اگر حماس پاسخ منفی دهد، درهای جهنم را به شکل بی‌سابقه‌ای به روی آن خواهد گشود.

اما واقعیت این است که خود ترامپ هم که تا به حال چند بار از این تهدید استفاده کرده است، بهتر می‌داند که دیگر جهنمی نمانده است که دَرِ آن به روی مردم غزه و حماس گشوده نشده باشد. از این رو، اساساً اهرم فشار دیگری بر حماس نمانده بود که آمریکا و اسرائیل از آن استفاده نکرده باشند؛ اما نتیجه مطلوب حاصل نشد. اما عامل سوم اینکه خود حماس هم با زیرکی و ادبیات خاصی پاسخ خود را به نحوی تنظیم کرده بود که مخرج و محملی برای رضایت ترامپ و پذیرش آن فراهم کرد. به این معنا که راه گریزی برای رهایی خود از این فشار سنگین بین‌المللی ایجاد شده پس از ارائه طرح ترامپ و این انسداد و همچنین گزیری برای طرف مقابل در این بن‌بست مهیا کرد.»

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید