به سوی جنگ یا فرصتی برای دیپلماسی؟

پس از گزارش رسانه‌ها از شنیده شدن صدای چند انفجار در شهر اصفهان، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با صدور بیانیه‌ای از «حملۀ ناموفق ریزپرنده‌ها به یکی از مجتمع‌های کارگاهی وزارت دفاع» خبر داد و اعلام کرد که این حملات تلفات جانی نداشته و فقط به سقف کارگاه آسیب جزئی وارد آمده است. در بیانیۀ وزارت دفاع به منشأ این حمله و طرف یا طرف‌های دخیل در آن اشاره‌ای نشده است. تاکنون کشور یا گروهی مسئولیت حمله به مجتمع وزارت دفاع در اصفهان را به‌عهده نگرفته است، اما روزنامۀ اسرائیلی جروزالم‌پست به نقل از منابع اطلاعاتی غربی مدعی شده است که حمله به یکی از «مراکز ساخت سلاح‌های پیشرفته» در ایران صورت گرفته و «خسارات جدی» در پی داشته است.

هرگاه خبری در مورد حمله به تأسیسات هسته‌ای یا تسلیحاتی ایران منتشر می‌شود، محافل مطبوعاتی و سیاسی جهان بلافاصله انگشت اتهام را به سوی اسرائیل نشانه می‌روند، اما دولت اسرائیل که «سیاست ابهام» در برابر این نوع خبرها را در پیش گرفته، معمولاً از اظهارنظر رسمی و صریح در این‌باره خودداری می‌کند.
با این همه، مقام‌های اسرائیلی مدت‌هاست که علیه تأسیسات هسته‌ای و موشکی ایران به نوعی «اعلان جنگ» کرده‌اند و علاوه بر آن، برخی اعضای دولت جدید بنیامین نتانیاهو بارها گفته‌اند که هرگونه حمله به منافع و اهداف خود از سوی «نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی» را در خاک ایران پاسخ خواهند داد.
منظور اسرائیلی‌ها از نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی، حزب‌الله لبنان، شبه‌نظامیان مستقر در سوریه و عراق، حوثی‌های یمن و به‌خصوص جهاد اسلامی فلسطین است. در بین گروه‌های اسلامگرای فلسطینی، جهاد اسلامی رابطۀ نزدیکتری با تهران دارد و به‌عنوان متحد نزدیک ایران به شمار می‌رود.
مقر اصلی جهاد اسلامی فلسطین در نوار غزه است، اما این گروه در سال‌های اخیر حوزۀ عملیاتی خود را به کرانۀ باختری رودن اردن نیز گسترش داده است. از آنجا که سیاست اعلام شدۀ جمهوری اسلامی «کمک به مسلح کردن فلسطینی‌ها در کرانۀ باختری» است، بنابراین هرگونه تحرک نظامی و مسلحانۀ جهاد اسلامی در آن منطقه عملاً به پای دولت ایران نوشته می‌شود.
جهاد اسلامی فلسطین ظاهراً شهر جنین در شمال کرانۀ باختری را به‌صورت پایگاه عملیاتی خود درآورده و به همین جهت ارتش اسرائیل حملات متناوبی را علیه آنها انجام می‌دهد.
در آخرین حملۀ ارتش اسرائیل به جنین در اواخر هفتۀ گذشته، ده تن از مبارزان مسلح جهاد اسلامی جان خود را از دست دادند. متعاقب این حادثه، خیری علقم جوان 22سالۀ فلسطینی عملیاتی علیه اسرائیلی‌ها در بیت‌المقدس شرقی صورت داد که بر اثر آن 7 یهودی کشته شدند. گرچه هنوز خبری از ارتباط خیری علقم با جهاد اسلامی منتشرنشده و گروه به‌خصوصی مسئولیت اقدام او را به عهده نگرفته است، اما به نظر می‌رسد دولت افراطی نتانیاهو عملیات در شرق بیت‌المقدس را واکنش جهاد اسلامی به عملیات جنین دانسته و در نتیجه، ماجرا را به جمهوری اسلامی ربط داده است.
به‌این‌ترتیب، محافل سیاسی و مطبوعاتی، حمله به مجتمع وزارت دفاع ایران در اصفهان را پاسخ اسرائیل به عملیات خیری عقلم در شرق بیت‌المقدس نسبت می‌دهند و آن را در راستای تهدید اسرائیل به تلافی حملات گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی در داخل ایران ارزیابی می‌کنند.
طبعاً این نوع حملات می‌تواند به‌صورت پینگ‌پونگی بین دو طرف ادامه یابد و بحران خاورمیانه را شعله‌ور سازد. این موضوع به‌خصوص نگرانی امارات متحدۀ عربی را به دنبال داشته است. انورقرقاش، وزیر مشاور در امور خارجی امارات با اشاره به رویدادهای چند روز اخیر در جنین و بیت‌المقدس و اصفهان، آنها را به نفع منطقه ندانسته و خواستار گفت‌وگو به قصد ثبات منطقه از راه‌های سیاسی شده است.
ظاهراً کشورهای حوزۀ جنوبی خلیج‌فارس امیدوارند که بالاگرفتن تشنج بین ایران و اسرائیل، زمینه‌ساز فرصت تازه‌ای برای استفاده از دیپلماسی در منطقه شود، زیرا آنان برافروخته شدن جنگ بین تهران و تل‌آویو را در شرایط کنونی به‌نفع خود نمی‌دانند. شاید به همین دلیل است که وزیر خارجۀ قطر به تلاش‌های میانجی‌گرانۀ خود شتاب بخشیده و برای کمک به احیای برجام به تهران سفر کرده است.
اگر این نوع تلاش‌ها به ثمر نرسد، به احتمال نزدیک به یقین، روند منازعه و رویارویی ابتدا بین ایران و اسرائیل و سپس بین‌جبهه‌ای از متحدان آنها تشدید می‌شود و پای همسایگان دو طرف را به درگیری می‌کشاند. اینکه ریزپرنده‌های حمله‌کننده به مجتمع وزارت دفاع در اصفهان، از کدام نقطه برخاسته و چه مسیری را تا رسیدن به مقصد طی کرده‌اند، قاعدتاً ماهیت نوع اتحادهای منطقه‌ای در یک جنگ رسمی احتمالی بین ایران و اسرائیل را مشخص می‌کند.