قدرت‌نمایی تحریک‌آمیز

در حاشیۀ دیدار ایتامار بن‌گویر وزیر فوق‌افراطی نتانیاهو از مسجدالاقصی

ورود ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت داخلی اسرائیل به محوطۀ مسجدالاقصی، توفانی سیاسی به‌پا کرده است. اقدام بن‌گویر با محکومیت شدید اردن، امارات‌متحدۀ‌عربی، عربستان و ناخرسندی آمریکا و فرانسه و بریتانیا روبه‌رو شده و سفر از پیش برنامه‌ریزی‌شدۀ بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به ابوظبی را به تأخیر انداخته است.
بن‌گویر که رهبری حزب فوق‌افراطی «اقتدار یهود» را برعهده دارد، مخالف «حفظ ترتیبات وضع موجود» در مسجدالاقصی است. طبق «ترتیبات وضع موجود» پادشاهی اردن متولی مجموعۀ الاقصی است و فقط مسلمانان از حق عبادت در داخل مسجد برخوردارند. با این حال، یهودیان در ساعات خاصی می‌توانند از مسجد دیدن کنند، اما حق عبادت در این مکان را ندارند. بن‌گویر خواستار حق عبادت یهودیان در الاقصی، از طریق به‌هم‌زدن ترتیبات وضع موجود است؛ اقدامی که از سوی فلسطینی‌ها به‌عنوان «یهودی‌سازی» مسجدالاقصی و نخستین گام در جهت تخریب مسجد برای ساخت سومین معبد یهودیان در آن مکان تلقی می‌شود.
بن‌گویر پیش از عملی کردن وعدۀ خود برای دیدار از مسجدالاقصی با بنیامین نتانیاهو مذاکره کرد. بعد از آن، رسانه‌ها گزارش دادند که بن‌گویر دیدار خود را به آینده موکول کرده است تا خللی به سفر نتانیاهو به امارات متحده عربی وارد نشود. با این حال، بلافاصله پس از انتشار این خبر، بن‌گویر در سایۀ حمایت نیروهای امنیتی اسرائیل به سمت مسجدالاقصی حرکت کرد. او وارد صحن داخلی مسجد نشد و به مدت 13دقیقه در محوطۀ مسجد گردش کرد. گفته می‌شود نتانیاهو با ورود بن‌گویر به مسجدالاقصی مخالفت نکرده، هرچند که این ماجرا سفر او به امارات‌متحدۀ عربی را به تعویق انداخته است.
امارات در کنار اردن و عربستان با لحنی قاطع دیدار بن‌گویر از مسجدالاقصی را محکوم کرده و آن را «یورش» به این مکان مقدس دانسته است. سفرای آمریکا و فرانسه و بریتانیا در اسرائیل نیز به‌صراحت با هرگونه تلاش برای به‌هم‌زدن ترتیبات وضع موجود در مجموعۀ الاقصی مخالفت کرده و نسبت به پیامدهای آن هشدار داده‌اند.
گروه‌های اسلامگرای فلسطینی از جمله حماس و جهاد اسلامی همراه با دولت خودگردان فلسطین نیز پیش از این نسبت به عواقب دیدار بن‌گویر از مسجدالاقصی اعلام خطر کرده بودند، اما بن‌گویر هدف از اقدام خود را مشخصاً مربوط به همین اعلام خطر دانسته و آن را تحت عنوان مقابله با «دهشت‌افکنی» حماس توجیه کرده است. یکی از همکاران بن‌گویر در دولت نتانیاهو نیز تهدید کرده است که اگر گروه‌های حماس و جهاد اسلامی حرکتی علیه امنیت اسرائیل انجام دهند، دولت متبوع او «قتل هدفمند» فرماندهان و کادرهای بالاتر این گروه‌ها را در دستور کار خود قرار خواهد داد.
اعضای افراطی دولت تازۀ نتانیاهو بر این باورند که اسرائیل تاکنون در برابر فلسطینی‌ها «مهربانی بیش از حد» از خود نشان داده است و از این رو تهدید می‌کنند که اسرائیل از این پس با هرگونه اقدام علیه امنیت خود، با «مشت آهنین» برخورد خواهد کرد! این افراد هرگونه مقاومت در برابر گسترش شهرک‌های یهودی‌نشین در کرانۀ باختری و مصادره و غصب اراضی عمومی و خصوصی در این ناحیه و تشدید سیطره بر بیت‌المقدس شرقی را «اقدام علیه امنیت اسرائیل» به‌حساب می‌آورند و خواهان تشدید مجازات فلسطینی‌های درگیر در هر سطح از فعالیت‌های مسلحانه به‌خصوص صدور حکم اعدام برای آنها و «قتل هدفمند» رهبران سیاسی آنان هستند.
در اسرائیل مجازات اعدام وجود ندارد، اما رهبران دو گروه فوق‌افراطی «صهیونیست مذهبی» و «اقتدار یهود» وعده داده‌اند که صدور و اجرای حکم اعدام را قانونی خواهند کرد. یکی از رهبران این گروه‌ها در همین زمینه گفته است؛ اگر قرار باشد بین سوگواری و گریه و زاری یک خانوادۀ یهودی با هزار خانوادۀ فلسطینی یکی انتخاب شود، ترجیح او ناله و زاری هزار خانوادۀ فلسطینی است!
در واقع، بن‌گویر به منظور نشان دادن اقتدار خود در مقام وزیر امنیت داخلی اسرائیل از یک‌سو و تحریک گروه‌های مسلح فلسطینی به‌خصوص حماس از سوی دیگر، از مسجدالاقصی دیدار کرده است. او خواهان آن است که حماس در واکنش به این حادثه، از نوار غزه به سمت اسرائیل راکت پرتاب کند تا زمینه برای جنگ تازه‌ای بین دو طرف فراهم شود؛ جنگی که بن‌گویر و همفکرانش، شدت عمل بی‌سابقه در برابر آن و «پیروزی نهایی» را وعده می‌دهند.
در این میان، نتانیاهو اما می‌کوشد تا خود را نزد متحدان غربی و کشورهای عربی به‌عنوان «کنترل‌گر» و «مهارکننده» چهره‌های فوق افراطی کابینۀ خود معرفی کند. او در برابر این کنترل‌گری، از هر دو طرفِ غربی و عربی تقاضایی دارد. تقاضایش دفن نهایی توافقنامۀ برجام و ایجاد جبهه‌ای گسترده علیه جمهوری اسلامی برای تشدید انواع فشارها علیه آن است.
آنچه اما چندان مشخص نیست، این است که آیا رهبران احزاب فوق‌افراطی اسرائیل پیشاپیش در این مورد با نتانیاهو تقسیم کار کرده و نقش خود را پذیرفته‌اند یا اینکه رهبر حزب لیکود آنان را در دسیسه‌های پیچیدۀ خود به بازی گرفته است؟ اگر مورد دوم واقعیت داشته باشد، مناسبات نتانیاهو با بن‌گویر و اسموتریچ به سرعت به‌هم خواهد خورد و دولتش محکوم به سقوط خواهد بود. اما اگر مورد نخست قرین حقیقت باشد، بحرانی بسیار گسترده سرتاسر خاورمیانه را فرا خواهد گرفت.