توافق آمریکا و روسیه/بررسی ملاقات وزرای خارجه آمریکا و روسیه در عربستان
دیپلمات‌های ارشد روسیه و آمریکا به میزبانی عربستان سعودی دور یک میز نشستند و ملاقاتی سطح بالا را رقم زدند. این مذاکرات که دو طرف آن را مفید و سازنده دانستند، از زمان اعلام انجامش با واکنش طرف‌های اروپایی و اوکراین مواجه شده بود. چراکه آن‌ها هنوز بخشی از روند جدید شکل‌گرفته نیستند و مشخص نیست آمریکا و روسیه در این شرایط پیچیده چگونه می‌خواهند جنگ را متوقف کنند؛ درحالی‌که دو طرف اصلی درگیری یعنی اوکراین و اتحادیه اروپا را تا این لحظه حذف کرده‌اند.
دیپلمات‌های ارشد روسیه و آمریکا به میزبانی عربستان سعودی دور یک میز نشستند و ملاقاتی سطح بالا را رقم زدند. این مذاکرات که دو طرف آن را مفید و سازنده دانستند، از زمان اعلام انجامش با واکنش طرف‌های اروپایی و اوکراین مواجه شده بود. چراکه آن‌ها هنوز بخشی از روند جدید شکل‌گرفته نیستند و مشخص نیست آمریکا و روسیه در این شرایط پیچیده چگونه می‌خواهند جنگ را متوقف کنند؛ درحالی‌که دو طرف اصلی درگیری یعنی اوکراین و اتحادیه اروپا را تا این لحظه حذف کرده‌اند.
در سمت پرچم روسیه، سرگئی لاوروف وزیر خارجه و کنار یوری اوشکاف مشاور سیاست خارجی ولادیمیر پوتین و وزیر پیشین این کشور در ایالات متحده نشسته بودند. در سمت پرچم آمریکا، مارکو روبیو وزیر خارجه میان مایک والتز مشاور امنیت ملی ترامپ و استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در امور خاورمیانه قرار داشت. بالای میز، فیصل بن‌فرحان وزیر امور خارجه و مساعد بن‌محمد العیبان مشاور امنیت ملی و عضو شورای وزیران عربستان در جایگاه میزبان قرار داشتند. تصویری که از این ملاقات سه‌جانبه در رسانه‌های جهان مخابره شد، بسیار مورد توجه قرار گرفت. پایان دادن به بحران در اوکراین یکی از وعده‌های اصلی ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴ بود.
دستور کار نشست ریاض
بحران در اوکراین و تلاش برای پایان این جنگ، دستور کار اصلی نشست بود. هرچند براساس گزارش‌ها، موضوعاتی مانند طرح ترامپ برای غزه و بحران در خاورمیانه نیز روی میز قرار گرفته است. روبیو، والتز و ویتکاف پس از پایان جلسه مقابل خبرنگاران نشستند و نتیجه اولین ملاقات خود با هیئت روسی را اعلام کردند.
روبیو گفت: «پایان دادن به درگیری‌ها در اوکراین باید برای همه طرف‌های مرتبط از جمله اوکراین، اروپا و روسیه قابل قبول باشد. ما از طریق گفت‌وگو با روسیه به دنبال فرصت‌هایی برای دستیابی به راه‌حلی برای درگیری‌ها در اوکراین هستیم و از طریق تیم‌های دیپلماتیک خود در واشنگتن و مسکو برای ادامه مذاکرات در مورد اوکراین کار خواهیم کرد. روس‌ها مایلند در یک روند جدی در مورد اوکراین شرکت کنند. ما باید مسئله اوکراین را به شیوه‌ای قابل قبول برای همه حل کنیم. هدف ایالات متحده پایان عادلانه و پایدار جنگ در اوکراین است.»
وزیر خارجه آمریکا در بخش دیگری از صحبت‌های خود، ترامپ را تنها رهبر جهان دانست که امکان پایان دادن به این جنگ را دارد.
او ادامه داد: «اتحادیه اروپا باید در مراحلی از مذاکرات در مورد اوکراین حضور داشته باشد. ما با متحدان خود برای حل مناقشه در اوکراین در تماس هستیم. رئیس‌جمهور ترامپ در جریان مبارزات انتخاباتی خود بر لزوم پایان دادن به درگیری‌ها در اوکراین تاکید کرد. عربستان سعودی نقش تعیین‌کننده‌ای در تلاش‌ها برای حل مناقشه در اوکراین ایفا می‌کند.»
روسیه و آمریکا در این نشست توافق کردند که یک تیم سطح بالا برای مذاکره در صلح در اوکراین و همچنین تقویت همکاری‌های اقتصادی میان مسکو و واشنگتن تشکیل شود.
موضع روس‌ها
وزارت امور خارجه روسیه در اظهاراتی، نشست اخیر مقامات روسیه و آمریکا در ریاض را «مفید» ارزیابی کرد و اظهار داشت: «همکاری کامل آمریکا و روسیه از سر گرفته خواهد شد.»
به گزارش ایسنا، لاوروف همچنین اعلام کرد که آمریکا و روسیه در اسرع وقت سفیران تازه به کشورهای یکدیگر اعزام خواهند کرد. او گفت: «به نظر می‌رسد که آمریکا اکنون موقعیت و رویکرد روسیه را بهتر درک می‌کند.»
وزیر امور خارجه روسیه همچنین تصریح کرد که معاونین وزرای خارجه روسیه و آمریکا در حال گفت‌وگو و برنامه‌ریزی برای نشست بعدی در آینده‌ای نزدیک هستند.
او افزود: «توافق کردیم تا هیئت مذاکره‌کننده‌ای برای حل مسئله اوکراین مشخص کنیم. بر برطرف کردن مشکلات جاری و چالش‌های شکل گرفته برای فعالیت سفارت‌خانه‌های آمریکا و روسیه در کشورهای یکدیگر نیز توافق شده است. همکاری کامل آمریکا و روسیه از سر گرفته خواهد شد. رایزنی‌های آمریکا و روسیه درباره اوکراین پس از انتصاب مذاکره‌کنندگان به طور منظم انجام خواهد شد.»
وزیر خارجه روسیه همچنین با اشاره به تصمیم دو کشور برای از سرگیری همکاری‌های خود با یکدیگر اظهار داشت: «ایالات متحده موافق است که برداشتن موانع همکاری اقتصادی سودمند دوجانبه، ضروری است. علاقه زیادی به رفع موانع ساختگی برای توسعه همکاری‌های دوجانبه سودمند وجود داشت. هر دو کشور همچنین توافق کردند که همه چیز باید برای پیوستن به تلاش‌ها در حوزه‌های ژئوپلیتیک و امور اقتصادی انجام شود.»
وزیر امور خارجه روسیه اظهار داشت: «علاقه زیادی به ازسرگیری رایزنی‌ها در مورد مسائل ژئوپلیتیکی، از جمله درگیری‌های مختلف در بخش‌های مختلف جهان، جایی که هم ایالات متحده و هم روسیه منافع دارند، وجود داشت.»
دیروز رسانه‌های آمریکایی به نقل از منابع دیپلماتیک مدعی شدند که یک طرح سه‌مرحله‌ای از سوی آمریکا و روسیه پیشنهاد شده است که شامل آتش‌بس، برکناری زلنسکی و برگزاری انتخابات در اوکراین و امضای توافق نهایی می‌شود. اما لاوروف در سخنان خود از وجود این طرح سه‌مرحله‌ای ابراز بی‌اطلاعی کرد.
وزیر خارجه روسیه همچنین درباره استقرار احتمالی نیروهای خارجی در اوکراین تأکید کرد: «در نشست توضیح دادیم که این اقدام برای ما غیرقابل قبول است. ایالات متحده پیشنهاد تعلیق در حملات به زیرساخت‌های انرژی را ارائه کرد. اما حمله پهپادی اوکراین به زیرساخت‌های انرژی و سوخت روسیه باید همه را وادار کند تا زلنسکی را کنترل کنند. روسیه هرگز زیرساخت‌های انرژی در اوکراین را در معرض خطر قرار نمی‌دهد.»
او افزود: «در دیدار با مقامات آمریکایی، آمادگی و اراده کامل برای توسعه فعال روابط دو کشور را شاهد بودیم.»
حذف اوکراین و اروپا
جنگ اوکراین اگرچه به صورت مستقیم میان روسیه و اوکراین در جریان است اما ناظران آن را جنگ غیرمستقیم روسیه و ناتو با محوریت اروپا و آمریکا می‌دانند. کشورهای اتحادیه اروپا در کنار آمریکا طی سه‌سال‌ونیم گذشته مهمترین پشتیبانان سیاسی و تسلیحاتی اوکراین بودند اما اظهارات اخیر ترامپ نشان می‌دهد که او قصد ندارد همان نقش پیشین را ادامه دهد.
ترامپ به وضوح از دست کشیدن اوکراین از خاک این کشور در ازای پایان جنگ با روسیه صحبت می‌کند. او همچنین سوم فوریه گفته بود که آمریکا انتظار دارد زلنسکی در ازای کمک‌های دریافتی، فلزات نادر خود را به واشنگتن بدهد. هفته گذشته روزنامه واشنگتن‌پست به نقل از اعضای کنگره آمریکا گزارش داد که مذاکره‌کنندگان آمریکایی در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ، قراردادی به زلنسکی پیشنهاد کردند که۵۰ درصد از حق معدن‌کاوی از منابع معدنی استخراج‌نشده اوکراین را به آمریکا بدهد. پیشنهادی که زلنسکی آن را رد کرد و گفته به نفع اوکراین مستقل نبوده است.
رئیس‌جمهور اوکراین همچنین درباره مذاکرات آمریکا و روسیه نیز گفته است که این گفت‌وگوها را به رسمیت نمی‌شناسد چون اوکراین به این مذاکرات دعوت نشده است. زلنسکی گفت: «نشست ریاض برای ما غافلگیرکننده بود، برای ما الزام‌آور نیست و به نتایج آن اهمیت نمی‌دهیم. ما می‌خواهیم آمریکایی‌ها برای مذاکره به کی‌یف بیایند، نه جای دیگری. برای پایان‌دادن به جنگ و دستیابی به صلح به تضمین‌های روشنی نیاز است. ما زمین‌های خود را رها نمی‌کنیم و استعمار روسیه را نمی‌پذیریم.»
چگونه می‌توان در مورد یک بحران تصمیم‌گیری کرد درحالی‌که یکی از طرف‌های بحران دور میز ننشسته‌اند؟ این اتفاقی است که در ریاض رخ داد. نه‌تنها اوکراینی‌ها پشت میز نبودند بلکه خبری از نماینده کشورهای اروپایی به‌عنوان یک ضلع از این بحران نیز نبود. اگرچه روبیو در نشست خبری خود مدعی شد هیچ طرفی حذف نشده است اما فعلاً به نظر می‌رسد که قرار نیست جایی به اوکراین و اروپا داده شود. موضوعی که باعث نگرانی اروپایی‌ها شده است. آن‌ها ۲۹ بهمن (۱۷ فوریه) نشستی در پاریس داشتند که در نتیجه آن قرار شد به صورت گام به گام و با احتیاط پیش بروند.
به گزارش دویچه وله، اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، پس از این نشست مهمترین نقطه اشتراک شرکت‌کنندگان را این‌گونه بیان کرد: «ما از انجام گفت‌وگوهای صلح استقبال می‌کنیم، اما برای ما کاملاً روشن است که این به معنای پذیرش یک صلح تحمیلی نیست و اوکراین نیز مجبور نخواهد بود هر چیزی را که به او ارائه شود، بپذیرد.»
با توجه به گزارش این رسانه دولتی آلمان، به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها در حال تنظیم واکنش‌های خود در قبال سیاست‌های ترامپ هستند. چراکه از یک سو با موضوع اعمال تعرفه‌های ترامپ و تهدیدهای او مبنی بر تحت کنترل گرفتن گرینلند (تحت حاکمیت دانمارک) مواجه هستند و از سوی دیگر موضوع اوکراین را بزرگ‌ترین تجاوز به امنیت خود از سال‌های پس از جنگ جهانی دوم تاکنون می‌دانند.
هرچند شب گذشته وال‌استریت ژورنال به نقل از مقامات آمریکایی خبر داد که اگر مذاکرات رسمی برای پایان جنگ اوکراین آغاز شود، کی‌یف نیز در آن شرکت خواهد کرد. اما باید دید طی روزهای آینده تعامل میان دو طرف به چه سمتی خواهد رفت.
