اعلام کنید کدام نهادهای خاص هزینه آب نمی‌پردازند؟

استاندار تهران روز گذشته خواستار آن شد تا کمبود آب از مردم مخفی نشود و حتی بر ضرورت ارتقای آگاهی مردم نسبت به این کمبود نیز تاکید کرد. هرچند این دیدگاه مورد تایید بسیاری از کنشگران محیط‌‌زیست است اما راه‌حل کاملی نیست و به گفته محمد درویش، کنشگر محیط‌زیستی اقدامات و وظایفی که دولت‌ها تاکنون از آن شانه خالی کردند نیز بسیار مهم است. وظایفی مانند تغییر ساختار ساختمان‌ها و دادن کنتور آب مستقل به شهرک‌های بزرگ غرب تهران. به گفته این کنشگر محیط‌زیست، جداسازی آب شرب از آب مصرفی نیز از جمله اقداماتی است که دولت باید به آن اهتمام ورزد.

اینطور به نظر می‌رسد که کمبود آب نه‌تنها در تهران بلکه در کشور به بحران جدی تبدیل شده و حتی امنیتی شده است؛ به‌طوری‌که اکثر مقامات مسئول به بهانه تشویش اذهان عمومی، موضوعات مربوط به بحران آب را کتمان می‌کنند و حتی تصمیم‌گیری‌ و برنامه‌ریزی‌های مربوط به بحران آب نیز پشت درهای بسته صورت می‌گیرد. درحالی‌که به دلیل کاهش بارندگی و برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، علاوه بر بحران با فرونشست زمین مواجه هستیم؛ فرونشست‌هایی که خط بحران جهانی را رد کرده و فاجعه‌ای بزرگ شده است. فرسودگی تاسیسات آبرسانی نیز گاه و بیگاه به فروریزش‌هایی در خیابان‌های مختلف – به‌ویژه در مرکز و جنوب پایتخت – می‌انجامد.  یازدهم آبان سال گذشته بود که مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت و خدمات شهری شورای شهر تهران درباره کمبود آب در تهران هشدار داده و اعلام کرد میزان آب در سدهای تامین‌کننده پایتخت کاهش چشمگیری داشته است. او اعلام کرد: «اگر باران نبارد، تهرانی‌ها حدوداً 100 روز آب خواهند داشت. در سدهای اطراف تهران آب وجود ندارد و اگر در فصل پاییز و زمستان دچار کمبود آب هستیم، باید برای فصل تابستان و سال‌های بعد چاره‌ای بیندیشیم.» مهدی پیرهادی امسال نیز درباره کمبود آب هشدار داده است. دی امسال نیز خبرهای رسمی از شرایط بحرانی بارش‌ها و کاهش 56درصدی میزان بارندگی‌ها در استان تهران خبر می‌داد که منجر به اعلام هشدار درباره وضعیت حجم آب ۵ سد تهران شد. از سوی دیگر شرکت آب منطقه‌ای تهران اعلام کرد که سد لار ۱۲ میلیون مترمکعب آب با یک درصد پرشدگی، در شرایط خشک‌شدگی قرار گرفته است. سدهای دیگر تهران هم شرایطی بهتر از سد لار نداشتند. طبق آمار تازه مرکز اطلاعات و داده‌های آب کشور مجموع آب موجود در سدهای تهران در اواسط دی 256 میلیون مترمکعب آب ذخیره دارند. براساس آمارها سد ماملو ۲۷ میلیون مترمکعب (۱۱ درصد) پرشدگی، سد لتیان 14 میلیون مترمکعب (15 درصد) پرشدگی، سد امیرکبیر 42 میلیون مترمکعب (20 درصد) پرشدگی و سد طالقان با 161 میلیون مترمکعب (38 درصد) پرشدگی قرار دارند.

مسئولان بدانند بحران آب نزدیک است

با وجود اعلام این آمارها نیز صرفه‌جویی صورت نگرفت و حالا علیرضا فخاری، استاندار تهران به جای محافظه‌کاری و امنیتی کردن کمبود آب، با حضور در نشست «بررسی مشکلات آب و مدیریت جامع حوضه آبخیز در استان تهران» این بحران را با پایتخت‌نشینان در میان گذاشته و تاکید کرده است: «یکی از چالش‌های جدی استان، حوزه آب و کاهش میزان نزولات آسمانی و به تبع آن کمبود مقدار ذخایر این ماده حیاتی در پشت سد‌ها است. در حوزه آب باید اعلام کنیم که با چالش جدی مواجه‌ایم و تأمین آب تهران باید در اولویت برنامه‌ریزی‌ها قرار گیرد. مسئولان شهر و استان تهران باید بدانند در آینده نزدیک و در زمان وقوع بحران چه وضعی در حوزه تأمین آب خواهیم داشت.» او با اشاره به اینکه نباید کمبود آب را از مردم مخفی نگه داشت و باید راه‌های صرفه‌جویی را آموزش داد، افزود: «اگر مردم به نحوه مدیریت مسئولان ایراد بگیرند بهتر از آن است که در تابستان با نبود آب مواجه شوند. ۹۰درصد از حجم آب مصرفی کشور برای بخش کشاورزی استفاده می‌شود و تغییر الگوی کشت ضرورت دارد. برای سال زراعی جدید باید سیاست‌هایی را تدوین کنیم که طبق آن بدانیم چه میزان آب برای صنعت، چه میزان برای کشاورزی و چه میزان برای خدمات و شرب نیاز داریم و براساس آن برنامه‌ریزی کنیم.» استاندار تهران به استخر‌های خصوصی نیز اشاره کرده و گفت: «باید این اماکن شناسایی و برای آنها اخطار صادر شود و در صورت تکرار برخورد و قطعی انشعاب انجام شود.» بسیاری از کارشناسان محیط‌زیست بر این عقیده‌اند که آموزش تنها نمی‌تواند به صرفه‌جویی ختم شود و دولت باید به وظایف دیگر خود در راستای کاهش مصرف آب در کشور اقدام کند تا همراهی جامعه را در پی داشته باشد.

شفاف‌سازی از دولت، همراهی از مردم

محمد درویش، کنشگر محیط‌زیست درباره وظایف دولت در راستای کاهش مصرف آب به هم‌میهن گفت: «یکی از مهم‌ترین اقداماتی که باید در تهران انجام شود، عزم جدی است برای تغییر ساختار ساختمان‌ها. تمام ساختمان‌های تهران که به صورت مشترک حق آب می‌پردازند، باید تغییر کند تا هر واحد یک کنتور آب داشته باشد. در واقع شهرداری، استانداری و شرکت آب و فاضلاب باید کمک کنند تا هر واحدی صاحب یک کنتور آب مستقل شود تا برای مشترکان انگیزه صرفه‌جویی ایجاد شود.» او با بیان اینکه باید تمهیداتی برای مشترکان پرمصرف اندیشیده و اجرایی شود، افزود: «در حال حاضر افراد به دلیل مشترک بودن حق اشتراک، صرفه‌جویی را بی‌فایده می‌دانند. در شهرک‌های بزرگ غرب تهران مانند اکباتان تمام برج‌ها یک کنتور آب دارد و این یعنی اینکه حجم زیادی از آب در این شهرک‌ها مصرف می‌شود. در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت مردم صرفه‌جویی کنند چراکه دولت ابزار و بستر لازم را فراهم نکرده است. دولت به‌جای آنکه توپ را در زمین مردم بیندازد، بهتر است به وظیفه حاکمیتی خود عمل کند. دولت باید بین لوله‌کشی آب شرب و لوله‌کشی آب مصرفی – برای مسائل بهداشتی – تفاوت وجود قائل شود تا آب‌بهای آب شرب مجزا پرداخت شود. اما مشترکان در شرایط کنونی برای تمام مصارف خود از آب شرب استفاده می‌کنند.» این کنشگر محیط‌زیست با اشاره به ساختمان‌های دارای استخر، گفت: «هر کدام از ساختمان‌های بالای شهر یک چاه دارند تا استخر‌هایشان را آبگیری کنند. چرا این ساختمان‌ها باید در بالای شهر چنین رانت ویژه‌ای داشته باشند؟ بسیاری از پادگان‌ها، دانشگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای خاص آب‌بها نمی‌پردازند. وزارت نیرو اعلام کرده است یک‌سوم کل آب‌بها را نمی‌توانند اخذ کنند. بخشی از مشترکان پرزوری هستند که آب‌بها نمی‌پردازند. چرا دولت صادق و شفاف نیست و اعلام نمی‌کند کدام نهادها از آب کشور استفاده می‌کنند بدون آنکه آب‌بها پرداخت کنند؟ با عدم پرداخت آب‌بها این سازمان‌ها چه انگیزه‌ای برای صرفه‌جویی دارند؟ دولت باید اول شفاف‌سازی کرده و گام‌های مهم را بردارد تا مردم هم انگیزه همراهی پیدا کنند.» درویش درباره برخورد امنیتی با بحران آب در ایران، تاکید کرد: «به نظر من بی‌تدبیری دولت است. به جای آنکه با مردم شفاف و صادق باشند، با استفاده از ترفندهای مختلف، فضایی را ایجاد می‌کند که چیزی شفاف نباشد. در این فضا اگر حقیقت را هم بگوید کسی باور نمی‌کند.» او در پاسخ به این سوال که اگر مردم به شرایط بحرانی آب در کشور واقف باشند، تغییری در مصرف آب ایجاد می‌شود؟ گفت: «حتماً. شرکت آبفا اعلام کرده از مشترکانی که مصرف استانداردی دارند، آب‌بها اخذ نمی‌شود. منازلی که کنتور آب مستقل دارند، می‌توانند مشترکانی باشند که آب‌بها نپردازند. من از مشترکانی هستم که آب‌بها نمی‌پردازم و این انگیزه را دارم که صرفه‌جویی کنم تا دولت به من هدیه دهد. اگر شهروندان به این نتیجه برسند که حکومت بین شهروند مسئولیت‌پذیر و شهروند بی‌قید، تفاوت قائل می‌شود، حتماً صرفه‌جویی خواهند کرد. درصورتی‌که دولت مسئولیت‌پذیر باشد حتماً مردم هم مسئولیت‌پذیرتر رفتار می‌کنند. این مردم، همان مردمی هستند که در جزیره کیش زباله را از خودرو بیرون نمی‌اندازند و قانونمند رانندگی می‌کنند و سوار دوچرخه می‌شوند. بنابراین هر جا قانون اعمال شود مردم قانونمند رفتار می‌کنند.» درویش تاکید کرد: «در درازمدت باید به فکر تغییر جغرافیای پایتخت ایران باشیم. تهران گنجایش این حجم از مهمان و جمعیت را ندارد. تهران به اندازه جمعیت خود مهمان می‌پذیرد چراکه مردم دیگر استان‌ها برای کارهای اداری، مراجعه به بیمارستان و استفاده از مزایای پایتخت به تهران تردد دارند و در تهران 8 میلیونی، 27 میلیون سفر در روز رخ می‌دهد. تهران توان ادامه دادن با این شرایط را ندارد. برخی معتقدند که باید علاوه بر انتقال آب از سرشاخه‌های سفیدرود، البرز و... به تهران، سرشاخه‌های جدیدی را در نظر بگیریم. این ایده خیانت است به مردم تهران و ایران. باید با توزیع عادلانه امکانات، از ورود جمعیت جدید به تهران پیشگیری شود. از سوی دیگر بسیاری از تهرانی‌ها برای بهره‌برداری از امکانات بهتر در دیگر شهرها، ترجیح می‌دهند پایتخت را ترک کنند.» این کنشگر محیط‌زیست در تشریح سکونت و استفاده از آب اتباع غیرقانونی در کشور به ویژه تهران، گفت: «در این مسئله نیز شفاف عمل نشده است. هرگز آمار دقیقی از شهروندان غیرایرانی اعلام نشده است. آمارها بین 5 تا 10 میلیون نفر متفاوت است. فرض کنیم که 10 میلیون غیرایرانی در ایران زندگی می‌کنند، تمام آب شرب و بهداشتی مورد نیاز این تعداد غیرایرانی یک میلیارد مترمکعب در سال است. یعنی کمتر از یک درصد آب کشوری که 105 میلیارد مترمکعب آب دارد. بنابراین این هجمه‌ و فراکنی‌ها کاملاً غیرمنطقی است. اگر طبق برخی از آمارها کمتر از 5 میلیون غیرایرانی وارد کشور شده باشند، در حقیقت بین 4/0 تا 9/0 درصد آب مصرفی ایرانی‌ها را نیاز دارند. درحالی‌که بخش کشاورزی ایران 80درصد آب مصرفی را به خود اختصاص داده است. اگر مصرف کشاورزی به 79 درصد برسد آب شرب و بهداشتی شهروندان غیرایرانی تامین می‌شود.» درویش در پاسخ به این سوال که با شرایط آبی حاکم بر کشور اگر محصولات کشاورزی وارد شود، منفعت بیشتری ندارد؟ تاکید کرد: «ما می‌توانیم در تولید محصولات استراتژیک مورد نیاز کشور حرفی برای گفتن داشته باشیم. در حقیقت با اختصاص 30 میلیارد مترمکعب به بخش کشاورزی محصولات استراتژیک برنج، جو، گندم و ذرت تامین می‌شود و نیازی نیست که 80میلیارد مترمکعب آب مصرف شود. یکی از افتخارات دولت‌های پس از انقلاب این است که توانسته‌اند صادرات محصولات کشاورزی را 12 برابر افزایش دهند. کشوری که دچار دریوزگی و فقر آب است چطور به این موضوع افتخار می‌کنند؟ چطور در کشوری که با کمبود و بحران آب روبه‌روست، از طریق صادرات محصولات کشاورزی آب را به فروش می‌رسانند؟ این افتخار نیست بلکه اوج بی‌تدبیری است و نباید اجازه دهیم این موضوع در کشور تداوم داشته باشد.»