آتش‌بس موقت، شانسی برای دائمی شدن دارد؟
بر اثر فشار فزایندۀ آمریکا و میانجی‌گری مصر و قطر، جنبش اسلامگرای حماس و اسرائیل در مورد برقراری آتس‌بس ۹۶ ساعته به منظور تبادل اسیران با یکدیگر به توافق رسیده
بر اثر فشار فزایندۀ آمریکا و میانجی‌گری مصر و قطر، جنبش اسلامگرای حماس و اسرائیل در مورد برقراری آتس‌بس 96 ساعته به منظور تبادل اسیران با یکدیگر به توافق رسیده‌اند. این آتش‌بس موقت که با استقبال گرم جامعۀ جهانی روبه‌رو شده، قرار است از ساعت 10 امروز به وقت محلی به اجرا درآید. طبق توافق صورت‌گرفته، در چهار روز آتش‌بس، حماس 50 تن از اسیران اسرائیلی شامل 30 کودک، 12 مادر و 8 زن سالخورده را به تدریج آزاد می‌کند و در مقابل، اسرائیل 150 تن از کودکان و زنان فلسطینی ساکن در کرانۀ باختری را که در زندان به سر می‌برند، از بند رها می‌سازد. در این 4 روز، اقلام حیاتی و سوخت مورد نیاز مردم در نوارغزه به این منطقه ارسال می‌شود و حماس نیز دسترسی سازمان صلیب سرخ جهانی به اسیران اسرائیلی را امکان‌پذیر می‌کند. اسرائیل در عین حال، نظارت هوایی بر نوارغزه را در طول آتش‌بس، روزانه به مدت 6 ساعت به حالت تعلیق در می‌آورد. حماس در عملیات 7 اکتبر خود علیه اسرائیل، حدود 240 نفر را به اسارت خود درآورده است که شماری از آنان اتباع خارجی هستند. گفته می‌شود برخی کشورها از جمله تایلند برای آزادی اتباع خود از اسارت نیروهای حماس، کانال‌های مخصوص به خود ایجاد کرده‌اند. چنانچه، روند تبادل اسیران به درستی پیش رود، در صورت توافق دو طرف، در ازای تمدید هر یک روز آتش‌بس، 10 تن از بقیۀ اسیران اسرائیلی آزاد خواهند شد. بدین ترتیب، امکان تمدید آتش‌بس 4 روزه به مدت نزدیک به 20 روز وجود دارد. به احتمال زیاد، اسرائیل با ایجاد فضایی احساسی از طریقِ نمایش صحنۀ استقبال خانواده‌ها از کودکان و زنان سالخورده‌ای که از اسارت حماس آزاد خواهند شد، درصدد برمی‌آید تا فضای تبلیغاتی در سطح بین‌المللی را که بر اثر بمباران بی‌وقفۀ مراکز غیرنظامی و تلفات بی‌سابقه در بین زنان و کودکان فلسطینی در نوارغزه علیه آن به جریان افتاده است، تا اندازه‌ای به نفع خود تغییر جهت دهد، اما ورای فضای تبلیغاتی و رسانه‌ای، مسئلۀ اصلی این است که پس از انقضای مدت آتش‌بس، تحولات نوارغزه چه سمت‌وسویی پیدا خواهد کرد؟ بنیامین نتانیاهو و دیگر سران سیاسی و نظامی اسرائیل اطمینان داده‌اند که به محض پایان آتش‌بس، با تمام قوا جنگ علیه نیروهای حماس را از سر خواهند گرفت تا به هدف استراتژیک خود مبنی بر نابودی تشکیلات اداری و نظامی حماس در نوار غزه دست یابند. افرایم هالوی، رئیس سابق موساد اما ازسرگیری جنگ پس از یک آتش‌بس احتمالی 20 روزه را بسیار مشکل ارزیابی کرده و بسیاری از رهبران جهان هم ابراز امیدواری کرده‌اند که آتش‌بس به پایان دائمی جنگ منجر شود. اگر قرار به تبدیل آتش‌بس موقت به آتش‌بس دائمی باشد، این مسئله با چه مکانیسم و فرمولی قابلِ حصول است؟ واقعیت این است که در حال حاضر ترسیم چشم‌انداز سیاسی و دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ در نوارغزه بی‌نهایت مشکل است. پس از عملیات 7 اکتبر و وقایع متعاقب آن، خصومت و دشمنی بین اسرائیل و حماس به درجه‌ای رسیده است که هر نوع توافق دائمی و حتی میان‌مدت را بین آنها به امری غیرممکن تبدیل کرده است. در این میان به‌خصوص اسرائیلی‌ها، هر سطح از بقای تشکیلات حماس در نوارغزه را به معنای شکست خود در جنگ و ادامۀ تهدید امنیتی بزرگ علیه موجودیت‌شان تلقی می‌کنند و یکصدا خواهان برچیدن ساختار حکومت حماس در نوارغزه به هر قیمت ممکن هستند.
در واقع تعهد قاطع و مستمر سران تمام احزاب اصلی اسرائیل به تحقق این هدف، عملاً دست آنها را برای نیمه تمام گذاشتن جنگ و ورود به عرصۀ دیپلماتیک به‌طور کامل بسته است و عدول آنها از این وعده، هزینۀ سیاسی غیرقابل تحمل و جبرانی بر آنها تحمیل خواهد کرد.
از این رو، کاملاً بعید است که پس از انقضای مدت آتش‌بس، متحدان غربی اسرائیل، آن را برای خاتمۀ جنگ و پذیرش طرح‌های دیپلماتیک تحت فشار بگذارند مگر آنکه طرح دیپلماتیک محیرالعقولی در میان باشد!
چه طرح دیپلماتیکی اما می‌تواند اسرائیل را برای پایان دادن به جنگ در نوارغزه ترغیب کند؟ چنین طرحی به فرض هم که قابل تصور باشد، کنارآمدن حماس با آن تقریباً غیرممکن می‌نماید چراکه اسرائیلی‌ها فقط طرحی را خواهند پذیرفت که در بردارندۀ عقب‌نشینی نیروهای حماس از نوارغزه و واگذاری کنترل آن به نیروی دیگری باشد.
با این همه، شاید برخی از رهبران عرب که از یک طرف ادامۀ جنگ را برای ثبات کشور خودشان خطرناک می‌دانند و از طرف دیگر، از کنترل حماس بر نوارغزه به دلیل نوع رابطۀ آن با جمهوری اسلامی ناراضی به نظر می‌رسند، در پی ابتکار دیپلماتیکی در سطح بین‌المللی به همین منظور باشند.
در روزهای اخیر، وزیران خارجۀ دولت خودگردان فلسطین، اردن، مصر، عربستان و اندونزی، سفر به پایتخت کشورهای عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل را در دستور کار خود قرار داده‌اند تا برای پایان دادن به جنگ در نوارغزه چاره‌جویی کنند.
دیدار آنها به‌خصوص از چین بسیار مهم به نظر می‌رسد. چینی‌ها از علاقۀ خود به تشکیل کنفرانس صلح بین‌المللی به منظور کمک به تحقق فرمول دوکشوری برای حل مسئلۀ فلسطین خبر داده‌اند و آمریکا نیز از ایفای نقشی سازنده از سوی چین در خاورمیانه به گرمی استقبال کرده است.
با توجه به این تحولات، آیا در پشتِ آتش‌بس موقت، کشورهای عرب و قدرت‌های جهانی در حال پیگیری نقشه‌ای دیپلماتیک برای پایان جنگ هستند؟ اعلام آمادگی دولت خودگردان فلسطین برای کنترل نوارغزه و حمایت آمریکا و اروپا از این مسئله، شاید معطوف به همین ابتکار دیپلماتیک در پشت پرده باشد!
