اندیشکده‌ها

گرجستان در مدار روسیه

غیبت نخست‌وزیر گرجستان ایراکلی گاریباشویلی در نشست ناتو در ویلینوس خیلی مورد توجه قرار نگرفت. اما این غیبت می‌تواند منعکس‌کننده یک تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه دریای سیاه باشد که پیامدهای بالقوه عمده برای امنیت بین‌المللی به همراه خواهد داشت. درحالی‌که روسیه در اوکراین به بن‌بست خورده است اما نشانه‌های فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد کرملین در گرجستان در مسیر پیروزی قرار گرفته است. گاریباشویلی، نخست‌وزیر گرجستان، هفته‌ها قبل از نشست تابستانی ناتو، با مقصر دانستن ناتو در حمله روسیه به اوکراین، تیتر اخبار بین‌المللی شد. براساس گزارش روزنامه آلمانی فرانکفورتر آلگماینه، این سخنان ظاهراً باعث شد که ائتلاف ناتو جایگاهی برای حضور گاریباشویلی در این اجلاس در نظر نگیرد. اظهارات گاریباشویلی بحث‌برانگیز بود اما عجیب نبود. در واقع، این سخنان منعکس‌کننده رویگردانی گسترده‌تر دولت گرجستان از ادغام یورو-آتلانتیک و حرکتش به سمت کرملین بود. در جولای سال 2023، گرجستان یک شراکت استراتژیک با چین امضا کرد که خودش نشان‌دهنده رویگردانی بیشتر از غرب و هم‌داستانی با حمایت ضمنی پکن از تهاجم روسیه به اوکراین بود. دولت گرجستان نه‌تنها ابتکار «کمربند و جاده» پکن را پذیرفته است، بلکه از دیگر سرمایه‌گذاری‌های سیاست خارجی چین که به نظر می‌رسد برای مقابله با غرب و ایالات متحده طراحی شده‌اند، حمایت کرده است. به نظر می‌رسد که کم‌اهمیت جلوه دادن تغییرات ژئوپلیتیکی که در حال حاضر در گرجستان در حال وقوع است، کوته‌فکرانه است. واکنش ضعیف غرب به حمله روسیه به گرجستان در سال 2008، اکنون به‌طور گسترده به عنوان یک اشتباه بزرگ استراتژیک تلقی می‌شود. این واکنش منفعلانه ولادیمیر پوتین را جسور کرد و زمینه را برای تهاجم روسیه به اوکراین فراهم کرد. 15 سال بعد، احیای نفوذ روسیه در گرجستان به پوتین کمک می‌کند که با وجود شکست‌های بزرگ، در نهایت به اهداف خود در اوکراین دست یابد. درحالی‌که جهان غرب در مخالفت با حمله روسیه به اوکراین متحد شده است، گرجستان کنار ایستاده و در عوض طیف وسیعی از سیاست‌های دوستدار کرملین را در آغوش گرفته است. مهمتر از همه، مقامات گرجستان قاطعانه از پیوستن به تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه خودداری کرده‌اند. در همین حال، تفلیس اخیراً پروازهای مستقیم با روسیه را با وجود درخواست‌های اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده مبنی بر عدم انجام این کار، برقرار کرده است. مقامات دولتی گرجستان همچنین تبلیغات کرملین را منعکس کرده‌اند و بارها غرب را به تلاش برای تحت فشار قرار دادن گرجستان برای حمله به روسیه متهم کرده‌اند. در همین حال، منتقدان، دولت گرجستان را به پذیرش سیاست‌های ضددموکراتیک، مشابه سیاست‌های روسیه، در دهه‌های اخیر متهم کرده‌اند. در بهار سال 2023، حزب حاکم «رویای گرجستان» تلاش کرد قوانین جدیدی را اجرا کند که دقیقاً مشابه قوانین موجود در روسیه بود؛ قوانینی که سازمان‌های جامعه مدنی را به‌عنوان «عوامل خارجی» هدف قرار می‌داد. این ابتکار در نهایت با اعتراضات گسترده عمومی به سرانجام نرسید اما تلاش‌ها برای تخریب چهره جامعه مدنی و مخالفان سیاسی در گرجستان ادامه دارد. تأثیر تبلیغات روسیه در فضای اطلاعاتی گرجستان یکی دیگر از مسائل مشکل‌ساز است که به‌ویژه در بازسازی چهره جوزف استالین دیکتاتور مشهود است. سال‌هاست که کرملین رویکرد تجدیدنظرطلبانه را نسبت به استالین ترویج کرده و او را رهبر قدرتمندی نشان می‌دهد که نقشش در کسب پیروزی بر آلمان نازی بسیار پرنگ‌تر از جنایات اوست. در میان مخاطبان گرجستانی، روسیه با موفقیت از ریشه‌های گرجی استالین استفاده کرده است، و دیکتاتور شوروی را به عنوان چهره‌ای برای یک رویه ضدغربی از ناسیونالیسم گرجی تصویر کرده است. در سال‌های اخیر، 11 مجسمه جدید استالین در گرجستان نصب شده است. یک نظرسنجی اخیر در گرجستان نشان می‌دهد که تقریباً 46 درصد از پاسخ‌دهندگان موافق بودند که «گرجی‌های وطن‌پرست باید به استالین افتخار کنند». این تغییر در نگرش نسبت به استالین هنوز توجه زیادی را در غرب به خود جلب نکرده است، اما این امر نشان‌دهنده آسیب‌پذیری جامعه گرجستان در برابر کمپین‌های اطلاعاتی روسیه است. عدم توجه به ورود گرجستان به مدار ژئوپلیتیک روسیه یک اشتباه پرهزینه خواهد بود. برای جلوگیری از این نتیجه، واشنگتن و بروکسل باید سیاست‌های روشنی اتخاذ کنند. زمان اهمیت دارد. از آنجایی که نفوذ روسیه در گرجستان امروزی به رشد خود ادامه می‌دهد، اهرم غرب به ناچار کاهش می‌یابد. اگر پوتین بتواند تسلط روسیه بر گرجستان را مجدداً تثبیت کند و برنامه‌های یورو-آتلانتیک این کشور را از مسیر خود خارج کند و در عین حال به اشغال بیست درصد از این کشور ادامه دهد، تشویق خواهد شد تا باور کند که در نهایت نتیجه‌ای مشابه در اوکراین ممکن خواهد بود. این امر جنگ کنونی را طولانی می‌کند و راه را برای اقدامات بیشتر روسیه هموار می‌کند.