فصــل نظامی‌گری نارندرا مودی
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، اغلب وقتی از سربازان در کشمیر بازدید می‌کند، لباس نظامی می‌پوشد. ۲۵ نوامبر او از این هم فراتر رفت، خودش را در یک لباس خلبانی جا کرد و در یک جنگنده تجاس بر فراز بنگلور پرواز کرد. این هواپیما که در هند طراحی شده، تجسم تلاش مودی است، برای اینکه هند بیشتر برای خودش سلاح بسازد. تجسم بخش زیادی از مشکلات دفاعی این کشور هم هست. این جنگنده، ۲۰ سال از برنامه عقب‌تر است، قدرتش کمتر است و خلبان‌های هندی از آن متنفرند.
نفوذ فزاینده ژئوپلیتیک هند، تا حد زیادی بر پایه این امید است که می‌تواند در مقابل قدرت چین، تعادل برقرار کند. این باعث می‌شود، مدرنیزاسیون نیروهای مسلح هند، مسئله‌ای مورد توجه جهانی باشد؛ ارتشی که تا حدی منسوخ شده است و البته دومین ارتش بزرگ در دنیاست، با 4/1میلیون نفر نیروی کار تمام‌وقت. سازه‌های نمایشی پرهزینه‌ای مثل تجاس، باعث می‌شوند بدبینی آسان باشد. ارتش هند اتکای سنگینی هم به سخت‌افزارهایی دارد که میراث شوروی هستند. مدرنیزاسیون موفق، به فرض که اتفاق بیفتد، احتمالاً دهه‌ها زمان خواهد برد. با این حال، نگاهی از نزدیک به تلاش‌های دفاعی هند چندین عرصه مهم پیشرفت را مشخص می‌کند که به اندازه کافی توجه و قدر ندیده‌‌اند.
اولین‌اش، تغییری برجسته در تمرکز است. رهبران هندی ۲۵ سال درباره چین به‌عنوان دشمن اصلی سخن گفته‌اند؛ اما اعزام و استقرار نیروها، حرف دیگری می‌زند. فقط ۱۲ لشکر از ۳۸ لشکر ارتش هند در روند تاریخی، رو به چین مستقر بودهاند. حملات تروریستی که از پاکستان می‌آیند و شورش‌های داخلی، بیشتر توجه ارتش را به خود مشغول داشتهاند. جرقه تغییر، در ژوئن ۲۰۲۰ زده شد، وقتی بعد از سال‌ها تنش فزاینده، سربازهای هندی و چینی درگیری خشنی با چماق و قمه داشتند؛ در دره گالوان، در کوه‌های شرق لداخ.
بعد از این درگیری که منجر به مرگ ۲۰ سرباز هندی و لااقل ۴ سرباز چینی شد، هند به‌سرعت ۶۸ هزار سرباز و گروهی تانک به منطقه فرستاد، به جایی که پیشتر، یک لشکر تنهای پیاده ۸۰۰ کیلومتر خط مقدم را پوشش می‌داد. جنگنده‌ها و هلی‌کوپترها به پایگاه‌های شمالی فرستاده شدند. تلاش‌ها برای ساخت جاده‌ها، تونل‌ها و پل‌های جدید شتاب گرفتند. ۶۰ مورد از جاده‌های ساخته‌شده در سه سال گذشته، در ایالت‌هایی بودهاند که با چین مرز دارند.
مهم‌ترین تغییر این بود: نیروهایی که پیشتر دو وظیفه داشتند و به آنها گفته شده بود، هم چین و هم پاکستان را زیر نظر داشته باشند، دستور گرفتند که روی چین تمرکز کنند. سپاه اول ارتش هند، یکی از سه سپاه زره‌پوش تهاجمی که در ابتدا برای دروکردن پاکستان تشکیل شده بودند، از فرماندهی غربی که در مقابل پاکستان بود، خارج شدند و تحت فرماندهی شمالی قرار گرفتند که مسئول لداخ بود. راج شوکلا، ژنرال بازنشسته در این باره می‌گوید: «من دوسوم عمر کاری‌ام را صرف زیرنظرگرفتن پاکستان کردم. امروز، این موضع‌گیری بازتابی از تهدید موجود است.»
دومین تغییر بزرگ، بزرگترین نمونه سازماندهی مجدد در ساختار فرماندهی هند از زمان استقلال کشور در سال ۱۹۴۷ است. در سال ۲۰۲۰، شش ماه قبل از اتفاقات گالوان، مودی سمت جدیدی ایجاد کرد: فرمانده ستاد دفاعی یا سی‌دی‌اس که شامل فرماندهان ارتش، نیروی دریایی و نیروی هوایی است. مودی این سمت را ایجاد کرد و این فرماندهان را به این سمت برد که ارتباط بیشتری با هم داشته باشند. دولت‌های قبلی جسارت این حرکت را به خود نداده بودند، از ترس اینکه ژنرال‌هایی که بیش از حد قدرت دارند، برتری ساختار قدرت غیرنظامی را تهدید کنند.
اصلاحات انجام‌شده شامل کاری می‌شد که به‌عنوان نوآوری هیجان‌انگیزی در بوروکراسی خشکیده هند جاافتاده است. افسران هندی، مدت‌ها بود غر می‌زدند که بوروکرات‌های غیرنظامی در وزارت دفاع که سواد نظامی ندارند، به آنها امر و نهی می‌کنند. امکان این بود که یک متخصص کشاورزی، اختیار این را داشته باشد که درباره تسلیحات یک کشتی جنگی، نظر متفاوتی بدهد؛ از این رو، مودی اداره جدید امور نظامی را در این وزارت‌خانه تأسیس کرد. عنوان ملایمش، این حقیقت را پنهان می‌کند. حالا برخی از مقامات غیرنظامی زیر نظر افسران یونیفرم‌پوش کار خواهند کرد، چرخشی قابل‌توجه در روابط بین غیرنظامیان و نظامیان.
بعد از سه سال، نظرات متفاوتی نسبت به این اصلاحات وجود داشته است. ژنرال شوکلا می‌گوید این اصلاحات «کاملاً متحول‌کننده» بودهاند: «آنها دوباره سهم مشروعی از تصمیم‌گیری‌های امنیت ملی به نظامیان داده‌‌اند.» اما پیشرفت‌ها در این زمینه، آهسته‌تر از چیزی بوده که برخی انتظارش را داشتهاند، تا حدی به این خاطر که اولین فرمانده ستاد دفاعی، ژنرال بیپین راوات، فرمانده کاریزماتیک سابق ارتش، بعد از گذشت کمتر از دو سال در این سمت، دسامبر ۲۰۲۰ در سقوط یک هلی‌کوپتر کشته شد. بعد از این، مودی این سمت را برای ۱۰ ماه خالی گذاشت و بعد ژنرال آنیل چاوهان را به این جایگاه منصوب کرد؛ چهره‌ای که اقتدار کمتری دارد.
انفصال در بالا
پیشرفت در صحنه نبرد، به شکل دردآوری کُند بوده است. این تا حد زیادی ناشی از مقاومت در نیروی هوایی بوده است. این نیرو مایل به این نیست که شاهد باشد، ناوگان در حال کوچک‌شدنش، در چندین میدان پخش شود، با فرماندهی ژنرال‌های نیروی زمینی و دریاسالارها و موقوف به درگیری‌های تاکتیکی در خطوط مقدم، به جای اینکه مشغول حملات راهبردی در عمق قلمرو دشمن باشد. اولین مراکز فرماندهی مربوط به میدان نبرد که بناست سال بعد کلید بخورد، آزمایش‌هایی شکننده در حوزه هماهنگی بین نیروها خواهند بود.
سومین تغییر، فناوری است. سازمان تحقیق و توسعه دفاعی هند یا دی‌آردی‌او، یک غول دولتی، خوب بلد است موشک بسازد و تقریباً هیچ کار دیگری بلد نیست. دی‌آردی‌او تجاس را «یک موفقیت چشم‌گیر هوانوردی» توصیف می‌کند. بیشتر خلبان‌های هندی با شنیدن این حرف از خنده به زمین می‌افتند. نیروهای هندی، معمولاً سلاح‌های خارجی، یعنی سلاح‌های روس، اروپایی و اخیراً به شکلی فزاینده آمریکایی را، به آن‌هایی که شرکت‌های دولتی و کارخانه‌های مهماتی که به شکل سنتی بر صنعت دفاعی مسلط بودهاند، ترجیح می‌دهند.
درباره تانک‌ها، جنگنده‌ها و دیگر ابزارهای بزرگ همچنان تا حدی زیادی این‌گونه است. آرجون، تانکی با طراحی هندی، اولین بار در اواخر دهه ۱۹۹۰ ظاهر شد. از نسخه اولیه‌اش، بیش از ۱۰۰ فروند به ارتش تحویل شد؛ اما به شکلی گسترده با همان سرنوشت تجاس مواجه شد: کارکنان بالقوه‌اش، یعنی افسران زرهی هند، آن را به این عنوان که منسوخ و بیش از حد سنگین است، پس زدند. با این حال، بارقه‌هایی از امید در دیگر عرصه‌ها وجود دارد.
در سال ۲۰۱۴، هفت فرمانده اصلی میدانی ارتش، تقریباً هیچ بودجه‌ای برای خرج‌کردن روی تحقیق و توسعه یا برای تجهیزات در مجموعه خودشان نداشتند. در سال ۲۰۲۱، ژنرال شوکلا که آن زمان مسئول آموزش و فرماندهی دکترین ارتش بود، کمی بیش از ۸۰۰ هزار دلار بودجه برای خرج‌کردن در حوزه فناوری دریافت کرد. یک سال بعد، این رقم به ۱۸ میلیون دلار افزایش یافت. این میزان با استانداردهای آمریکایی یا چینی، ناقابل است، اما برای هند جهش بزرگی به جلوست. حالا فرماندهی شمالی به‌تنهایی ۲۴۰ میلیون دلار برای خرید و نگهداری فناوری‌های جدید دارد.
ذی‌نفع این روند، شرکت‌های خصوصی کوچک‌تر بودهاند؛ شامل شرکت‌های متعددی که در سال‌های اخیر شروع به کار کرده‌‌اند. ژنرال شوکلا می‌گوید، ارتش زمانی «رویکردی خصمانه نسبت به ایده بخش خصوصی و استارت‌آپ‌ها داشت. حالا دارد از آنها استقبال می‌کند.» وریندا کاپور، مدیر عامل شرکت 3rdiTech است، یک شرکت هندی تولیدکننده تراشه می‌گوید، چند سال پیش، برای اینکه بتواند دیداری با مقامات نظامی داشته باشد، ناچار به تقلای بسیار بود. قواعد مربوط به رازداری هم به هر حال مانع از این می‌شد که مکالمات مفیدی در کار باشد. در سال ۲۰۱۹ این وضعیت از هر دو لحاظ تغییر کرد. کاپور می‌گوید: «آنچه الان می‌بینیم، تغییری سریع در طرز فکر است.» بعد از ماجرای گالوان، به نیروهای نظامی اختیارات اضطراری داده شد که بدون نیاز به تأییدیه‌های پردردسر اداری یا رقابت، تا ۳۶ میلیون دلار قراردادهایی با یک فروشنده ببندند. اگر یک شرکت بتواند در آزمایش‌ها نمره قبولی بگیرد، سفارش را خواهد گرفت.
این رویکرد، یک ناوگان جدید تانک نمی‌سازد. سرینات راگاوان که یک تحلیلگر است، می‌گوید: «هنوز هیچ ظرفیتی برای تولید یا ادغام سیستم‌های بزرگ در بخش خصوصی در کار نیست.» اما این رویکرد اجازه می‌دهد، تجهیزات به‌روز، به‌سرعت برای نیروهای خط مقدم ارسال شود. امسال، شرکت تحقیق و فناوری «نیو اسپیس» که در بنگلور مستقر است، دو مجموعه ۵۰ تایی پهپادهای گروهی برای ارتش هند تأمین کرد. سمیر جوشی، خلبان جنگنده سابق و مدیرعامل این شرکت می‌گوید، این پهپادها، در یک مانور در ماه نوامبر، توسط یکی از سپاه‌های تهاجمی آزمایش میدانی داشتهاند.
موضع هیمالیایی
روش‌های قدیمی دارند متوقف می‌شوند. همین مانور در ماه نوامبر، پهپادهای حمل بار شرکت جوشی را هم آزمایش کرد؛ پهپادهایی که ظرفیت حمل تا ۵۰ کیلوگرم در مناطق کوهستانی را دارند، یعنی در مناطقی که پیش از این، سربازان متکی به حمل‌ونقل با حیوانات بودند. این روند نهایتاً ۱۰ هزار قاطر و راننده ارتش را کنار خواهد گذاشت. ژنرال ام‌ام نراوان، دیگر فرمانده سابق ارتش اشاره می‌کند: «گرچه تولید قاطرها متوقف شده است، با روند عادی کاهش تعداد قاطرها، آنها لااقل تا دو دهه دیگر حاضر خواهند بود.»
همه اصلاحات هم با استقبال عمومی مواجه نشده است. سال گذشته، دعوایی بزرگ بر سر این راه افتاد که دولت برنامه «اگنی‌پس» را اعلام کرد تا ۴۶ هزار «اگنیویر» استخدام کند. این‌ها صاحبان یک درجه تازه ساخته‌شده خواهند بود که چهار سال با یونیفرم خدمت خواهند کرد. حامیان این برنامه می‌گویند، این برنامه هزینه‌های مربوط به بازنشستگی را کاهش خواهد داد؛ هزینه‌هایی که تا یک‌پنجم بودجه دفاعی را می‌گیرند. حامیان برنامه همچنین می‌گویند این برنامه میانگین سنی سربازان را از ۳۲ سال به ۲۶ سال کاهش خواهد داد. ضمن اینکه ممکن است منجر به ارتشی شود که تنوع و نمایندگی جمعیت بیشتری خواهد داشت؛ از نوعی که پدران بنیانگذار هند در نظر داشتند.
آن‌هایی که به این برنامه بدبین هستند، نگران هستند که در بهترین حالت یک برنامه اشتغال‌زایی و در بدترین حالت یک برنامه مهندسی اجتماعی باشد که برای پیشبرد ایده‌های هندوناسیونالیستی مودی طراحی شده است. ژنرال نراوان هم در توصیفش از این پروژه، چنین نگرانی‌هایی را چندان رفع نمی‌کند. او برنامه را ابزاری مفید توصیف می‌کند که به وسیله آن می‌شود جمعیت جوان هند را «منضبط» کرد و «شور ناسیونالیستی را در آنها القا کرد.» والتر لدویگ، از کالج کینگز لندن، هشدار می‌دهد که این پروژه ممکن است پیامدهای عملیاتی داشته باشد: «اگر سیستم نظامی در وهله اول برای تزریق شخصیت ناسیونالیست در جوانان به کار گرفته شود، به این شکل که آنها را تحت نظم و انضباط نظامی قرار دهند، این به‌صورت بالقوه تأثیراتی زیان‌بخش بر آمادگی ارتش دارد.»
بسیاری از افسران ارتش نگران هستند که اگنی‌پس، سیستم هنگ‌ها را نابود خواهد کرد؛ سیستمی که میراث بریتانیایی‌ها بود و تحت آن، برخی هنگ‌ها، از طبقات و قومیت‌های خاص، نیرو جذب می‌کردند. دولت چنین هدفی را انکار می‌کند، اما مودی متعهد به این است که از نیروهای نظامی «استعمارزدایی» کند، با حذف اسامی، آیین‌ها و نشان‌های بریتانیایی و واردکردن مطالعات متون باستانی هندی در آکادمی‌های نظامی. فرماندهان ارشد نیز به شکل فزاینده‌ای، هند را «بهارات» صدا می‌کنند، طبق خواسته مودی.
دغدغه بزرگتر این است که فاصله با چین همچنان به اندازه یک دره است. در سال ۲۰۱۴، وقتی مودی بر کرسی نشست، بودجه دفاعی هند، ۲۳ درصدِ بودجه چین بود. حالا ۲۸ درصد است؛ اما در بسیاری از حوزه‌ها، پایین‌دستی هند شدید است. هدف رسمی نیروی هوایی هند رسیدن به ۴۲ اسکادران است. این عدد اکنون ۳۱ اسکادران است، یعنی فاصله‌ای بیش از ۲۰۰ هواپیما، درحالی‌که کنارگذاشتن هواپیماهای کهنه میگ۲۱ با سرعتی بیشتر از اضافه‌کردن جنگنده‌های تازه در جریان است. افسران نیروی هوایی هند در فضاهای خصوصی، اذعان دارند که به لحاظ فناوری، در عرصه هوایی، لااقل یک دهه از «ارتش آزادی‌بخش خلق» چین، عقب هستند.
ارتش از آرزوهایش برای داشتن ۱۷۵ ناوگان کشتی تا سال ۲۰۳۵ هم بسیار عقب است و در مقابل ۳۷۰ کشتی و زیردریایی چین، ۱۵۰ فروند دارد. حرف‌هایی که درباره داشتن یک نیروی دریایی با سه ناو هواپیمابر، به نظر خیال‌پردازی می‌آیند. به زودی قرار است، یک ناو هواپیمابر 8/4میلیارد دلاری بومی سفارش داده شود اما تازه زمانی از راه خواهد رسید که از بین دو ناو موجود، آن که قدیمی‌تر است، بازنشسته خواهد شد. کشتی جدید، بسیار از آنچه در برنامه بود، کوچک‌تر خواهد بود، با تُناژی حدود نصف تازه‌ترین ناو چین. دریاسالار کارامبیر سینگ، فرمانده نیروی دریایی تا سال ۲۰۲۱، نسبت به مسیری که نیرویش طی می‌کند، شور و شوق نشان می‌دهد، اما اشاره می‌کند که تازه‌ترین ناوشکن‌های چینی، می‌توانند ۱۱۲ موشک در سیستم شلیک عمودی‌شان حمل کنند. هندی‌ها تنها قابلیت حمل ۸ یا ۱۶ موشک دارند.
ارتش با محدودیت‌های جدی هم مواجه است. طبق داده‌های کمیته دفاعی پارلمان هند در ماه مارس، حدود ۴۵ درصد از تجهیزات، منسوخ هستند. ذخایر جنگی هند بناست برای ۴۰ روز مبارزه سنگین در دو جبهه دوام بیاورند. در سال ۲۰۱۷، حسابرس دولت اعلام کرد، بسیاری از انواع مهمات کلیدی، بعد از ۱۰ روز تمام خواهند شد. ارتش هم تا حد زیادی به جای تشکیل واحدهای نظامی جدید، در حال چرخاندن واحدهای موجود است. راگاوان می‌گوید، تعهد سنگین نیروها در مرز چین «پیامدهای بعدی مختلف بسیاری دارد.» او به نمونه‌های مداوم اخیر شعله‌ورشدن خشونت‌های قومی در ایالت مانیپور در شمال شرق اشاره می‌کند.
در جمع‌های خصوصی، افسران هندی گمان می‌کنند تا ۳۰ سال دیگر نمی‌توانند از پس ارتش چین بر بیایند. سوشانت سینگ، افسر سابق ارتش هند که حالا در دانشگاه ییل تدریس می‌کند، می‌گوید هند، نظاره‌گر ناتوان این بوده است که چین ذره‌ذره از قلمرو لداخ که محل مناقشه است، بردارد و مانع از دسترسی سربازان هندی به ۲۶ نقطه از ۶۵ نقطه‌ای شود که زمانی به آنها سرکشی می‌کرده‌‌اند. او می‌گوید: «وضعیت تحقیرآمیزی در مرز با چین وجود دارد.»
دیگران امیدوارترند. ژنرال شوکلا می‌گوید: «در ۹ سال گذشته، تغییرات عظیمی رخ داده است.» او به اصلاحات ساختاری اشاره می‌کند و همین‌طور به حملات هوایی علیه پاکستان در فوریه ۲۰۱۹ و یک حمله جسورانه هوا به زمین، در محدوده کیلاش در لداخ در ماه اوت ۲۰۲۰. آن عملیات که به هند توانایی نظارت بر یک پادگان چینی را داد، ارتش چین را غافلگیر کرد.
ژنرال شوکلا می‌گوید، هدف هند «افزایش قدرت نظامی بدون خارج‌شدن هزینه‌ها از کنترل است.» او اشاره می‌کند، نسبت هزینه‌کرد دفاعی هند به چین، حدوداً همانند نسبت هزینه‌کرد دفاعی چین به آمریکاست. این ژنرال می‌پرسد: «چرا چین واشنگتن را به این اضطراب انداخته است که جایش دارد گرفته می‌شود، ولی ما چنین اضطرابی در چین ایجاد نمی‌کنیم؟» در واقع، پیشرفت هند همین حالا هم باید چین را به تأمل وادارد.
ترجمه: روح‌انگیز رها
