اندیشکده‌ها
بازی جدید در قفقاز
بازی جدید در قفقاز
جورج فریدمن
استراتژیست
با توجه به تمام اتفاقاتی که در خاورمیانه می‌افتد، فراموش کردن آنچه در قفقاز اتفاق می‌افتد، آسان است. جنگ اوکراین همچنان در مسیر بن‌بست و بدون پیروزی هر یک از طرفین جنگ پیش می‌رفت و روسیه از دیگر مرزهای خود غافل شده بود. اینجا بود که درگیری ارمنستان و آذربایجان رخ داد.
وضعیت به این صورت بود: آذربایجان و ارمنستان برای مدتی با هم دشمن بودند و به‌طور متناوب بر سر قره‌باغ کوهستانی که یک منطقه محصور ارمنی‌نشین در داخل خاک آذربایجان بود، درگیر بودند. سال 2020 ارمنستان و آذربایجان درگیر جنگی همه‌جانبه بر سر این منطقه شدند. آذربایجان که به مراتب قدرتمندتر از ارمنستان بود، تا حدی به لطف پولی که از فروش ذخایر انرژی قابل‌توجه خود به دست آورده بود، پیروز این جنگ شد. اما ارمنستان از لحاظ تاریخی تحت حمایت روسیه بوده است. مسکو حتی به میانجی‌گری آتش‌بسی که سه سال پیش به خصومت‌ها میان دو طرف پایان داد، کمک کرد اما منافع روسیه در قفقاز گسترده است و این منافع فراتر و مهم‌تر از هرگونه وفاداری فرضی مسکو به ارمنستان است. از آن زمان تاکنون، روسیه اعتماد خود به ارمنستان را از دست داده و از آذربایجان حمایت کرده است تا بتواند مرزهای جنوبی خود را ایمن نگه دارد. روسیه حتی نیم‌نگاهی نیز به منابع انرچی آذربایجان داشت. این سیاست روسیه باعث شد که ارمنستان هیچ حامی خارجی برای تامین سلاح مورد نیازش نداشته باشد و در ماه سپتامبر امسال، آذربایجان تهاجم تمام‌عیار به قره‌باغ کوهستانی را آغاز کرد و عملاً در
مناقشه چندین‌دهه‌ای خود با ارمنستان بر سر این منطقه، به‌طور کامل پیروز شد.
به نظر می‌رسد که ایالات متحده متوجه تغییر سیاست روسیه در خصوص ارمنستان و توجه بیشتر مسکو به آذربایجان شده و سعی کرده از آن بهره ببرد. ایالات متحده به همراه فرانسه، اعلام کرده که از ارمنستان حمایت نظامی خواهد کرد. واشنگتن در مورد کمکی نظامی که قرار است به ارمنستان ارائه دهد، لحن مبهمی در پیش گرفته اما نکته مهم در اینجا این است که آمریکا قصد خود را برای حضور در منطقه‌ای که به‌طور سنتی در حوزه نفوذ روسیه بوده، اعلام کرده است. دور شدن روسیه از ارمنستان و توجه بیشترش به آذربایجان، نفوذ ایالات متحده در آذربایجان را تضعیف کرده بود. با توجه به ضعف ارمنستان، این بار موقعیت آمریکا در ارمنستان و منطقه‌ای که برای منافع روسیه حیاتی است، تقویت شده است. واکنش ایالات متحده و فرانسه دقیقاً موجب شد نتیجه‌ای حاصل شود که مورد پسند روسیه نبود؛ حالا ارمنستان به منبعی برای آسیب زدن به روسیه تبدیل شده است.
در یک نگاه گسترده‌تر، ارمنستان و بحث قفقاز می‌تواند بخشی از مذاکرات صلح علنی یا غیرعلنی بین واشنگتن و مسکو بر سر اوکراین باشد. در هر مذاکره‌ای، نگه داشتن کارت‌هایی که حریف را تهدید می‌کند، مفید است. این کارت ها، کارت‌هایی هستند که می‌توان از آنها برای کسب امتیاز استفاده کرد و یا حداقل با استفاده از آنها، حریف را عصبی کرد. از آنجایی که قفقاز برای روسیه بیشتر از ایالات متحده اهمیت دارد، وعده کمک نظامی به ارمنستان، احتمال اقدام آمریکا علیه روسیه را، هرچند بعید باشد، ایجاد می‌کند. این سیاست یک بازی قدرتمند است؛ به‌ویژه اینکه روسیه حالا بیشتر از قبل در معرض خطر است.
سابقه‌ای هم برای پیگیری چنین سیاستی وجود دارد. در سال 2008، روسیه وارد جنگ با گرجستان شد و در نهایت این ایالات متحده بود که به حل و فصل این بحران کمک کرد اما رابطه واشنگتن با گرجستان تنها زمانی برای ایالات متحده مهم بود که روس‌ها به گرجستان حمله می‌کردند. زمانی که روسیه علاقه خود را به گرجستان از دست داد، ایالات متحده نیز چنین کرد. بنابراین، دخالت آمریکا و فرانسه در ارمنستان را باید به‌عنوان تلاشی برای تقویت مواضع آنها برای مذاکرات آتی اوکراین تلقی کرد. اگر اوکراین قبل از آغاز چنین مذاکراتی به‌طور قابل‌توجه تضعیف شود، ایالات متحده به اهرم‌های زیادی نیاز خواهد داشت.
