حسن محفوظی کارشناس اقتصاد بین‌الملل:
باید شرایط اقتصاد کشور را پیش‌بینی‌پذیر کنیم
دولت چهاردهم در تلاش است با جذب سرمایه خارجی اقتصاد را سامان دهد اما دولت قبل تنها توانسته بود دو میلیارد دلار سرمایه جذب کند که کار را دشوار کرده است.
دولت چهاردهم در تلاش است با جذب سرمایه خارجی اقتصاد را سامان دهد اما دولت قبل تنها توانسته بود دو میلیارد دلار سرمایه جذب کند که کار را دشوار کرده است. حسن محفوظی کارشناس اقتصاد بین‌الملل در گفت‌وگو با «هم‌میهن» در این‌باره گفته تفاوت‌های قانونی و حکمرانی متفاوت ما با سرمایه‌گذاران خارجی موضوع را پیچیده کرده است. او می‌گوید باید قوانین و شرایط را برای سرمایه‌گذار پیش‌بینی‌پذیر کنیم تا بتوانیم به رشد مد نظر دولت برسیم.
وزیر اقتصاد عنوان کرده که در دولت قبل تنها ۲ میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی داشتیم درحالی‌که برخی کشورهای منطقه تا ۱۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی داشتند، چرا این روند در کشور ما کُند بوده است؟
جذب سرمایه خارجی الزامات و پیش‌نیازهایی دارد که نیاز است برای برخی از این سرمایه‌گذاری‌های خاص و موارد خاص‌تر تسهیلات بیشتری انجام شود. در ابتدا باید به این موضوع پرداخت که چرا یک سرمایه‌گذار خارجی می‌خواهد از سرمایه‌اش در یک کشور خارجی استفاده کند چراکه تفاوت‌های قانونی و حکمرانی متفاوت اقتصادی را می‌بینیم.
فرض کنید یک شرکت یا یک بنگاه چینی، سرمایه‌ای دارد که به جای اینکه در کشور خودش که با قوانین آن آشنا است و سازوکارها و حکمرانی آن را می‌شناسد، تصمیم بگیرد آن را در یک کشور دیگر سرمایه‌گذاری کند؛ قطعاً در آن کشور باید مزیت‌ها و جذابیت‌هایی باشد که چالش‌های تفاوت حکمرانی و ساختاری و عدم آشنایی حقوقی با ساختار اقتصادی آن کشور را پوشش دهد.
بنابراین باید این سوال جدی را از خود بپرسیم که از کدام سرمایه‌گذاران خارجی انتظار داریم که در کشور ما سرمایه‌گذاری کنند بنابراین مقایسه شرایط داخل ایران با سایر کشورها مثل ترکیه، امارات، عربستان و حتی عراق مقایسه دقیقی نیست چون ما در منطقه‌ای که هستیم، تقریباً هر کشوری شرایط خاص خودش را دارد و کشور ما نیز به طریق اولی‌تر یک شرایط خاص، هم در حوزه حکمرانی داخلی اقتصادی و همچنین شرایط و محدودیت‌های خارجی دارد.
طبیعتاً سیاستگذاران ما خاصه وزارت اقتصاد در دوره جدید باید با یک تمرکز ویژه‌تر به این مسائل پاسخ دهند و ببینند به دنبال چه نوع سرمایه‌گذاری هستند و چه نوع سرمایه‌گذارانی را می‌خواهند بنابراین از میان سرمایه‌های خارجی که پتانسیل حضور در ایران را دارند باید سرمایه‌هایی را انتخاب کنند و برای آنها تسهیلاتی ایجاد کنند. ما برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی به یکسری جذابیت نیاز داریم.
اولین مسئله این است که باید قوانین شفاف و پیش‌بینی‌پذیر در حوزه جذب سرمایه‌گذاری، عملیاتی کردن آن و اجرای پروژه داشته باشیم، نباید اینگونه باشد که در یک ماه مثلاً نرخ خوراک یک قیمت باشد و ماه بعد قیمت‌ها متفاوت شود و یا در یک بازه زمانی برخی صادرات و واردات ممنوع شود. مثلاً در یک سال ممنوعیت واردات برای کالاهای مشابه داخلی داریم و در سال‌هایی نداریم، اینها مسائلی است که سرمایه‌گذار خارجی را با چالش و علامت سوال مواجه می‌کند که چقدر می‌تواند اقتصاد ایران را پیش‌بینی کند.
مسئله دوم ورود سرمایه خارجی اعم از پول و سرمایه نقدی، تجهیزات، فناوری و تکنولوژی است، که برخی از آنان اجازه ورود به کشورمان را ندارند و به هر دلیلی ممنوعیت واردات دارند و رویه ثابتی ندارد که بتوان مشخص کرد این تجهیزات به منظور سرمایه‌گذاری خارجی وارد شده اما گمرک همه را به دید کالای وارداتی می‌بیند پس باید منشأ ارز آن را هم وارد و ثبت سفارش کرد که همین یک پروسه چندین‌ماهه است که باعث تعلل و کند شدن سرمایه‌گذاری خارجی در ایران است.
مسئله بعدی و مهمتر، پول خارجی است که قرار است وارد کشور شود، تا قبل از ایجاد مرکز مبادله با ارز رسمی آنها را وارد می‌کردیم که البته با پیگیری‌های زیادی که انجام شده تا حدودی مرتفع خواهد شد و ارز سرمایه‌گذاری با نرخ توافقی در بازار ارز خواهد بود.
همچنین انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری‌هایی که وارد کشور می‌شود به صورت رسمی ثبت شود چون در کشور سرمایه‌گذاری‌های غیررسمی زیادی وجود دارد که تقریباً دو برابر سرمایه‌گذاری‌های رسمی است و عملاً بازار غیررسمی ارز را توسعه داده است که با ایجاد بازار ارز توافقی بخشی از این مشکل پوشش داده خواهد شد.
مهمترین مسئله در اینجا، پیش‌بینی‌پذیری قوانین است، سرمایه‌گذار خارجی باید به مجوزها و تسهیلاتی که به او داده می‌شود مطمئن باشد و مثلاً اگر به او گفته شده دو ماهه مجوزها صادر خواهد شد واقعاً این اتفاق رخ دهد و یا اگر به آنها گفته شده می‌توانند سود صادرات را به صورت ارز بردارند دچار ممنوعیت‌های صادراتی نشوند.
مجموعه این موارد که آن را جذابیت سرمایه‌گذاری در ایران می‌نامیم، که نیاز به توجه ویژه به مناطق آزاد که معافیت‌ها، امکانات و تسهیلات بهتری دارند، به شرط آنکه واقعاً بستر مناسب و زیرساخت‌ها در مناطق آزاد وجود داشته باشد.
همچنین باید به کشورهای مبدأ سرمایه‌گذاری توجه داشت و باید بر روی کشورهایی تمرکز کنیم که بتوانند بسته‌های سرمایه‌گذاری داشته باشند و یا بتوانند حضور میدانی مانند دفاتری که ذیل سازمان سرمایه‌گذاری فعالیت می‌کنند را در کشور ایجاد کنند.
آقای همتی گفتند که برای رشد ۸ درصدی نیاز به حدود ۱۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری هستیم؛ به نظر شما این پتانسیل در دولت وجود دارد که بتوانیم حداقل به رشد 3/5 درصدی که مد نظر دولت چهاردهم است برسیم؟
بیشترین سرمایه‌گذاری که در یک‌سال داشتیم حدود ۶ میلیارد دلار بوده پس نباید انتظار داشته باشیم یکباره از حدود ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری که در سال‌های قبل داشتیم به ورودی ۳۰ میلیارد دلاری سرمایه برسیم. به نظر من اگر مقدمات فراهم شود حداکثر سرمایه‌ای که در طول یک‌سال می‌تواند وارد کشور شود، حدود ۵ میلیارد دلار خواهد بود اما در خصوص بحث رشد اقتصادی 3/5 درصدی که وزیر اقتصاد گفتند یا این نکته که صرفاً از مسیر سرمایه‌گذاری خارجی اتفاق نخواهد افتاد، یکی از مهمترین بخش‌هایی که می‌تواند در صنایع ما رشد ایجاد کند و به رشد اقتصاد کشور منجر شود بحث افزایش بهره‌وری در صنایع است که اتفاقاً این هم می‌تواند یک موضوع جذاب برای سرمایه‌گذاری خارجی باشد.
واقعاً نیاز نیست ما دوباره یک صنعت و یا بنگاه جدیدی تاسیس کنیم، همین که افزایش بهره‌وری بنگاه‌ها را بالا ببریم و آنها را به عنوان پروژه جذب سرمایه‌گذاری خارجی اعلام کنیم اتفاقاً خیلی زودتر می‌توانیم به رشد اقتصادی مدنظر دولت دست پیدا کنیم.
