ایران بازهم از ترکیه و امارات جا ماند
بررسی دو روی سکه استارت‌آپ‌ها در خاورمیانه و چشم‌انداز آینده آن
بررسی دو روی سکه استارت‌آپ‌ها در خاورمیانه و چشم‌انداز آینده آن
امیر شاملو
پژوهشگر اقتصادی
در جهان امروز استارت‌آپ‌ها اهمیت زیادی پیدا کرده‌اند. بسیاری از کشورها با در دست داشتن سیاست‌هایی، زمینه را برای شکوفایی و رشد استارت‌آپ‌ها فراهم کرده‌اند. در خاورمیانه نیز کشورهایی مانند امارات در همین راستا دست به اقدامات خوبی زده‌اند و با سیاست‌هایی تلاش می‌کنند تا اکوسیستم استارت‌آپی را در کشورهای خود تقویت کنند. هدف آنها از این کار رشد و توسعه اقتصادی است که رفاه را نیز به همراه دارد. با این حال، اکوسیستم ایران با وجود تمام فرصت‌ها و پتانسیل‌هایی که دارد، با مشکلاتی روبه‌روست. در تازه‌ترین خبرها، به نظر می‌رسد کارخانه نوآوری آزادی تعطیل شود و این موضوع باعث واکنش بسیاری از فعالان حوزه استارت‌آپ‌ها شده است. باتوجه به ظرفیت‌های موجود در ایران، قابلیت خوبی برای رشد و توسعه استارت‌آپ‌ها برای به حرکت درآوردن موتور اقتصادی وجود دارد. البته این کار نیاز به ملزوماتی ازجمله اصلاح سیاست‌ها در این بخش دارد که باید مورد توجه قرار بگیرند تا بر تهدیداتی که در فضای استارت‌آپی کشور وجود دارند، غلبه کند. موضوع استارت‌آپ‌ها با توجه به اینکه کشورهای همسایه نیز به‌شدت در جهت ایجاد محیطی برای توسعه آنها برآمده‌اند، اهمیت دوچندان دارد و بهتر است سازوکاری برای توجه به آنها اندیشیده شود. در این مطلب به بررسی مطالب مربوط به فضای استارت‌آپی در دنیا و ایران می‌پردازیم؛ فرصت‌ها و تهدیداتی را که در این حوزه برای شرکت‌های ایرانی وجود دارد، بررسی می‌کنیم و به پتانسیل‌های ایران در این موضوع اشاره خواهیم کرد.
سرزمین بدون تک‌شاخ
دلایل رشد و موفقیت یا شکست و فروپاشی استارت‌آپ‌ها بسیار هستند. با این حال، نگاهی به برخی چالش‌هایی که این شرکت‌ها با آنها روبه‌رو می‌شوند، می‌تواند در درک وضعیت و یافتن راهکارهایی برای جلوگیری از محو شدن آنها مؤثر باشد. برای درک بهتر شرایط فعلی در قدم نخست به بررسی پتانسیل‌ها و ظرفیت بالقوه استارت‌آپ‌ها در ایران می‌پردازیم و بعد به مهمترین دلایل شکست آنها در ایران اشاره می‌کنیم.
استارت‌آپ‌ها در کشوری مانند ایران توانایی شکوفایی خوبی دارند. از مهمترین دلایلی که می‌توانند موجب توسعه استارت‌آپ‌ها در ایران شوند، می‌توان به نیروی کار ماهر و متخصص، توانایی فناوری و نوآوری، بازار داخلی بزرگ، تنوع منابع طبیعی، زیرساخت‌های فنی و ارتباطات و مواردی دیگر اشاره کرد. کشور ایران به دلیل جمعیت زیاد خود و نیروی کارش توانایی این را دارد که از ظرفیت‌های بالا استفاده کند و استارت‌آپ‌هایی موفق را در کشور راه بیاندازد که در سطح جهانی موفق باشند. با این حال، برای بهره‌برداری کامل از این پتانسیل‌ها، نیاز به سیاست‌های مؤثر و زیرساخت‌های مناسب برای حمایت از استارتاپ‌ها و ایجاد بستر مناسب برای رشد آنها وجود دارد. ایجاد محیط کسب‌وکار دوستانه، ارائه تسهیلات مالی، ترویج فرهنگ کارآفرینی و ارتقاء زیرساخت‌های فنی و ارتباطی می‌تواند از مهمترین راهکارهای توسعه استارتاپ‌ها در ایران باشد.
مهمترین دلایل شکست استارت‌آپ‌ها در ایران
در سال‌های اخیر عوامل زیادی روی افول استارت‌آپ‌ها در ایران نقش داشته‌اند. این عوامل حیطه‌های متنوع و گوناگونی را شامل می‌شوند و اگر نیاز باشد در این راستا سیاست خاصی دنبال شود، باید این جوانب را از همه جهات تحت نظر و بررسی قرار داد. یکی از عوامل اصلی افول استارت‌آپ‌ها و فشار بر آنها در سال‌های اخیر شیوع کرونا و تغییر تقاضای مردم، قرنطینه خانگی و محدودیت فعالیت کسب‌وکارهای مختلف بود. اما تمام این مسئله به قرنطینه و کرونا محدود نمی‌شود. مشکلات اقتصادی سال‌های اخیر همگی روی دوش استارت‌آپ‌ها سنگینی کرده‌اند. مهمترین مشکلات اقتصادی سال‌های اخیر را می‌توان تحریم‌ها و مشکلاتی که آنها برای اقتصاد پیش می‌آورند، تورم چشمگیر سال‌های اخیر و رکود دانست. البته مواردی مانند شیوع کرونا فرصت‌هایی نیز برای برخی استارت‌آپ‌ها به همراه داشتند اما در مجموع می‌توان آثار آنها را منفی در نظر گرفت.
بخش دیگری از مشکلات مربوط به استارت‌آپ‌ها نیز به بخش سیاست‌گذاری برمی‌گردد. عدم مانع‌زدایی در راستای رشد استارت‌آپ‌ها در کنار فیلترینگ فضای مجازی و مشکلات مربوط به آن از جمله مسائل مربوط به افول استارت‌آپ‌ها در ایران هستند. این موارد روی عملکرد استارت‌آپ‌ها تاثیر می‌گذارند. به‌طور کلی، اکوسیستم استارت‌آپی در ایران نیز با مسائل مهمی دست به گریبان است. از این مسائل می‌توان به ناکارآمدی قوانین فعلی، عدم امکان جذب و تامین سرمایه از خارج از کشور، مهاجرت متخصصان و برخی کارآفرینان، دشوار بودن برنامه‌ریزی برای آینده بلندمدت یک استارت‌آپ و مواردی از این قبیل اشاره کرد.
صرف‌نظر از مواردی که به آن اشاره شد، برخی عوامل دیگر می‌تواند روی میزان توسعه استارت‌آپ‌ها در ایران نقش داشته باشد. محدودیت در تامین منابع مالی و جذب سرمایه از جمله این موارد است. یک عامل دیگر نیز به مشکلات مربوط به زیرساخت‌های فنی ارتباط پیدا می‌کند.
ارزش اکوسیستم استارت‌آپی ایران چقدر است؟
تخمین ارزش اکوسیستم استارت‌آپی در کشور کار ساده‌ای نیست. با این حال، برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از این است که در ابتدای سال 1400 ارزش این اکوسیستم در حدود 55 تا 70 هزار میلیارد تومان بوده است.
تهدیدات و فرصت‌های اکوسیستم استارت‌آپی در ایران زیاد هستند. در بخش پتانسیل‌ها به برخی از فرصت‌ها اشاره کردیم. باید اضافه کنیم که نرخ نفوذ اینترنت و گوشی‌های هوشمند در ایران بالاست و این موضوع خود می‌تواند پتانسیلی برای توسعه استارت‌آپ‌ها باشد. با توجه به جمعیت بالای ایران و شرایط آن، امکان رشد فین‌تک‌ها و استارت‌آپ‌هایی در حوزه سلامت و آموزش نیز زیاد است. با این حال، به عواملی نیز اشاره کردیم که می‌تواند برای اکوسیستم استارت‌آپی ایران تهدید به شمار رود. مهاجرت، دورکاری برای شرکت‌های خارجی، هزینه‌های بالا، در کنار وضعیت اقتصاد کلان و برخی مشکلات ارتباطی و زیرساختی از جمله این تهدیدات به شمار می‌روند.
خانه تک‌شاخ‌ها کجاست؟
استارت‌آپ‌ها در دنیای امروز نقش مهمی دارند. بسیاری از این استارت‌آپ‌ها موتور توسعه و رشد یک منطقه به حساب می‌آیند و اشتغالزایی نیز ایجاد می‌کنند. در ادبیات مربوط به نوآوری اصطلاحی به نام تک‌شاخ وجود دارد. این اصطلاح به معنای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های خصوصی است که ارزش بازار آنها از یک میلیارد دلار بیشتر شده است.
تا ماه اکتبر سال 2023 تعداد تک‌شاخ‌های دنیا 1220 مورد بوده است. بیشترین تعداد تک‌شاخ‌ها در دنیا مربوط به ایالات متحده است. این کشور میزبان 653 مورد از کل تک‌شاخ‌های جهان است. به این ترتیب، بیش از نیمی از تک‌شاخ‌ها (5/53درصد) در این سرزمین حضور دارند. رتبه بعدی به کشور چین می‌رسد که خانه 172 تک‌شاخ در دنیای امروز است. این یعنی 14درصد از تک‌شاخ‌های جهان در چین قرار دارند. در مجموع دوسوم این شرکت‌های بزرگ در چین و آمریکا قرار گرفته‌اند. هند نیز با 71 شرکت از این دست، در جایگاه سوم جهان جای گرفته است. در رتبه‌های بعدی نیز به ترتیب بریتانیا، آلمان، فرانسه، رژیم اشغالگر قدس، کانادا، سنگاپور و برزیل جای گرفته‌اند.
تک‌شاخ‌ها در آسیا و خاورمیانه
در کل آسیا 86 تک‌شاخ وجود دارد که بیشتر آنها در شرق آسیا قرار گرفته‌اند. در میان کشورهای آسیایی که دارای تک‌شاخ هستند، نام کشورهای سنگاپور، کره‌جنوبی، اندونزی، ژاپن، هنگ‌کنگ، تایلند، ویتنام، مالزی، فیلیپین، ترکیه و امارات به چشم می‌خورد. جالب اینجاست که ترکیه و امارات هر کدام 3 تک‌شاخ دارند اما در آن فهرست اثری از شرکت‌های ایرانی دیده نمی‌شود. این موضوع نشان می‌دهد شرکت‌های خصوصی ایرانی چندان بزرگ نیستند و استارت‌آپ بسیار بزرگی (در مقیاس جهانی) در کشور دیده نمی‌شود. عدم وجود چنین شرکت‌هایی بیانگر ضعف در بخش خصوصی اقتصاد است و روی کل اقتصاد نیز تاثیر دارد. البته این نکته را هم باید اضافه کرد که یکی از دلایل بدون تک‌شاخ ماندن ایران در دنیا افت ارزش ریال در سال‌های اخیر بوده است که باعث ارزش‌گذاری پایین‌تر شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها نسب به رقبای منطقه‌ای و جهانی شده است.
چرا ایران تک‌شاخ ندارد؟
عدم وجود تک‌شاخ‌ها در ایران دلایل زیادی دارد. یکی از آنها را می‌توان مشکلات بخش خصوصی دانست. عمده مشکلات ایران در زمینه استارتاپ‌ها و یونیکورن‌ها را می‌توان عواملی مانند محدودیت‌های مالی، عدم دسترسی به بازارهای جهانی، نقص در زیرساخت‌ها و تکنولوژی و مشکلات مربوط به مجوزها و مقررات دانست. در ایران، دسترسی به منابع مالی و سرمایه‌گذاری برای استارتاپ‌ها ممکن است به علت تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی و ارزی مشکل باشد. علاوه بر این، استارت‌آپ‌ها ممکن است در توسعه فناوری با مشکل روبه‌رو شوند. علاوه بر این، تعدادی از مشکلات مربوط به حقوق مالکیت معنوی،
قوانین مالی و مالکیت زمین ممکن است برای استارتاپ‌ها مشکل‌ساز باشد. این مشکلات ممکن است شرایط را به نحوی پیش ببرد که برای حصول مجوزها نیاز به وقت و تلاش زیادی باشد. با این حال، استارتاپ‌ها در ایران در حال رشد هستند و نمونه‌های موفقی نیز وجود دارند. ترویج این اکوسیستم استارتاپ و ارتقای زیرساخت‌های مالی و فناوری، ایجاد ارتباطات بین‌المللی و ایجاد بسترهای مؤثر برای سرمایه‌گذاری می‌تواند به تنوع و پویایی در این حوزه کمک کند. ایجاد شبکه‌ها و همکاری‌های بین‌المللی و ترویج ارتباطات با جوامع استارتاپ خارج از ایران نیز می‌تواند نقش مهمی در توسعه استارتاپ‌ها
داشته باشد.
رتبه‌بندی اکوسیستم استارت‌آپی در دنیا
در دنیا اکوسیستم‌های استارت‌آپی زیادی وجود دارند. شکل‌گیری این اکوسیستم‌ها روی فضای کسب‌وکار در آنها مؤثر است. اما آیا راهی برای مقایسه این اکوسیستم‌ها وجود دارد؟ شرکت استارت‌آپ ژنوم، هرساله به مقایسه اکوسیستم‌های استارت‌آپی در سراسر دنیا می‌پردازد. این شرکت در سال 2022 نیز به مقایسه اکوسیستم‌های فوق دست زده است. در ادامه برخی از مهمترین نتایج این اکوسیستم را مشاهده می‌کنید.
مبنای رتبه‌بندی اکوسیستم استارت‌آپی
این گزارش اکوسیستم‌های استارت‌آپی را از چند جنبه مورد بررسی قرار می‌دهد. متغیرهای مورد بررسی آن عبارتند از عملکرد، بودجه، میزان مرتبط بودن، دسترسی به بازار، دانش و تلفیق استعداد و تجربه. مجموع امتیازهایی که در هر یک از این موارد داده می‌شود، رتبه کلی اکوسیستم استارت‌آپی را مشخص می‌کند. سقف نمره داده‌شده به هر متغیر عدد 10 است. کمترین میزان نیز عدد یک بوده است.
متغیرهای مهم در اکوسیستم استارت‌آپی
در بالا عوامل مؤثر بر رتبه‌بندی اکوسیستم استارت‌آپی را بررسی کردیم. اولین متغیر مورد نظر ما عملکرد بود. در عملکرد، ارزش اکوسیستم و موفقیت آن نقش دارد. این موضوع با تاثیر اقتصادی یک اکوسیستم و ارزش آن در دوره‌ای به طول دوسال‌ونیم سنجیده می‌شود. در مورد بودجه و تامین وجوه مالی هم حجم بودجه در مرحله اولیه و رشد آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. در مورد دسترسی به بازار، اندازه بازار محلی برحسب تولید ناخالص داخلی کشور و مواردی از این دست محاسبه می‌شود. در متغیر مرتبط بودن، برخی زیرساخت‌های ارتباطی به‌عنوان معیار در نظر گرفته می‌شوند. در مورد دانش، میزان حق ثبت اختراع‌ها و تحقیقات انجام‌شده اهمیت دارند و معیار در بخش آخر نیز کیفیت نیروی کار، تجربه آنها و برخی موارد دیگر است.
سیلیکون‌ولی در رتبه نخست اکوسیستم‌های استارت‌آپی دنیا
از نظر گزارش رتبه‌بندی اکوسیستم استارت‌آپی دنیا؛ سیلیکون‌ولی در تمام متغیرهایی که در بالا توضیح دادیم، امتیاز کامل را گرفته است. به این ترتیب در سال 2022 نیز همانند سال 2021 در رتبه نخست دنیا جای می‌گیرد. در رتبه دوم، نیویورک و لندن به‌طور مشترک قرار گرفته‌اند. این سه اکوسیستم در سال 2021 نیز همین رتبه‌ها را داشتند. پس از این سه اکوسیستم، بوستون و پکن جای دارند با این تفاوت که جای آنها نسبت به سال 2021 با هم عوض شده است.
رتبه‌های ششم تا دهم نیز به شهرهای لس‌آنجلس، تل‌آویو، شانگهای، سیاتل و سئول می‌رسد. همان‌طور که مشخص است دو شهر از چین و یک شهر از کره‌جنوبی در میان 10 اکوسیستم استارت‌آپی برتر دنیا از دید این شرکت جای گرفته‌اند. رتبه‌های بعدی یعنی جایگاه 11 تا بیستم نیز به ترتیب به واشنگتن، توکیو، سن‌دیگو، آمستردام-دلتا، پاریس، برلین، تورنتو-واترلو، سنگاپور، شیکاگو و سیدنی می‌رسد.
استانبول و دوبی در میان اکوسیستم‌های نوظهور
این گزارش در بخش دیگری به بررسی اکوسیستم‌های نوظهور در دنیا پرداخته است. اکوسیستم‌های نوظهور به جوامع استارت‌آپی گفته می‌شود که هنوز در مراحل اولیه رشد هستند. بر این اساس، در رتبه نخست شهر دیترویت قرار دارد و هنگ‌کنگ، دوبلین، میناپولیس، هوستون، منچستر-لیورپول و گوآنگژو رتبه‌های اول تا هفتم را در اختیار دارند. نکته مهم در این میان
استانبول است که در رتبه 14 دنیا جای گرفته است. دوبی نیز رتبه 15 این جدول را به خود اختصاص می‌دهد. این دو نشان می‌دهند که در اطراف کشور ما اکوسیستم‌های استارت‌آپی جدی گرفته شده و در حال رشد هستند.
استارت‌آپ‌ها و اقتصاد در دنیای امروز
استارت‌آپ‌ها، کسب‌وکارهای نوپایی هستند که بر پایه ایده‌های نوآورانه و فناوری‌های جدید شکل می‌گیرند. این کسبوکارها معمولاً با سرمایه اندک و در مقیاس کوچک آغاز می‌شوند، اما با رشد و توسعه می‌توانند به بازیگران مهمی در اقتصاد تبدیل شوند. استارت‌آپ‌ها نقش مهمی در رشد اقتصادی کشورها ایفا می‌کنند. این کسبوکارها با ایجاد نوآوری و فناوری جدید، به افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری اقتصادی کمک می‌کنند. همچنین، استارت‌آپ‌ها با ایجاد شغل و فرصت‌های شغلی جدید، به کاهش بیکاری و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه کمک می‌کنند.
اثر استارت‌آپ‌ها بر اشتغال
استارت‌آپ‌ها یکی از مهمترین منابع ایجاد اشتغال در جهان هستند. براساس گزارش سازمان ملل متحد، استارت‌آپ‌ها در سال 2022، بیش از 100 میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد کرده‌اند. این رقم در سال 2030 به بیش از 150 میلیون شغل خواهد رسید. در کشورهای در حال توسعه، استارت‌آپ‌ها نقش مهمی در ایجاد اشتغال برای جوانان دارند. این کسبوکارها با ارائه فرصت‌های شغلی جدید و نوآورانه، به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جوانان کمک می‌کنند.
روند استارت‌آپ‌ها در کشورهای همسایه ایران
در سال‌های اخیر، شاهد رشد چشمگیر استارت‌آپ‌ها در کشورهای همسایه ایران بوده‌ایم. این رشد به عوامل مختلفی از جمله توسعه فناوری، بهبود فضای کسب‌وکار و افزایش حمایت دولت‌ها از استارت‌آپ‌ها، مربوط می‌شود. در ترکیه، تعداد استارت‌آپ‌ها از 1500 مورد در سال 2015 به بیش از 5000 مورد در سال 2023 رسیده است. این کسبوکارها در زمینه‌های مختلفی از جمله فناوری اطلاعات، تجارت الکترونیکی و گردشگری فعالیت می‌کنند. در عراق، تعداد استارت‌آپ‌ها از 500 مورد در سال 2015 به بیش از 2000 مورد در سال 2023 رسیده است. این کسبوکارها در زمینه‌های مختلفی از جمله فناوری اطلاعات، کشاورزی و گردشگری فعالیت می‌کنند. در افغانستان، تعداد استارت‌آپ‌ها از 100 مورد در سال 2015 به بیش از 500 مورد در سال 2023 رسیده است. این کسبوکارها در زمینه‌های مختلفی از جمله فناوری اطلاعات، آموزش و تجارت الکترونیکی فعالیت می‌کنند.
نگاه عمیق‌تر به خاورمیانه و استارت‌آپ‌های آن
در سال 2022 با وجودی که دنیا شرایط اقتصادی خوبی را پشت سر نمی‌گذاشت، استارت‌آپ‌های خاورمیانه‌ای منابع مالی قابل توجهی را جذب کردند. 50 استارت‌آپ برتر این منطقه در سال 2022 در مجموع 2/3میلیارد دلار منابع مالی جمع‌آوری کردند که درمقایسه با سال قبل از آن یعنی 2021، حدود 200 میلیون دلار بیشتر است. سال قبل، سال فین‌تک‌ها بود و 21 شرکت توانستند 3/1میلیارد دلار وجوه مالی جمع‌آوری کنند. امارات در این حوزه موفق‌ترین کشور بوده است. این کشور 18 استارت‌آپ معرفی کرد که جمعاً 964 میلیون دلار وجه نقد جمع کردند. عربستان سعودی نیز 12 استارت‌آپ معرفی کرده که 947 میلیون دلار منابع جمع‌آوری کرده‌اند و مصر هم با 11 استارت‌آپ توانسته است 508 میلیون دلار به‌دست آورد و از این نظر در خاورمیانه وضعیت نسبتاً مساعدی داشته باشد.
اثر استارت‌آپ‌ها بر اقتصاد کشورهای اروپایی و اشتغال آنها
استارت‌آپ‌ها نقش مهمی در توسعه و رشد اقتصادی کشورهای اروپایی ایفا می‌کنند. این کسبوکارها در سال 2022، بیش از 4 میلیون شغل در کشورهای اروپایی ایجاد کرده‌اند. در آلمان، استارت‌آپ‌ها در سال 2022، بیش از یک میلیون شغل ایجاد کرده‌اند. این کسبوکارها در زمینه‌های مختلفی از جمله فناوری اطلاعات، حمل‌و‌نقل و انرژی فعالیت می‌کنند. در فرانسه، استارت‌آپ‌ها در سال 2022، بیش از 700 هزار شغل ایجاد کرده‌اند. این کسبوکارها در زمینه‌های مختلفی از جمله فناوری اطلاعات، سلامت و گردشگری فعالیت می‌کنند. در انگلیس، استارت‌آپ‌ها در سال 2022، بیش از 600 هزار شغل ایجاد کرده‌اند. این کسبوکارها در زمینه‌های مختلفی از جمله فناوری اطلاعات، مالی و تجارت الکترونیکی فعالیت می‌کنند.
پیش‌بینی آینده استارت‌آپ‌ها
پیش‌بینی می‌شود که نقش استارت‌آپ‌ها در رشد اقتصادی کشورها در آینده افزایش یابد. این امر به دلیل عوامل مختلفی از جمله توسعه فناوری، افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی، رخ می‌دهد. استارت‌آپ‌ها با ارائه راه‌حل‌های نوآورانه برای مشکلات و نیازهای جامعه، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی مردم ایفا می‌کنند. این کسبوکارها همچنین با ایجاد اشتغال و فرصت‌های شغلی جدید، به کاهش بیکاری و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه کمک می‌کنند. در سال‌های اخیر، شاهد رشد چشمگیر استارت‌آپ‌ها در کشورهای همسایه ایران و کشورهای اروپایی بوده‌ایم. این رشد به عوامل مختلفی از جمله توسعه فناوری، بهبود فضای کسب‌وکار و افزایش حمایت دولت‌ها از استارت‌آپ‌ها، مربوط می‌شود. پیش‌بینی می‌شود نقش استارت‌آپ‌ها در رشد اقتصادی کشورها در آینده افزایش یابد.
سیاست‌های مناسب برای بهبود اکوسیستم استارت‌آپ‌ها
بهترین سیاست‌ها برای بهبود اکوسیستم استارت‌آپ‌ها در دنیا، سیاست‌هایی هستند که به ایجاد یک محیط مساعد برای رشد و توسعه آنها کمک می‌کنند. این سیاست‌ها شامل موارد زیر می‌شوند: ایجاد زیرساخت‌های مناسب، ایجاد فضای کسب‌وکار مناسب و ارائه حمایت‌های مالی و غیرمالی. زیرساخت‌های مناسب شامل دسترسی به اینترنت پرسرعت، نیروی کار ماهر و سرمایه کافی می‌شود. دولت‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری در این زیرساخت‌ها، زمینه را برای رشد استارت‌آپ‌ها فراهم کنند.
فضای کسب‌وکار مناسب هم شامل قوانین و مقررات شفاف و حمایت از مالکیت فکری است. علاوه بر این، دولت‌ها می‌توانند با اصلاح قوانین و مقررات، فضای کسب‌وکار را برای استارت‌آپ‌ها جذاب‌تر کنند. حمایت‌های مالی و غیرمالی نیز شامل ارائه تسهیلات مالی، کمک‌های آموزشی و مشاوره‌ای است. دولت‌ها می‌توانند با ارائه این حمایت‌ها، استارت‌آپ‌ها را در مراحل اولیه رشد خود کمک کنند.
برخی از سیاست‌های خاص که می‌توانند به بهبود اکوسیستم استارت‌آپ‌ها کمک کنند، عبارتند از: اعطای مجوزهای ساده و سریع، حمایت از سرمایه‌گذاری خطرپذیر، ایجاد مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌ها و ایجاد شبکه‌های استارت‌آپی. دولت‌ها می‌توانند با ساده‌سازی و تسریع روند صدور مجوزها، فرآیند راه‌اندازی کسب‌وکار را برای استارت‌آپ‌ها تسهیل کنند. به علاوه، دولت‌ها می‌توانند با ارائه حمایت‌های مالی و غیرمالی، به توسعه سرمایه‌گذاری خطرپذیر کمک کنند.
مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌ها هم می‌توانند به استارت‌آپ‌ها در مراحل اولیه رشد خود کمک کنند. دولت‌ها می‌توانند با حمایت از این مراکز، زمینه را برای رشد استارت‌آپ‌ها فراهم کنند. علاوه بر موارد فوق، شبکه‌های استارت‌آپی می‌توانند به استارت‌آپ‌ها در
زمینه‌های مختلف مانند بازاریابی، فروش و جذب سرمایه کمک کنند. دولت‌ها می‌توانند با حمایت از این شبکه‌ها، زمینه را برای همکاری و تعامل بین استارت‌آپ‌ها فراهم کنند.
در سال‌های اخیر، شاهد رشد چشمگیر اکوسیستم استارت‌آپ‌ها در سراسر دنیا بوده‌ایم. این رشد به دلیل عوامل مختلفی از جمله توسعه فناوری، بهبود فضای کسب‌وکار و افزایش حمایت دولت‌ها از
استارت‌آپ‌ها، مربوط می‌شود. با اجرای سیاست‌های مناسب، می‌توان زمینه را برای رشد و توسعه بیشتر استارت‌آپ‌ها در دنیا فراهم کرد. این امر می‌تواند به افزایش نوآوری، ایجاد اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه کمک کند.
