پیام دیپلماتیک در میانه اعتراضات
بررسی اظهارات وزیر امور خارجه درباره ناآرامیهای اخیر و برجام:
بررسی اظهارات وزیر امور خارجه درباره ناآرامیهای اخیر و برجام:
وزیر امور خارجه ایران از آمادگی کشورمان برای توافق برجام سخن میگوید، درحالیکه یکی از رسانههای وابسته به سپاه، از ازدسترفتن فرصت احیای برجام به دلیل اعتراضهای اخیر خبر داده است؛ خبری که صحت و سقم آن از سوی هیچ نهاد و مقام مسئولی تایید یا رد نشده است. در این میان کارشناسان در گفتوگو با هممیهن معتقدند که احیای برجام در بنبست است و اعتراضهای اخیر به این سرعت نمیتواند در روند تصمیمگیری کاخ سفید و اتحادیه اروپا اثرگذار باشد.
نخستین حضور سیدابراهیم رئیسی در هفتادوهفتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد با ناآرامیهای اخیر در کشور بعد از درگذشت مهسا امینی دختر 22ساله، همزمان شد. این اتفاق تلخ، علاوه بر موج گسترده اعتراضهای داخلی با واکنشهای بینالمللی نیز همراه شد، بهطوریکه علاوه بر برگزاری تجمعها در محل اجلاس سازمان ملل، در بسیاری از کشورها در راستای همدردی با این حادثه تجمعهای اعتراضی نیز برگزار شد. همچنین شاهد بودیم که در مقابل دفتر سفارت ایران در سایرکشورها از جمله لندن و پاریس تجمعاتی شکل گرفت که در نهایت به درگیری و زد و خورد میان تجمعکنندگان با نیروهای پلیس آن کشورها انجامید. اعتراضها به این حادثه همچنین در رسانههای بینالمللی نیز انعکاس داشت و تحلیلها و تفاسیر متعددی متناسب با سیاستهای هر رسانه مطرح شد. بهطورکلی انتظاراتی که از حضور رئیسجمهوری در سازمان ملل در افکار عمومی نقش بسته بود، از جمله کاهش آثار تحریمها علیه ایران در مسائلی چون تحریمهای دارویی، نهتنها برآورده نشد، بلکه حال بسیاری از آنها ممکن است به محاق برود. البته در این زمینه، خبرگزاری فارس ادعا کرده که منبعی آگاه به روند مذاکرات وین به این رسانه گفته است: «مقرر شده بود مذاکرات رفع تحریمها هفته گذشته به توافق نهایی ختم شود، امّا شروع اغتشاشات از روز یکشنبه ۲۷شهریورماه امضاء توافق را در هالهای از ابهام قرار داد.» ایندرحالی است که وزیر امور خارجه در مصاحبهای که با یکی از رسانههای آمریکایی داشته است، صراحتا اعلام کرده است:«اتفاق بزرگ و مهمی در ایران در حال رخ دادن نیست، تغییر حکومتی در ایران انجام نخواهد شد، با احساسات مردم ایران بازی نکنید.» البته خبرگزاری فارس در شرایطی که وزیر امور خارجه در تلاش است تا بگوید که احیای برجام همچنان در دستور کار است، مینویسد: «آشوبهای کمفروغ اخیر ضریب رسانهای بسیار قدرتمندی در سطح جهان گرفته است؛ همین موضوع این ظن را تقویت میکند که با پروژه بازنویسیشده ۸۸ در سال ۱۴۰۱ مواجه هستیم؛ پروژهای که هدف از آن، حفظ تحریم و فشار اقتصادی علیه ایران است.»
اگر آمریکا آماده باشد، ما آمادهایم
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در گفتوگو با وبگاه شبکه رادیویی انپیآر آمریکا، درباره اعتراضات شکلگرفته در ایران در پی درگذشت مهسا امینی در جریان بازداشت توسط پلیس امنیت اخلاقی، گفت: «ملت ایران، ملتی احساساتی هستند و عواطف پاکی دارند. آنها در ساعات اولیه پس از این رخداد به طور مسالمتآمیز اعتراض کردند و پایان یافت. اما در این بین، عواملی خارجی مانند شبکههای ماهوارهای و برخی وبگاهها مردم را به آمدن به خیابانها و روی آوردن به خشونت تشویق کردند. به این دلیل است که تظاهرات به خشونت و آشوب کشیده شد.» او در پاسخ به اینکه آیا فکر نمیکند این اعتراضات از سوی مردم یا حداقل برخی از مردم ایران بوده باشد؟ گفت: «مسلما اعتراضاتی وجود دارد و آنها درخواستشان را به طور مسالمتآمیز مطرح میکنند. اما الان بسیاری از این افراد در خیابانها از سوی شبکههای سازمانیافته هدایت میشوند. بین اعتراض، اخلال و آشوب تفاوت وجود دارد. ما در ایران به مطالبات مردم توجه میکنیم، اما با کسانی که بخواهند آشوب کنند و تحت تاثیر خارج از کشور باشند، طبق قوانینمان عمل میکنیم.»
او در پاسخ به اینکه آیا از نظر او معترضان دلایلی مشروع برای نگرانی و نارضایتی دارند یا نه، گفت: «درباره خانم مهسا امینی، اتفاقی برای او افتاد که همه ما را بسیار اندوهگین کرد. رخدادهای مشابهی در سراسر جهان اتفاق میافتند، دهها مورد مشابه در آمریکا یا در انگلیس.» وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به این سوال که آیا درست است مردم به خاطر نحوه پوشششان زندانی شوند؟ بیان کرد: «کشورها قوانین، مقررات و ارزشهای خودشان را دارند. اگر [این اعتراضات] صلحآمیز باشد، میتوانند آزادانه انجامش دهند. هیچ اعمال قدرتی انجام نخواهد گرفت. اما اگر قرار باشد آمبولانسها را آتش بزنند یا از بانکها پول سرقت کنند، پلیس چارهای ندارد جز اینکه واکنش نشان بدهد. وقتی مردم سعی کردند کنگره را تسخیر کنند، شما [در آمریکا] چه کار کردید؟ آیا دسترسی رئیسجمهورتان به توئیتر را مسدود نکردید؟ آیا این اقدامی دموکراتیک بود یا آن را بنا بر دلایل امنیت ملی انجام دادید؟ شما تصمیم گرفتید، این تصمیم را به خاطر امنیت داشتن گرفتید، چون نماد دموکراسیتان توسط مردم تسخیر شده بود.» امیرعبداللهیان در پاسخ به این سوال که چرا دسترسی به اینترنت در ایران محدود شده است؟ بیان کرد: «ما وظیفه داریم آرامش و راحتی برای مردممان ایجاد کنیم. همه چیز در ایران تحت کنترل است و آنطور که فکر میکنید بزرگ و مهم نیست.» امیرعبداللهیان گفت: «من به آنها [کشورهای غربی و آمریکا] اطمینان میدهم که اتفاق بزرگ و مهمی در ایران در حال رخ دادن نیست، تغییر حکومتی در ایران انجام نخواهد شد، با احساسات مردم ایران بازی نکنید. مردم ایران فهیم هستند.»
وزیر امور خارجه در توضیح اینکه با توجه به اظهارات وزارت امور خارجه آمریکا مبنی بر ارائه مجوز به اقداماتی که موجب ارتقای آزادی اینترنت در ایران شوند را در اولویت قرار خواهد داد، آیا فکر میکنید که حاکمیت در ایران میتواند کنترل اینترنت را حفظ کند؟ بیان کرد: «اگر آمریکا واقعا به مردم ایران اهمیت میدهد، میتواند به این موضوع توجه کند که هزاران کودک ایرانی به خاطر تحریمهای دارویی جان خود را از دست دادهاند. اقدام آمریکا به برداشتن تحریمهای مرتبط با ارائه خدمات اینترنتی به ایران و صدور مجوزهای لازم در این زمینه در زمان درستی انجام نشده است، بهویژه الان که در بحبوحه مذاکرات هستیم و پیام رد و بدل میکنیم. این باعث میشود اعتماد کمتری به آمریکا داشته باشیم.» امیرعبداللهیان با اشاره به مذاکرات احیای توافق هستهای گفت: «ما واقعا نمیدانیم طرف آمریکایی برای اتخاذ تصمیمی که لازم است، به اندازه کافی واقعبین است یا نه. آیا آمریکا شجاعت کافی برای اتخاذ تصمیم سخت را دارد یا نه.»
او درباره اینکه آیا از نظر ایران، ضرورت دارد که آمریکا تضمین بدهد هیچگاه دوباره از توافق خارج نخواهد شد، گفت: «مساله تضمین برای ما بسیار مهم است. آمریکا گامهایی برای تضمین دادن به ما برداشته است. ما میخواهیم این تضمینها تکمیلتر شوند.» او درباره احیای توافق هستهای گفت: «اگر آمریکا آماده باشد [به توافق بازگردد و پایبندی کند]، ما هم بدون هیچ تاخیری آمادهایم و فورا این کار را خواهیم کرد.»
برجام به بنبست رسیده بود
دیاکو حسینی، کارشناس روابط بینالملل در این باره به هممیهن گفت: «ناآرامیهای اخیر عمدتا در رسانههای خارج از کشور بزرگنمایی شد. اینکه وزیر امور خارجه کشور در اولین واکنشها تشخیص دادهاست که اوضاع آرام شده است، موضع عجولانهای نسبت به ناآرامیهای مدنی است. مگر زمانی که شاهد ناآرامیها در کشور آمریکا به دلیل انتقال قدرت یا کشتن جرجفلوید بودیم، مقامات این کشور از تغییر حکومت صحبت کردند؟ این بیان غیرحرفهای بود.» او به مکانیزمهای موجود در تصمیمگیریها و لابیها در آمریکا نسبت به ایران و برجام پرداخت و اعلام کرد: «لابی ضدبرجامی که در آمریکا فعال است، سالها قبل بود و امروز هم وجود دارد، همین لابی موجب شد که آمریکا از برجام خارج شود و امروز این لابی مانع از آن شده که دولت آمریکا را به میز مذاکره بکشاند، حتی موجب شده مقامات کنگره نسبت به عدم حمایت از احیای برجام بیش از همیشه اظهارنظر منفی داشته باشند و خواستار توقف برجام هستند. حال این لابی ضدایرانی مقامات کنگره را به حمایت از اعتراضات واداشته است.» حسینی معتقد است: «ناآرامیهای اخیر در کشور ممکن است بر توقف برجام اثرگذار باشد، هرچند قبل از این ناآرامیها برجام به بنبست رسیده بود و نشانهها گواه از این داشت که حداقل در آینده نزدیک توافقی صورت نخواهد گرفت. اما در این میان خبرگزاری فارس خبر جدیدی را منتشر کرده است که من نسبت به آن اظهارنظری ندارم، زیرا براساس اطلاعات منتشرشده از طرفین ایرانی، امکان توافق وجود نداشت، اما اینکه این امکان ایجاد شده بود، امروز تنها به دلیل اعتراضها وجود ندارد، کاملا خبر جدیدی است.»
آژانس موافق بسته شدن پرونده هستهای ایران نیست
رحمن قهرمانپور، تحلیلگر مسائل بینالملل
با بیان اینکه «در موضوع برجام چند روز گذشته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام کرده است، مساله پادمانی ایران به این زودیها بسته نخواهد شد»، به هممیهن گفت: «این اظهارات نشان داد آمریکا، اروپا و کشورهای غربی در موضع خود هستند و هنوز موانع برای رسیدن به توافق وجود دارد. اما اینکه تحولات داخلی ایران در چند روز اخیر به دلیل ناآرامیها بر برجام اثر گذاشته است، اظهارنظر صحیحی نیست که بتوان به آن استناد کرد و از تصمیم برای دستیابی به عدم توافق سخن گفت. البته تحولات داخلی ایران و آمریکا همواره بر روند مذاکرات دو کشور در هر موضوعی اثرگذار است.» او با اشاره به اینکه میان دو واژه اتفاق و رویداد در علم سیاست تفاوت وجود دارد، اعلام کرد: «کشورها و دولتها هرگز براساس اتفاقها تصمیمگیری نمیکنند. زمانی که به کنگره حمله شد، برخیها در ایران تصور میکردند که آمریکا در حال سقوط است، درحالیکه این فقط یک اتفاق بود. بنابراین کاخ سفید با اتفاق اخیر در ایران نمیتواند متقاعد شود که احیای برجام ممکن نیست. این نوع تفسیر با تصمیمگیریهای سیاسی در تعارض است.» قهرمانپور درباره دیدار امانوئل مکرون با سیدابراهیم رئیسی، با اشاره به سیاست کشور فرانسه، گفت: «این کشور سالهاست سیاست مستقلی را در پیش گرفته است و دیدار مکرون با رئیسی الزاما به معنای اجماع نظر اتحادیه اروپا در موضوع هستهای نیست. در این دیدار نیز خبری جدا از آنچه در خبرها مطرح شد، موضوع جدیدی مطرح نشد. مکرون زمانی که به لبنان رفت، فقط به عنوان نماینده کشور فرانسه حضور داشت نه اتحادیه اروپا. براساس سند اروپای جهانی، کشورهای اروپایی میتوانند روابطشان را با کشورهای خاورمیانه تنظیم کنند.» او معتقد است: «آژانس موافق بسته شدن پرونده هستهای ایران نیست، آمریکا و کشورهای اروپایی نیز خواستههای ایران را نمیپذیرند. ایندرحالی است که مسائل پادمانی نیز همچنان حلنشده باقی و برجام در بنبست است.»