مذاکرات برجام در خط پایان
روزنامه هم‌میهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
چرا باید قدر پیش‌نویس جدید اروپایی‌ها را دانست؟
پانزده ماه از مذاکرات اولیه وین از اواخر دولت روحانی تاکنون می‌گذرد، اما نتایج برآمده خبر از دورشدن هرچه بیشتر از احیای برجام می‌دهد. حسن روحانی هنوز بر این باور است که در زمان دولت او ۹۰درصد اهداف ایران در مذاکرات احیای برجام تحقق یافته بود و دولت ابراهیم رئیسی هم یک‌سال پس از روی کار آمدن به‌جای اینکه راهبرد عدم‌وابستگی به برجام در اقتصاد را به ظن خویش پیاده کند، روزبه‌روز جامعه به‌خصوص کنشگران اقتصادی را در برزخ بزرگ‌تری وارد ساخته است. در این مدت، اگرچه خوش‌بینی به نرمش بیشتر جو بایدن نسبت به دونالد ترامپ به‌تدریج رنگ باخته است، اما تیم مذاکراتی ایران حتی در اقناع افکار عمومی داخل کشور در تبیین چرایی به نتیجه نرسیدن برجام شکست خورده است. اگر در روزگار ترامپ، شکل نگرفتن اجماع علیه ایران در شورای امنیت، مشروعیت و حمایت از تیم مذاکره‌کننده را ارتقا بخشیده بود، در شرایط فعلی طولانی شدن مذاکرات و نبود اطلاع‌رسانی شفاف به مردم در مورد روند مذاکرات زمین بازی را تغییر داده است. در روزهای اخیر، سخنان رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و از آن مهم‌تر جوزپ بورل، مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا، از آخرین پیش‌نویس موجود میان ایران و غرب، آخرین بارقه‌های امید را به توافق زنده نگه داشته است. جوزپ بورل اخیرا در مصاحبه‌ای اعلام کرد که در پیش‌نویس پیش‌رو دیگر چیزی نیست که ایران و آمریکا به‌راحتی با آن مخالفت کنند. این سخن خود نشان از آن دارد که به‌احتمال زیاد، این دور از مذاکرات آخرین دور از مذاکرات هسته‌ای میان طرفین حاضر در گفت‌وگوها خواهد بود. گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد که به‌احتمال زیاد، سپاه پاسداران در آخرین پیش‌نویس ارائه‌شده بازهم در لیست تروریستی باقی می‌ماند، اما ممکن است قرارگاه خاتم از لیست تروریستی آمریکا خارج شود. طی اخبار درزیافته از مفاد پیش‌نویس آخر جوزپ بورل، ایران از غنی‌سازی شصت درصدی دست می‌کشد و به اعداد دوران برجام بازمی‌گردد و به‌تبع آن، به ایران اجازه فروش نفت‌وگاز به‌صورت آزادانه داده خواهد شد، طوری‌که ایران بتواند به پول‌های خود از راه‌های سهل‌الوصول و قانونی دسترسی یابد. این طرح را می‌توان پایانی بر پانزده ماه مذاکرات ایران و غرب در وین و همچنین قطر دانست. اگر به هر دلیلی ایران کلیت این طرح را هم رد کند، در اجلاس بعدی شورای حکام تا سپتامبر به‌احتمال نسبتا زیاد قطعنامه‌ای علیه ایران صادر خواهد شد و به‌احتمال زیاد، یکی از کشورهای پنج به‌علاوه یک (یا بهتر بگوییم چهار به‌علاوه یک) از گزینه اسنپ‌بک استفاده خواهد کرد. در چنین شرایطی با وجود تعارض منافع روسیه و چین با غرب به‌خصوص روسیه با غرب در مورد اوکراین، می‌توان با روشی، حتی احتمال وتوی روسیه را نیز از کار انداخت؛ آن‌هم طوری است که عدد 9/15 در جلسه شورای امنیت حاصل نشود، چراکه تصویب یک قطعنامه یا رد آن در صورتی اتفاق می‌افتد که حداقل نه کشور از پانزده عضو حاضر در شورای امنیت به قطعنامه مذکور رای مثبت داده باشند و در چنین وضعیتی، اگر یکی از پنج عضو دائم شورای امنیت از حق وتو استفاده نکند، قطعنامه تصویب و اگر استفاده کند، قطعنامه رد می‌شود. لیکن در حالتی دیگر کشورهایی مثل آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی داخل شورای امنیت می‌توانند با ارائه «رای ممتنع» نگذارند عدد «نه/پانزدهم» حاصل شود و در چنین شرایطی دیگر وتوی احتمالی روسیه کارساز نخواهد بود.* شرایط پیش‌رو بسیار پیچیده است. نه دیگر زمان خریدن به ایران کمک می‌کند، نه زمان زیادی برای احیای برجامی هرچند حداقلی، باقی مانده است. اگر باری دیگر پرونده ایران به شورای امنیت برود، احیای برجام و خارج‌سازی پرونده ایران از شورای امنیت دیگر به‌راحتی رخ نخواهد داد؛ چراکه اعتماد طرفین اروپایی به ایران در سال‌های منجر به برجام بسیار بیش از امروز بود. اگرچه برخی مشاوران سیاسی جریان حاکم، روی احتیاج اروپا به انرژی ایران در جنگ اوکراین حساب کرده‌اند، اما ایران جایگزین‌های کمی در این مورد ندارد و از سعودی تا امارات و قطر کاملا آماده تامین انرژی اروپا هستند. از سوی دیگر، ورود پوتین به ایران و نزدیکی بسیار ایران و روسیه ظن و بدگمانی کشورهای اروپایی به ایران را در ارائه انرژی به اروپا در دوران پسابرجام افزون ساخته است. به‌قول جوزپ بورل، آخرین پیش‌نویس و معقول‌ترین پیش‌نویس از سوی آنها جلوی ایران قرار داده شده است. باید دید آیا ایران از فرصت احتمالی و تنفس مصنوعی موثر استفاده می‌کند یا اینکه این فرصت هم به‌خاطر ضعف دیپلماسی و دیپلمات‌های نسبتا ضعیف فعلی ایران از بین خواهد رفت... * برگرفته از مصاحبه دکتر ظریف با خبرگزاری دانشجو
