فرهنگ، زور و آزادی

وزیر محترم فرهنگ‌وارشاد اسلامی در برنامه شبانگاهی جهان‌آرا در شبکه افق، در ارائه عملکرد یک‌ساله خود در این وزارت گفت که بنیاد نظری عملکرد وزارت در دولت پیشین این سخن رئیس‌‌جمهور سابق بود که نمی‌‌توان کسی را به‌زور به بهشت برد و در ادامه آن را مغایر با نگاه رسمی نظام و دارای گسل با سیاست‌های کلی نظام دانست. او در توضیحات خود به موارد بسیاری از فیلم، کتاب و نمایش بدون ذکر مصداق اشاره کرد که در دولت‌قبل مجوز‌پخش گرفته بودند و اینک با افتخار اعلام می‌کند که با به‌کارگیری کامل نیروهای انسانی فعال و برجسته متعلق به جبهه انقلاب در همه عرصه‌‌های تصمیم‌‌گیری وزارت متبوع، از پخش آنها جلوگیری شده است. ایشان اذعان کردند که قریب‌به‌اتفاق مدیران در وزارتی به‌قول خودشان بسیار گسترده با ده‌ها معاونت و بنیاد و موسسه و اداره کل، از نیروهای خارج از وزارت و با فشارهای بسیار به سازمان امور اداری و استخدامی که همسو و همراه هم بوده (یعنی افزایش غیرقانونی کارکنان) منصوب شده‌‌اند. معلوم است در مورد این انتصابات با روال معمول دولت‌‌های قبلی، اتوبوس‌‌ها کفایت نکرده و دست‌به‌دامن راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران شده‌اند؛ احساسی که پس از شنیدن این کارنامه و آن هم به عنوان عکس‌العملی در قبال عملکرد منفعلانه دولت قبلی و منطبق بر نگاه رسمی و سیاست‌‌های کلی نظام به من دست داد، «تنگنای حیرت» بود.برایم دشوار است از شدت بداهت، تبیین چنین رویکردی با نظامی که مدعی تمدن‌سازی، قانون‌مداری و کرامت انسانی مبتنی بر اختیار و آزادی است سخنی بگویم، اما متاسفم که همه اینها به‌عنوان نگاه رسمی نظام سیاست‌‌های کلی آن در رسانه‌ملی کشور انتشار می‌‌یابد، هم‌‌نسلان من که همه عمر خود را در دفاع از حقانیت اسلام انقلاب اسلامی گذرانده‌‌اند، باید جواب فرزندان و فرزندزادگان خود را بدهند و روز‌به‌روز شاهد افزایش شکاف بین مردم و نسل‌‌ها و بسته‌‌تر شدن راه مفاهمه و گفت‌وگو باشند. من گمان ندارم که وزیر محترم معتقد باشد می‌توان انسان‌‌ها را به‌زور به بهشت برد. امام‌علی علیه‌السلام مشتاقان بهشت را به سه‌دسته تقسیم می‌‌کنند؛ از ترس که صفت بندگان است، از منفعت‌طلبی که شیوه تاجران است و از محبت که ویژه آزادگان است. گمان ندارم دوگروه اول، از بهشتیان باشند. اگر بنیاد فرهنگی یک‌جامعه بر زور استوار شود، تنها گروهی بردگان می‌‌مانند که در این دنیا با خوف و خفت، آخرت را هم از دست میدهند و البته گروهی که با کاربرد زور نسبت به دیگران ،به خیال خود در حال آبادی آخرت خویشند، با این ظلم آتش جهنم خود را شعله‌ور‌‌تر می‌‌کنند. از سوی دیگر این هم حیرت‌انگیز است که در وزارتی که ۴۳سال عنوان پرطمطراق فرهنگ و ارشاد اسلامی را یدک می‌‌کشد، اشخاصی که متعلق به جبهه انقلاب و گاه بنگاه رسمی و سیاست‌‌های کلی نظام باشند، وجود نداشته باشند تا بتوانند در این عرصه مدیریتی را برعهده بگیرند. اصلا آیا فرهنگ یک کشور می‌‌تواند عرصه یک نظام حکمرانی با انحصار اندیشه در یک سلیقه باشد؟ بنیاد فرهنگ بر خلاقیت و ارتباط انسان‌‌ها استوار است. نمادهای فرهنگی چیزی جز همه آثار ادبی نمایشی، تجسمی و موسیقی نیست و اینها یعنی خلاقیت. آفریدن مهم‌ترین صفت خداوند است. خداوند جهان و در راس آن انسان را آفرید تا به عظمت او شهادت دهند و انسان را اشرف‌مخلوقات خواند چون تنها مخلوق او بود که با اختیار و آزادی، قدرت آفرینش داشت. فرشتگان به آدم سجده کردند چون او می‌‌توانست گناه کند و اگر نکند، برتر از فرشته‌‌ای است که قدرت عصیان ندارد. اگر اختیار و خلاقیت از انسان سلب شود، لیاقت بهشت‌رفتن را ندارد. آقای وزیر چرا شما فکر می‌کنید بهتر از خدا می‌فهمید و می‌‌خواهید انسان را به‌زور به بهشت ببرید؟ اگر خدا می‌خواست که از همان اول، آدم را در بهشت نگه می‌‌داشت و نیازی به تلاش امثال‌شما نبود. زور تنها می‌‌تواند فرهنگی عقیم و سرخورده بازتولید کند. اگر در دوران حافظ دستگاه حکمرانی فرهنگی وجود داشت، دیوان حافظ به دست ما نرسیده بود. اگر ایرانیان از وجود حافظ محروم می‌‌شدند، چه خسران و خلأ بزرگی در فرهنگ ایرانی به‌وجود می‌‌آمد؟ آیا بهتر نیست در عرصه فرهنگ، آزادی باشد و هزارنفر شعر بد بسرایند، اما یک حافظ بماند و ببالد و هزاران سال صفا و طراوت بپراکند؟