صیانت در شکل تازه

درباره مصوبه اخیر شورای عالی فضای مجازی

تصویب و ابلاغ «شرح وظایف، اختیارات و ترکیب اعضای کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی کشور» توسط شورای عالی فضای مجازی، یعنی اجرای طرح صیانت در شکلی دیگر و لباسی دیگر. در واقع طرح صیانت براساس این مصوبه یک گام بزرگ برای رسیدن به محدودیت‌‌های موردنظر مسئولان برداشته است. در نتیجه شیر فلکه اینترنت از طریق محدود شدن دسترسی‌‌ها و کنترل پهنای باند بسته‌تر می‌‌شود و تسلط بر فضای مجازی هم بیشتر. اما درباره این مصوبه چند نکته مهم وجود دارد: 1-سه ماده از 22 ماده طرح صیانت در مصوبه جدید شورای عالی مجازی تصویب شده است. یکی از مهم‌‌ترین آنها نیز بخش تنظیم‌گری به شمار می‌‌رود که در مصوبه اخیر اضافه شده است. پیش از این مصوبه، موضوع تنظیم‌گری مطرح نشده بود. در واقع قرار بود اموری سیاستگذاری شود و امر تصویب با شورای عالی فضای مجازی باشد. اما در مصوبه چنین تغییراتی هم صورت گرفته است. سه بند مهم که بوی صیانت می‌‌دهد و در عین حال می‌‌توان انتظار داشت در آینده سایر بندها نیز به تدریج و به همین شیوه تصویب شده و در عمل با اجرای کامل طرح صیانت روبه‌رو شویم. 2-کمیسیون عالی تنظیم مقررات با اختیاراتی بی‌حد و حصر تشکیل شده است. اختیارات این کمیسیون به حدی وسیع است که می‌‌تواند دست به هر کاری بزند. به‌طوری‌که در حوزه‌‌های مختلف فضای مجازی هر نهاد، سازمان و وزارتخانه‌‌ای که بخواهد مجوز دهد، تصمیم بگیرد، سیاستگذاری کند یا مقرراتی وضع کند، مجبور است براساس سیاست کمیسیون عالی عمل کند و جلو برود. کمیسیون عالی درواقع به نهادی بالادست همه نهادها تبدیل شده است. از این‌رو ترکیب اعضای این کمیسیون می‌‌تواند بسیار تعیین‌کننده باشد. چون اختیار هر تصمیمی را دارد؛ چه مثبت و چه منفی. 3-شورای عالی فضای مجازی از اختیارات لازم برای مسدود کردن شبکه‌‌های اجتماعی برخوردار بوده است. اما مصوبه اخیر که اختیارات بیشتری به کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی داده، به نوعی مستمسک لازم را برای برخورد با فضای مجازی در اختیارشان قرار داده است. 4-چینش ترکیب اعضای کمیسیون عالی مقررات فضای مجازی به‌گونه‌‌ای است که هیچ‌یک از نمایندگان بخش خصوصی، کارشناسان و افراد صاحب‌نظر در این کمیسیون حضور ندارند. در مقابل، همه اعضای کمیسیون، نماینده نهادهای دولتی و حاکمیتی هستند. این امر وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌‌کند که قرار است در این کمیسیون مباحث بسیار مهمی در حوزه تنظیم‌گری مطرح شود. 5-چند ماده مهم طرح صیانت در شورای عالی فضای مجازی تصویب شده است. درواقع پیش از این‌که مجلس این طرح را تصویب کند، شورای عالی فضای مجازی اختیار آن را به کمیسیون مقررات فضای مجازی داده است. یکی از آنها محدود کردن دسترسی به شبکه‌‌های اجتماعی و پلتفرم‌‌هایی مثل اینستاگرام و واتساپ است. چون شورای عالی فضای مجازی امکان و اختیار قانونی اعمال سیاست و خط‌‌مشی ترافیک و کاهش پهنای باند پلتفرم‌‌های مختلف را به این کمیسیون داده است. حتی جریمه‌هایی نیز در این خصوص پیش‌‌بینی کرده است. 6-اجرای چراغ خاموش طرح صیانت، واجد عقلانیت لازم نیست. چون این طرح از منطقی بهره برده که نه‌تنها مورد پذیرش مردم نیست، بلکه افکار عمومی بارها مخالفت خود را با آن ابراز کرده و متوجه توجیه و منطق این طرح از جمله تاکید بر فیلترینگ هوشمند برای جلوگیری از افزایش بی‌بندوباری و مواردی از این دست نمی‌‌شود. 7-طرح صیانت و مصوبه اخیر به نوعی کودتا علیه فضای مجازی به‌شمار می‌‌رود. این مصوبه نشان‌دهنده ترس است. ترس از شفافیت و اطلاع‌رسانی و نگرانی از محتوایی که قرار است در فضای مجازی منتشر شود. 8-تبعات اقتصادی این مصوبه و اجرای طرح صیانت به‌هیچ‌عنوان در اولویت نیستند. در حال حاضر بسیاری از کسب‌‌و‌‌کارها در حوزه فناوری با مشکلات فراوانی رو‌‌به‌‌رو هستند، چون بسیاری از پلتفرم‌‌هایی که در سایر کشورها به راحتی مورد استفاده قرار می‌‌گیرد، برای ایران تحریم است. نتیجه اینکه کسب‌‌و‌‌کارهای دیجیتالی مجبور هستند به سختی برای پیشبرد فعالیت‌‌هایشان از فیلترشکن‌‌های مختلف استفاده کنند. این مصوبه یک تعارض دیگر بین آن چیزی است که در زندگی روزمره مردم جریان دارد، با خواست و اراده دولت. مردم سبک دیگری از زندگی را دنبال می‌‌کنند و دولت، شیوه‌‌ها و سلیقه‌‌های خودش را دیکته می‌‌کند. تقابل عرصه خصوصی و عمومی برای چندمین بار به شکلی دیگر رخ نشان داد. 9-مصوبه اخیر و قدم برداشتن در جهت اجرای طرح صیانت در نقطه مقابل مسئولیت‌پذیری است. در واقع این کار با چاشنی فریب و فرار از پاسخگویی صورت گرفته است و امری غیراخلاقی به شمار می‌‌رود. شورای عالی فضای مجازی به جای سیاست‌‌گذاری‌‌های کلی وارد حوزه قانون شده‌‌ است. ایجاد کمیسیون عالی تحت عنوان تنظیم‌‌گر و تنظیم‌‌گران در واقع قانون‌‌گذاری در این حوزه است. به خصوص وقتی که این مساله مطرح شده که مجلس قرار نیست دیگر به این موضوع ورود کند. 10-اعضای کمیسیون می‌‌توانند از شرکت‌‌های خارجی بخواهند مجوزهای لازم را برای فعالیت در ایران دریافت کنند. البته که اگر این کار صورت نگیرد می‌‌توانند نسبت به مسدودسازی شبکه‌‌های اجتماعی خارج از کشور اقدام کنند. این نهاد جدید می‌‌تواند ورود و خروج اطلاعات اینترنتی از تمامی گذرگاه‌‌های مجازی را کنترل کند.