راهکارهای مقابله جهانی با ناامنی غذایی
روزنامه هممیهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
در نیم قرن اخیر جهان شاهد حداقل سه بحران جدی در حوزه امنیت غذا بوده است و در هر بحران نهاد و سازماندهی جدید و تصمیمهای مختلفی برای مقابله با آن اتخاذ شده است. سازمان خوار و بار جهانی فائو، برنامه جهانی غذا موسوم به WFP و صندوق بینالمللی توسعه کشاورزی IFAD خود در مواجهه با همین بحرانها در نیم قرن اخیر تاسیس شدهاند. بحران کنونی اما از ماهیتی بهمراتب عمیقتر و پیچیده برخوردار است که نیازمند تصمیمی جدی، جامع و همهجانبه میباشد. بیشک شرایط جهانی پس از ظهور ویرانگر کرونا و جنگ اوکراین بهشدت تغییر یافته و تکرار راهحلهای گذشته کمکی به بهبود شرایط نخواهد کرد. رؤسای پنج سازمان بینالمللی خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، صندوق بینالمللی پولIMF ، بانک جهانی، برنامه جهانی غذا (WFP) ، سازمان تجارت جهانی (WTO) در بیانیه اخیر خود تحلیلی مشترک از شرایط کنونی ارائه دادند تا مبنای اقدام مشترک قرار گیرد. آخرین دادههای WFP نشان میدهد که تا خرداد ۱۴۰۱، تعداد افرادی که در ۸۲ کشور با گرسنگی و ناامنی شدید غذایی مواجه شدند به ۳۴۵ میلیون نفر افزایش یافته است. این افراد در کوتاهمدت در دسترسی به غذا مشکل دارند و زندگی و معیشت آنها به خطر افتاده. در همان زمان، حدود ۲۵ کشور در واکنش به افزایش شدید قیمت مواد غذایی، محدودیتهایی برای صادرات اعمال کردهاند که بر بیش از ۸ درصد تجارت مواد غذایی جهان تأثیر منفی گذاشته و وضعیت را وخیمتر کرده است. علاوه بر این، عرضه مواد غذایی با دو برابر شدن قیمت کود شیمیایی در ۱۲ ماه گذشته پیچیدهتر شده است زیرا هزینه نهادههایی مانند گاز طبیعی به بالاترین حد خود رسیده است. در عین حال، ذخایر جهانی غلات که به طور پیوسته در دهه گذشته رشد داشتهاند، رو به کاهش است. این در حالیست که همهگیری کووید-19 توان مالی دولتها را به شدت در مواجهه با مشکل محدودتر کرده است. علاوه بر مشکلات فوق و در افق طولانیمدت، تغییرات اقلیمی تأثیر منفی جدی بر میزان تولید کشاورزی در بسیاری از کشورها گذاشته و خواهد گذاشت. پیشبینیهای اولیه نشان میدهد تولید غلات در سال زراعی آینده در بسیاری از کشورها کاهش خواهد یافت و بسیاری از شاخصهای پیشبرد اهداف توسعه جهانی دستنیافتنی خواهند بود. هر پنج سازمان نامبرده بینالمللی اذعان میکنند که برای جلوگیری از عقبنشینی بیشتر از اهداف توسعه پایدار، اقدامات کوتاهمدت و بلندمدت در چهار زمینه کلیدی مورد نیاز است: -حمایت فوری از گروههای آسیبپذیردر سطح ملی، -تقویت تجارت و سهولت عرضه بینالمللی مواد غذایی، -افزایش تولید و فراهم نمودن غذا، -افزایش سرمایهگذاری در کشاورزی مقاوم به تغییرات اقلیمی. آنها معتقدند حمایت فوری از گروههای آسیبپذیر نیازمند تاسیس یا تقویت یک چتر امنیتی و شبکه تامین اجتماعی در سطح ملی برای حمایت از خانوادههای آسیبپذیر میباشد تا دسترسی آنها به غذای کافی تضمین شود. تعهدات اخیر اعضای سازمان تجارت جهانی مبنی بر عدم اعمال محدودیتهای صادراتی بر مواد غذایی خریداریشده توسط برنامه جهانی غذا برای اهداف بشردوستانه میتواند تا حدی عملیات WFP را تسهیل کند. بدیهی است که اگر یارانههای انرژی و مواد غذایی، هدفمند نباشد، این چتر پوششی نتایج پرهزینه و ناکارآمدی را به دنبال خواهد داشت. پرداخت یارانه نقدی باید برای کمک به آسیبپذیرترین افراد استفاده شود. با گذشت زمان، سیستمهای موثر حمایت اجتماعی را میتوان گسترش داد تا جمعیتهای بیشتری را تحت پوشش قرار دهد. تسهیل تجارت و تامین مواد غذایی بینالمللی: در کوتاهمدت، آزادسازی ذخایر مواد غذایی، در صورت لزوم و مطابق با قوانین سازمان تجارت جهانی و یک راهحل دیپلماتیک برای اجازه صادرات غلات و کودهایی که در حال حاضر در اوکراین متوقف شدهاند، به افزایش عرضه مواد غذایی و کاهش مواد غذایی کمک میکند. حذف انواع محدودیتهای صادراتی منجمله تحریمهای یکسویه و انعطافپذیری بیشتر در بازرسی و رویههای صدور مجوز میتواند به حداقل رساندن اختلالات عرضه و کاهش قیمتها کمک کند. افزایش تولید: هر اقدامی در تشویق کشاورزان و ماهیگیران در کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته برای افزایش بیشتر تولید مواد غذایی پایدار و تقویت زنجیره تامین برای کمک به تغذیه هشت میلیارد مصرفکننده جهان ضروری است. این امر مستلزم آن است که بخش خصوصی به عنوان ستون فقرات بازار عمل کند و کودهای شیمیایی، بذرهای اصلاحشده و سایر نهادههای ارزان را بهدست کشاورزان خرد برسانند. تامین نقدینگی و سرمایه در گردش برای تولیدکنندگان نیز یک عنصر کلیدی است. سرمایهگذاری در کشاورزی تابآور و مقاوم در قبال تغییرات اقلیمی؛ حمایت از سرمایهگذاریها برای ایجاد و تقویت تابآوری بخش کشاورزی و حمایت از سازگاری با تغییرات اقلیمی، مزارع کوچک و خردهمالکی، سیستمهای غذایی و فناوریهای هوشمند انعطافپذیر، تضمینکننده ثبات تولید خواهد بود. به اعتقاد پنج سازمان بینالمللی، بسیار مهم و ضروری است که آسیبپذیرترین کشورهایی که با مشکلات جدی تراز پرداختها مواجه هستند، بتوانند هزینههای افزایش واردات مواد غذایی را برای به حداقل رساندن خطر ناآرامی اجتماعی دریافت کنند. اطمینان از اینکه آسیبپذیرترین کشورها میتوانند هزینههای افزایش قبوض واردات مواد غذایی را جذب کنند بسیار مهم است. روسای پنج سازمان بینالمللی در بیانیه مشترک خود معتقدند که کشورهای عضو باید شبکههای حمایت اجتماعی را تقویت، تجارت بینالمللی را تسهیل، تولید را افزایش و در کشاورزی مقاوم در برابرتغییرات اقلیمی سرمایهگذاری کنند. آنها همچنین متعهد شدهاند که تمامی زمینههای لازم برای حصول به اهداف فوق را در عرصه جهانی تامین و تقویت کنند. مواضع متعارض سیاسی قدرتهای جهان اصلیترین چالش در بهبود شرایط است. عدم مفاهمه بینالمللی فیمابین شرق و غرب و شکاف فزاینده در محیط دیپلماتیک و به تبع آن در مدیریت سازمانهای بینالمللی و سازمانهای تابعه ملل متحد، امید ناچیزی به عملی شدن توصیههای فوق به چشم میخورد. نهایتا آنکه، هر چند در این بیانیه هیچ اشارهای به روند گسترده تحریمها در دهها کشور جهان که در تناقض آشکار با بند دو و چهار پیشنهادی آنها میباشد، نشده است، اما صاحبنظران بینالمللی در زمینه امنیت غذایی معتقدند بدون تفاهم سیاسی و رفع تحریمها، قطعا دسترسی به این اهداف امکانپذیر نیست.