تحریمهای جدید در راه است
آیا اتحادیه اروپا با آمریکا همراه خواهد شد؟
آیا اتحادیه اروپا با آمریکا همراه خواهد شد؟
درحالیکه همچنان وزیر امور خارجه کشورمان از آمادگی ایران برای احیای برجام سخن میگوید، وزارت خزانهداری آمریکا تحریمهای جدیدی علیه ایران وضع کرده است. همچنین ممکن است تحریمهای جدیدی علیه ایران به دلیل موج جدید اعتراضات مردمی از سوی اتحادیه اروپا اعمال شود. البته کارشناسان معتقدند که اعمال تحریمهای جدید از سوی آمریکا و حتی اتحادیه اروپا با توجه به بنبست رسیدن توافقات هستهای ایران، دور از ذهن نبود.
امیدواریها برای احیای برجام بسیار کمرنگ شده است. بازارهای مالی و سرمایهای، دیگر در انتظار برجام نیستند. به همین دلیل قیمت ارز، طلا و سکه در مدار صعودی قرار گرفته است. اگرچه بازار سرمایه متاثر از امیدواریها برای برجام از تبوتاب افتاده است، در حالحاضر کشورهای اروپایی نیز برای احیای برجام تمایل چندانی ندارند، حتی کشورهای اروپایی عضو برجام، در آخرین مذاکرات هستهای نیز حضور نداشتند. با این حال، مقامات رسمی کشورمان با تاکید بر ارائه ضمانت عدم خروج آمریکا، خواهان احیای آن هستند. از سویی، کشور به دلیل درگذشت دختر جوانی با اعتراضات گسترده مواجه شدهاست؛ اعتراضاتی که دامنه آن دیگر داخلی نیست و موجب شده تا بعد بینالمللی پیدا کند. در این میان راهپیماییهای اعتراضی در بسیاری از کشورها، حتی افغانستان برای همراهی با اعتراضات داخلی انجام شده است. این اعتراضات موجب شده تا بسیاری از سران کشورهای دنیا واکنشهای اعتراضی داشته باشند.
آنالنا بائربوک، وزیر امور خارجه آلمان با انتشار یک رشته توئیت در این باره گفت:«برلین خواستار اعمال تحریم توسط اتحادیه اروپا علیه ایران است». او در راستای این درخواست، یادآور شده که در ایران، اعتراضهایی متاثر از مرگ مهسا امینی که توسط پلیس «امنیت اخلاقی» بازداشت شدهبود، وجود دارد. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در یک کنفرانس خبری به سوالاتی پیرامون فوت مهسا امینی و واکنشها نسبت به آن و اینکه «آیا واشنگتن قصد اعمال تحریمهای بیشتری علیه ایران در این رابطه دارد؟» پاسخ داد. بنابر گزارش وبسایت کاخ سفید، سالیوان همچون سایر مقامات آمریکایی در اظهارات خود به مداخله در امور داخلی ایران پرداخت و تاکید کرد که ایالات متحده از ناآرامیها در ایران حمایت میکند. او در ادامه تصریح کرد: «ما تاکنون چندین تحریم علیه نهادهای ایرانی به خاطر این اقدامات آنها صادر کردهایم و همچنان به دنبال اهدافی برای اعمال تحریمهای بیشتر [علیه ایران] خواهیم بود.»
تحریمهای جدید آمریکا
موج جدیدی از تحریمها علیه ایران در دستور کار آمریکا قرار گرفته است. وزارت خزانهداری ایالات متحده طی بیانیهای اعلام کرد که دولت آمریکا هشت شرکت مرتبط با فروش نفت و محصولات پتروشیمی ایران به آسیای جنوبی و شرقی را به فهرست تحریمهای خود اضافه کرده است. در این بیانیه آمده است:«تحریمها کسانی که به تسهیل تجارت نفت و پتروشیمی ایران کمک میکنند را هدف قرار میدهد. همچنین شبکهای از شرکتهایی که در فروش صدها میلیون دلاری محصولات نفتی و پتروشیمی ایران به مصرفکنندگان نهایی در جنوب و شرق آسیا دست دارند، تحریم شده است.» بر این اساس، هشت شرکت تسهیلکننده نقل و انتقالات مالی و حملونقل محصولات نفتی و پتروشیمی ایران، به فهرست تحریمها اضافه شدهاند و این شرکتها در ایران، هنگکنگ، هند و امارات متحده عربی مستقر هستند. از سوی دیگر، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که تحریمهایی علیه دو شرکت مستقر در چین که خدمات ذخیرهسازی نفت و حملونقل فرآوردههای نفتی ایران را ارائه میکنند، اعمال خواهد شد.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در بیانیهای اعلام کرد:«ایران برخلاف برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به تسریع برنامه هستهای خود ادامه میدهد. واشنگتن اعمال تحریمها بر فروش نفت و محصولات پتروشیمی ایران را ادامه خواهد داد.» حال این نگرانی وجود دارد که در صورت تشدید تحریمهای بیشتر از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا، وضعیت ایران در حوزههای مختلف از جمله بخش اقتصادی، چه خواهد شد؟
مکانیسم ماشه فعال میشود
سیدجلال ساداتیان، کاردار سابق ایران در انگلستان، در پاسخ به پرسشی با بیان اینکه در شرایط کنونی اعمال تحریمهای جدید علیه ایران از سوی آمریکا و حتی اتحادیه اروپا قابل پیشبینی است، به هممیهن گفت: «ترامپ برای همراه کردن اتحادیه اروپا به منظور عملیاتی کردن مکانیسم ماشه تلاشهای زیادی کرد که موفقیتآمیز نبود و کشورهای اروپایی با او همراه نشدند. اما در مقطع کنونی که دولت در ایران تغییر کرده است، چندین واسطه برای احیای برجام پیشگام شدند، بهخصوص کشورهای اروپایی بعد از حمله روسیه به اوکراین در تلاش بودند که بتوانند مساله برجام را حل کنند تا علاوه بر فرجام این موضوع، خودشان نیز منتفع شوند تا با تحریم روسیه گاز مصرفی مورد نیازشان به شیوه دیگر تامین شود.» او ادامه داد: «در مقطع کنونی آمریکا و کشورهای اروپایی بهدنبال انواع تحریمها علیه روسیه از جمله تحریم انرژی هستند، اما از آنجا که میزان وابستگی اروپایی به انرژی روسیه بالا است، در این زمینه با دقت بیشتری اظهارنظر و تصمیمگیری میکنند. درحالحاضر قیمت انرژی در اروپا افزایش یافته و این افزایش قیمت، موجب تورم این کشورها شده است. با اینحال کشورهای اروپاییها برای تامین انرژی مورد نیازشان به دنبال احیای برجام بودند که متاسفانه این امر تاکنون محقق نشده است. این کشورها تلاش کردند با انعقاد چند قرارداد با قطر میزان برداشت گاز این کشور افزایش یابد که با این گام ایران متضرر خواهد شد.»
علت اصلی تحریمها از داخل کشور است
ابراهیم معراجی، مدیر گروه بررسی ملاحظات استراتژیک آمریکا در خاورمیانه مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه نیز در پاسخ به تشدید تحریمها علیه ایران با بیان اینکه این تحریمها در طول سالهای گذشته روند صعودی داشته است، به هممیهن گفت: «افزایش تعداد تحریمها مدتی توقف داشته است اما تا وقتی که سیاست دو کشور نسبت به یکدیگر تغییر نکند، تحریمها علیه ایران ادامه خواهد داشت و حتی نمیتوان توافق میان دو کشور را در آینده نزدیک متصور شد. اما درباره تحریمهای جدید آمریکا و پیشنهادهای برخی از کشورهای اروپا، برای اعمال تحریمها، باید بگویم ایران در گام نخست برای مقابله با تحریمها به سیاست مشخص و مدونی در کنار وفاق ملی نیاز دارد. مادامی که ما درباره مسائل داخلی کشورمان به جمعبندی نرسیم احتمال اتخاذ یک تصمیم و سیاست قوی را از خودمان سلب کردهایم. قسمت عمده دلیل این تحریمها متوجه خودمان است و در این میان آمریکاییها تلاش دارند سیاستهای مبتنی بر گسترش ارزشهای خود را تحمیل کنند؛ ارزشهایی که همواره ایران مخالف آن بوده است.»
تهدیدهای تحریمی اروپا معنادار است
سیدجلال ساداتیان، کاردار سابق ایران در انگلستان درباره تحریم ایران توسط اتحادیه اروپا با تاکید بر اینکه اروپاییها از پاسخهای ایران درباره پیشنهاد احیای برجام ناامید شدهاند، تصریح کرد:«البته ما متن پاسخ ایران را نداریم که بتوانیم به درستی تحلیلی در این باره داشته باشیم، اما براساس شنیدهها، اروپاییها از پاسخهای ایران ناامید شدهاند، لذا به دنبال این هستند که تحریمهای خود را افزایش دهند و حتی ممکن است با آمریکا برای اجرای مکانیسم ماشه همراه شوند. در این شرایط، در صورتی که شش قطعنامه قبلی سازمان ملل و شورای امنیت بازگردد، تمام کشورها موظف هستند در تحریمها علیه ایران مشارکت داشته باشند.» او معتقد است که وضع تحریمهای جدید از سوی برخی کشورهای اروپایی علیه ایران نوعی تهدید برای انعطافپذیری بیشتر ایران در برابر مواضع کنونی در برجام است تا قطعنامههای قبلی علیه ایران عملیاتی نشود. معراجی دانشآموخته دکترای روابط بینالملل نیز در این باره معتقد است: «ایران خانه پر تحریمها را لمس کرده است و قدم بالاتری نمیتواند وجود داشته باشد، زیرا اگر هماکنون توافق انجام شود، آثار این توافق تنها آثار روانی بر اقتصاد کشور خواهد بود و آثار عملی آن زمانبر خواهد بود. باید به این نکته توجه کنیم که تحریمهایی که آمریکا علیه شوروی سابق اعمال کرده بود، آخرین تحریم آن در سال 2012 برداشته شد. بنابراین هرنوع تحریم یکجانبه و چندجانبه مساله جدی نیست.»
آثار اعتراضات بر تشدید تحریمها
اعتراضات مردمی در کشور همچنان ادامهدار است. در این میان همراهی نهادهای مختلف خارجی با این اعتراضات موجبشده تا بهانهای برای اعمال تحریمهای جدید باشد. سیدجلال ساداتیان، کارشناس بینالمللی با توجه به اتفاقهای اجتماعی و اعتراضات مردمی و اثرگذاری آن بر شرایط سیاسی کشور نیز گفت: «همواره تحریمها در عرصههای مختلفی از جمله حقوق بشر، تروریسم، هستهای و... برای ایران وضع شده است. اما درحالحاضر شدت تحریمها بیشتر شده است. در این میان شاهد اعتراضات مردمی هستیم که حتی گستره آن فراتر از کشور رفته است بهطوریکه مقامات سایر کشورها نیز در محکومیت ایران اظهارنظر کردند. اگر افکار عمومی در دنیا به این سمت برود، باید منتظر تحریمهای بیشتری علیه ایران باشیم.»
همچنین ابراهیم معراجی، کارشناس بینالملل گفت: «وفاق ملی پیوند و فهم مشترک میان شهروندان و حاکمیت است. حتما در سیاستهای خارجی هر کشوری آن چیزی که بهترین شرایط را برای کشورها ایجاد میکند، وفاق داخلی است. البته در حال حاضر جریان سیاسی حاکم در کشور با وجود یکدست بودن، چنددستگیهایی وجود دارد. برای نمونه در مورد برجام دودستگی میان تصمیمگیران اصلی وجود دارد و وفاق دیده نمیشود بهطوریکه گروهی موافق و گروهی مخالف هستند و عدم اجماع به نفع ایران نیست.»
معراجی درباره برخی از اظهارات مبنی بر اعمال تحریمها علیه ایران به دلیل شرایط داخلی کشور، اعلام کرد: «هر پدیدهای مانند اعتراضات اخیر کشورمان، برای اینکه ایجاد شود، به شروط لازم و کافی نیازمند است. شرط لازم آن فضای داخل کشور است و این بستر زمانی که فراهم شد ممکن است جایگاه هر کشوری را در عرصه بینالملل تضعیف کند تا نتواند به درستی با سایر کشورها مواجهه داشته باشد. بنابراین فضای کنونی میتواند، فضا را برای اعمال تحریمهای جدید برای کشور مهیا کند. البته هر نوع تحریم از سوی اتحادیه اروپا تنها اضافه کردن گرهای به گرههای قبلی است و اثر اقتصادی نخواهد داشت. ایران در نقطه انتهای تحریمها قرار دارد و تاثیرات این تحریمها بر ایران مستولی است و هر نوع تحریم جدید بیش از این اثری بر ایران نخواهد داشت.»