بورس و مافیا

در اصطلاح علمی از بورس به‌عنوان Watchdog یا ناظر و مدافع منافع سهامداران و شفافیت مالی در شرکت‌‌های پذیرفته‌شده در بورس یاد می‌‌شود که در بورس تهران تنها چیزی که وجود ندارد، شفافیت و نظارت بر شرکت‌هاست. در همین رابطه با مطرح شدن پرداخت‌‌های غیرمتعارف توسط شرکت فولاد مبارکه که غوغایی در رسانه‌‌های ماهواره‌‌ای فارسی‌زبان به‌وجود آورد، اعلام شد که برخی از پرداخت‌‌ها به نهادهایی صورت گرفته که دارای ردیف بودجه از دولت هستند. بنابراین برای آنکه به عمق فضای ایجادشده علیه بزرگترین بنگاه اقتصادی کشور پی ببریم، ناچار به اشاره به پاره‌‌ای از واقعیت‌‌ها هستیم. در این رابطه علاوه بر اینکه باید منصفانه و بدون احساسات اظهارنظر کرده و مبارزه با مافیاهای گوناگون نیز لازم است در دستور کار قوه قضائیه و سایر نهادهای ذیربط قرار بگیرد، باید در ابتدا پیشینه‌‌ای از این بزرگترین مجموعه صنعتی ایران را مورد بررسی قرار دهیم. در تابستان سال 1357 دیداری با مدیرعامل شرکت ایتالیایی سازنده ماشین‌آلات و تجهیزات فولاد بندرعباس (مبارکه فعلی) داشتم و از ایشان در مورد چگونگی شکل‌گیری این بزرگترین سرمایه‌گذار صنعتی تاریخ ایران پرسیدم. ایشان گفتند خیلی ساده، مقام ارشدتر از من، که مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری فولاد ایتالیا بود پیغامی فرستاد که در روز فلان و ساعت فلان در سن‌موریس سوئیس با شاه ایران ملاقات کنید. در آن نشست شاه و یکی از مشاورانش حضور داشتند و دیدار ما در حد خوردن یک چای ایرانی بیشتر طول نکشید. محمدرضا پهلوی گفت 60 درصد نفت جهان از تنگه هرمز می‌‌گذرد، ما در آنجا حضور جمعیتی نداریم و می‌‌خواهیم با ایجاد صنایع مختلف عمدتا توسط شرکت‌‌های ایتالیایی حضور خود را پررنگ‌تر کنیم. در این راستا ساخت نیروگاه برق را به یک شرکت ایتالیایی دادیم؛ توسعه بندرعباس را به شرکت ایتالیایی دیگری دادیم؛ کارخانه کشتی‌سازی را با کمک آلمانی‌‌ها و کره جنوبی می‌‌خواهیم بسازیم، ولی مهمترین کاری که در آنجا می‌‌خواهیم انجام دهیم، ساخت یک مجتمع فولاد بزرگ است. مشاوران گفته‌اند ظرفیت بهینه چنین کارخانه‌‌ای سه میلیون تن در سال است که از سنگ آهن تا مرحله‌ی تولید ورق گالوانیزه و قلع اندود (ورق حلبی) و با استفاده از گازی که در جزیره قشم کشف کرده‌ایم و لوله‌گذاری زیردریایی آن انجام شده، قصد داریم این مجموعه را بسازیم. من گفتم که ما دارای تکنولوژی تولید فولاد از طریق گاز طبیعی نیستیم، زیرا این تکنولوژی انحصارا در اختیار یک شرکت آمریکایی است. او گفت به آمریکایی‌‌ها کاری نداشته باشید، ما خودمان مساله را حل می‌‌کنیم. برای تامین سنگ آهن مورد نیاز، یک معدن سنگ آهن بزرگ در کودرموک هندوستان خریداری کرده‌ایم. من گفتم ما دارای تکنولوژی تولید ورق حلب نیستیم و این تکنولوژی در اختیار یک شرکت بلژیکی است. او گفت مهم نیست آن را در طرح‌‌های توسعه منظور کنید. شاه که همیشه دارای غرور فراوانی بود به یکباره گفت در ضمن ما پول هم نداریم، شما به نفت ما احتیاج دارید نفت می‌‌دهیم و در برابر آن تکنولوژی و ماشین‌آلات این مجموعه را می‌‌خریم؛ من گفتم چنین کاری در محدوده‌ی اختیارات من نیست و باید با مقامات ذیربط گفت‌وگو کنم. البته لازم به یادآوری است که چنانچه پشتوانه فروش نفت خام نبود ساخت این مجموعه که با 2/4 میلیارد دلار ساخته شد در زمان جنگ امکان‌پذیر نبود. پس از آن قرارداد فولاد مبارکه 5/2 سال پیش از انقلاب امضاء شد و بخشی از ماشین‌آلات هم وارد ایران شده بود. حال زمانی‌که به اطراف خود نگاه می‌کنم از اتومبیل، وسایل آشپزخانه، لوله‌‌های گازرسانی و حتی کنتور‌‌های گاز با ورق فولاد مبارکه ساخته می‌شوند. فولاد مبارکه به خاطر نقشی که در اقتصاد ایران دارد دشمنان بسیاری دارد، اگر این افراد حسن‌نیت داشتند چرا دنبال مافیای روغن نباتی، خوراک دام، مافیای خودرو و سایر مافیای دیگر نمی‌‌روند؟ من نمی‌گویم در فولاد مبارکه فساد مالی وجود ندارد؛ ولی در کشور ما نخستین بار نیست که فسادی رخ داده و بنابراین هیچ نهاد یا شرکتی نمی‌‌تواند مصون از آن باشد. به عنوان مثال شاهد بودیم که با ارز 4200 تومانی که به دلار جهانگیری معروف شد، چه اقدامات و فسادهایی رخ داد. بنابراین می‌‌توان اذغان داشت که قبل از ضربه فعلی به فولاد مبارکه که رسانه‌‌ها روی آن مانور می‌‌دهند، موضوع پرداخت نقدی 60 هزار میلیارد تومان سود به سهامداران بود که به جای هزینه شدن در طرح‌‌های توسعه‌‌ای از شرکت خارج شده و پیامدهای آن نیز تا دو سال آینده نمایان می‌‌شود. حال جالب اینجاست که رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار که اقدام به بستن نماد فولاد مبارکه کرده است، دلیل آن را پول‌شوئی توسط این شرکت عنوان کرده است. سازمان بورس و اوراق بهادار طبق قانون یک ناظر به مجمع عمومی شرکت‌‌ها می‌فرستد. نقش ناظر بورس در مجمع فولاد مبارکه چه بوده است و چرا در مورد پرداخت 170 تومان سود نقدی به هر سهم برخلاف رویه متداول که سود شرکت‌‌ها برای اجرای طرح‌‌های توسعه و بهنگام کردن تکنولوژی خطوط تولید خود بکار گرفته می‌شود هیچ‌گونه واکنشی از سوی نماینده بورس دیده نشده است.