به یاد ریاحی و مسئولیت اجتماعی‌‏اش

بدون دریافت حق‏‌الوکاله از روزنامه‏‌نگاران و فعالان سیاسی دفاع می‏‌کرد

مسئولیت اجتماعی امری است فراتر از شغل، حرفه و تخصص. هرکس در هر حرفه‌ای که باشد از کارمندی و کارگری گرفته تا کاسبی و تجارت و... تا حرفه‌‌های تخصصی، می‌‌تواند مسئولیت اجتماعی داشته باشد و در برابر آنچه در جامعه‌‌اش می‌‌گذرد، احساس مسئولیت کند یا نه. می‌‌تواند خود را موظف به برداشتن باری از دوش دیگران و کاستن از آلام انسان‌‌ها بداند یا نه. می‌‌تواند در آنچه به‌‌عنوان حرفه‌‌اش انجام می‌‌دهد، منافع خود را در برابر منافع عمومی نادیده بگیرد یا نه. شاید در برخی حرفه‌‌ها، تعهد و مسئولیت اجتماعی، به‌خاطر ارتباط‌شان با مسائل بنیادین جامعه و آحاد ملت اهمیت و حساسیت بیشتری داشته باشد؛ مثل پزشکی، مثل وکالت. در همۀ این حرفه‌‌ها انسان‌های شریفی که در کار خود تخصص دارند و آن را به‌خوبی انجام می‌‌دهند، بسیارند. اما کسانی که حرفۀ خود را با مسائل جامعه و عرصۀ عمومی پیوند می‌‌دهند و سهمی از زندگی حرفه‌‌ای خود را به ادای مسئولیت اجتماعی و حضور در عرصۀ عمومی در جهت کاستن از رنج‌‌های آدمیان و ستم‌‌ها و بی‌عدالتی‌‌ها اختصاص می‌‌دهند، اگر کم نباشند، ولی زیاد هم نیستند. غلامعلی ریاحی یکی از این افراد بود که متأسفانه به دیدار حضرت حق شتافت. ریاحی، وکیلی بود که دست‌کم در یک ده از عمر حرفه‌‌ای خود، در سال‌‌هایی که هر روز پرونده‌‌هایی حیرت‌‌آور علیه روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی تشکیل می‌‌شد و آنان را به مؤاخذه‌‌های دردناک و محاکمه و زندان‌های پررنج می‌‌کشاندند، پای به میدان گذاشت و با قبول وکالت آنها، بدون دریافت حق‌الوکاله‌‌ای قرص و محکم از این دسته موکلین خود دفاع کرد. آن سال‌ها، مثل همین ایام، انگشت‌‌شمار بودند وکلایی که مسئولانه حرفۀ خود را در خدمت آنانی قرار دهند که به‌‌خاطر نوشتن یا گفتن کلامی یا انجام عملی در جهت حق آزادی بیان یا حق عمل سیاسی و مدنی، گرفتار تیر بلا شده بودند و مبتلای تعقیب و محاکمه‌‌های ناعادلانه و رفتارهای قضایی اغلب غیرقانونی می‌‌شدند. هریک از آنها دست‌‌کم چند پرونده از این گونه را همزمان داشتند و حقوق موکلین خود را پی می‌‌گرفتند. حرفۀ وکالت معمولاً چندان مورد پسند مدیران ارشد دستگاه قضا نبود. هنوز هم نیست. در سال‌‌های دولت اصلاحات بود که با توسعۀ مطالبه‌‌های مدنی جامعه و توجه دولت وقت کم‌کم، قدری منزلت و موقعیت وکلا بهتر شد. اما باز هم در پرونده‌‌های مطبوعاتی و سیاسی مشکلات متعددی بر سر راه وکلا قرار داشت که کارشان را مشکل‌تر می‌‌کرد. چه‌‌بسا که قبول این پرونده‌‌ها مخاطراتی هم برای ایشان به دنبال داشت. دریغا که وضع همچنان باقی است. ریاحی در چنین شرایط متلاطمی با وکالت فعالان رسانه‌‌ای و مدنی و سیاسی و انجام مصاحبه‌‌ها و انتشار یادداشت‌های تخصصی، حرفۀ خود را به عرصۀ عمومی پیوند داد و بی‌چشم‌‌داشتی، در پیشبرد منافع عمومی و احقاق حقوق اساسی ملت مشارکت کرد.