ادعای پهپادی و ضرورت شفاف‏‌سازی

ارتش اوکراین مدعی انهدام یک فروند پهپاد انتحاری ساخت ایران بر فراز آسمان خود شده و رسانه‌‌های آن کشور نیز عکسی از لاشۀ نیم‌سوختۀ یک پهپاد را منتشر کرده‌اند. حدود دو ماه پیش برای نخستین‌بار، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا از تقاضای روسیه برای دریافت صدها فروند پهپاد دارای قابلیت حمل تسلیحات از ایران برای استفاده در جنگ علیه اوکراین خبر داد، اما این خبر، با تکذیب قاطع حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجۀ ایران روبه‌رو شد. آقای امیرعبدللهیان در گفت‌وگو با همتای اوکراینی خود، ضمن بی‌پایه و اساس دانستن اصل ماجرا، طرح موضوع از سوی آمریکا را در جهت «اهداف و اغراض سیاسی خاص» آن کشور دانست. مدتی پس از آن، اما نهادهای آمریکایی مدعی ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه و نارضایتی افسران روسی از نقص فنی آنها شدند. این بار نهادهای آمریکایی در ادعای ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه تنها نماندند و مشاوران ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین نیز خبر دریافت 45فروند پهپاد انتحاری ایران توسط ارتش روسیه را تأیید کردند. در این میان، طرف ایرانی به خلاف واکنش صریح خود در برابر گزارش‌‌های اولیه، در مورد سایر گزارش‌‌های تکمیلی سکوت اختیار کرد و سخنی از صدق و کذب ادعاهای مطرح‌شده به میان نیاورد. این سکوت حتی پس از ادعای ارتش اوکراین مبنی بر انهدام یک فروند پهپاد ایرانی بر فراز آسمانش ادامه یافته و تا لحظۀ نگارش این یادداشت، هیچ موضعی از طرف مقام‌‌های ایران در این‌باره اتخاذ نشده است. طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی «عدم تعهد در مقابل قدرت‌‌های سلطه‌گر» یکی از مبانی سیاست خارجی نظام تعریف شده و اضافه بر آن، موضع رسمی کشور در مقابل تجاوز نظامی روسیه به اوکراین «مخالفت با جنگ» اعلام شده است. متأسفانه در سال‌‌های اخیر برخی از نیروهای صاحب نفوذ سیاسی در کشور، روسیه را از فهرست «قدرت‌‌های سلطه‌گر» خارج کرده و تمام‌قد از سیاست‌‌های کاخ کرملین و ضرورت همبستگی کامل ایران با آن دفاع می‌‌کنند. این نیروها روسیۀ پوتین را متفاوت از اتحاد جماهیر شوروی می‌‌دانند و بر این نظرند که ولادیمیر پوتین به دلیل ایستادگی‌‌اش در برابر دنیای غرب، به متحدی بالفعل برای ایران تبدیل شده است. چنانچه «ایستادگی در برابر غرب» به عنوان شاخص نزدیکی و اتحاد یک کشور با ایران شناخته شود، در آن صورت اتحاد جماهیرِ شوروی باید متحد بسیار قوی‌تر و معتبرتری برای آن به حساب می‌‌آمد؛ زیرا مخالفت اتحاد شوروی با بلوک غرب از هر جهت سخت‌تر و جدی‌تر از مخالفت پوتین با این بلوک بود و زمینه‌‌های ایدئولوژیک بسیار مستحکم‌تری داشت. با این حال، تا زمان حیات شوروی، رهبران جمهوری اسلامی با شعار «نه شرقی، نه غربی» گرایشی به آن کشور نشان ندادند و بر سیاست موازنۀ منفی در برابر بلوک‌‌های قدرت جهانی پای فشردند. اینک تجدیدنظر برخی طیف‌‌ها در این اصل سیاست خارجی، یعنی نزدیکی به مسکو در مقابل تشدید منازعه با بلوک غرب، عدول آشکار از اصلی است که مورد تأکید خاصِ بنیانگذار جمهوری اسلامی قرار داشت، به‌طوری‌که حتی نیاز شدید به جنگ‌افزار در جریان جنگ با عراق هم نتوانست در آن خللی ایجاد کند. گذشته از این، سیاست «مخالفت با جنگ» الزاماتی با خود دارد که ابتدایی‌‌ترین آنها ممنوعیت ارسال تسلیحات به‌خصوص تسلیحات تهاجمی به هر یک از دو طرف منازعه است. واقعیت این است که روسیه افزون بر آغاز تجاوز به سرزمین اوکراین، جنگ خود علیه آن کشور را طبق قواعد بین‌المللی مربوط به جنگ پیش نبرده و با حمله به مناطق مسکونی و تأسیسات غیرنظامی و زیرساخت‌‌های عمومی و اقتصادی، عملاً نبرد خود علیه اوکراین را به «جنگی کثیف» تبدیل کرده است. «جنگ کثیف» علاوه بر جنبه‌‌های ضداخلاقی خود، وجدان ملت‌‌های خارج از صحنۀ نبرد را نیز معذب می‌‌سازد و آنان را علیه طرف بی‌رحم و مهاجم بسیج می‌‌کند. این اتفاقی است که در سطح جهانی علیه جنگ روسیه با اوکراین رخ داده و اکثریت قاطع جامعۀ ایرانی هم در آن شریک است. با این اوصاف، سیاست رسمی و واقعی ایران در مورد جنگ اوکراین، نیاز به شفاف‌سازی کامل دارد. پرسش بسیاری از مردم این است که آیا موضع «مخالفت با جنگ» همچنان حفظ شده است؟ اگر حفظ شده است پس ادعای ارسال پهپادهای انتحاری به ارتش روسیه از کجا نشأت می‌‌گیرد و چرا در برابر تکرار آن موضع صریحی گرفته نمی‌‌شود؟ اما اگر ایران از موضع مخالفت با جنگ عدول کرده است و ارسال پهپادها به روسیه حقیقت دارد، چرا این موضوع به‌طور رسمی به اطلاع افکار عمومی نمی‌‌رسد تا آنها نسبت به کم‌وکیف ماجرا آگاهی لازم را پیدا کنند. خلاصه آنکه سکوت و ابهام دربارۀ موضوعی به این درجه از اهمیت و حساسیت جواب نمی‌‌دهد و نیاز به اطلاع‌رسانی واضح و بدون ابهام است.