محدودیت جدید برای دانشجویان؟
بررسی طرح پیشنهادی جمعی از نمایندگان مجلس درباره دانشگاه‌ها
بررسی طرح پیشنهادی جمعی از نمایندگان مجلس درباره دانشگاه‌ها
شورای عالی امنیت ملی در دستور جدیدی درباره ممنوع‌ازورودی دانشجویان معترض، تصمیم‌گیری درباره آنها را علاوه بر رئیس دانشگاه به کمیته انضباطی نیز واگذار کرده است. در کنار این دستور، روز گذشته در خبری آمد که تعدادی از نمایندگان مجلس طرحی را برای ممنوع‌ازخروج کردن دانشجویان «هنجارشکن» با عنوان «حمایت از جامعه علمی کشور و ارتقای انضباط محیط‌های دانشگاهی» تهیه کرده‌اند که این طرح در سامانه قانون‌گذاری و نظارت مجلس ثبت شده است. اعتراضات دانشجویی از زمان آغاز سال تحصیلی 1402 -1401 شروع شد و همچنان کم‌وبیش ادامه دارد. امروز مطالبات جدی اعتراضات دانشجویی، آزادشدن دانشجویان بازداشتی و ایجاد فضای گفت‌وگو و تعامل است. اگرچه از ابتدای بازگشایی دانشگاه‌ها، رخدادهای تلخی در محیط دانشگاه‌ها صورت گرفته است که مصداق عینی آن در دانشگاه صنعتی شریف بود، اما با وجود همراهی عمده استادان دانشگاه‌ها با جریان اعتراضی دانشجویان و نقد رفتارهای صورت‌گرفته با دانشجویان، در کنار دستور جدید شورای عالی امنیت ملی، حال مجلس در طرحی به‌دنبال مدیریت دانشجویان است.
طرح مجلس چیست؟
تعدادی از نمایندگان مجلس طرحی را برای ممنوع‌ازخروج کردن دانشجویان «هنجارشکن» با عنوان «حمایت از جامعه علمی کشور و ارتقای انضباط محیط‌های دانشگاهی» تهیه کرده‌اند. در این طرح آمده که اگر دانشجویان در دانشگاه‌ها هنجارشکنی، آشوب و بلوا، تخریب اموال، فحاشی و توهین به مقدسات انجام دهند و با هر اقدامی خللی در روند ماموریت‌های آموزشی و پژوهشی ایجاد کنند، ضمن صدور احکام انضباطی برای آنها، محکوم به پرداخت کل هزینه‌های تحصیل در آن مقطع آموزشی می‌شوند. همچنین، مجازات ممنوع‌ازخروجی به مدت ۱۰ سال نیز پیش‌بینی شده است. همچنین اگر دانشجویان از اقدامات هنجارشکنانه ابراز پشیمانی کنند، این مجازات مشمول تخفیف می‌شود یا در صورت رفع نیاز کشور و خدمت‌رسانی، مجازات آنها بخشیده خواهد شد. دراین‌باره حمید رسایی، فعال سیاسی و عضو جبهه پایداری در توئیتی نوشت: «اراذلی که به اسم دانشجو هر روز به بهانه‌ای دانشگاه شریف را متشنج می‌کنند، دنبال بهانه‌ای برای اخراج و در گام بعد اقامت گرفتن در اروپا هستند. راه مواجهه با آنها مطابق ضوابط دانشگاه، ابتدا اخراج و سپس ممنوع‌الخروجی ۱۰ تا ۱۵ساله است. باور کنید وحشی‌بازی در محیط دانشگاه تمام می‌شود.» پیش از این براساس مقررات مصوب در سال ۱۳۷۴، به رئیس دانشگاه اجازه داده شده که اگر بخواهد می‌تواند دانشجویی را که به کمیته انضباطی احضار شده است از حضور در دانشگاه محروم کند. اما براساس دستور جدید شورای عالی امنیت ملی، اکنون این اختیار به کمیته انضباطی نیز داده شده است. غلامرضا ظریفیان، معاون دانشجویی وزارت علوم دولت خاتمی درباره دستور جدید شورای عالی امنیت ملی درباره ممنوع‌ازورودی دانشجویان و طرح جدید مجلس، گفت: «تصور من این است که این دستور با ضعف‌های بسیار جدی مواجه است و با واقعیت‌های دانشگاه منطبق نیست. دلیل آن هم این است که مسئله دانشگاه حل نشده است. دو نگاه میتوانیم نسبت به مسائل دانشجویی داشته باشیم؛ نگاه اول اینکه به‌گونه‌ای رفتار و عمل کنیم که این مسئله اعتراضی را جمع کنیم. این نوع نگاه ممکن است به‌طور موقت بتواند مسئله را جمع کند، اما اساسا آن مسئله عمیق‌تر می‌ماند تا در یک فضای دیگر و به‌طور گسترده‌تر مجدداً باز شود. نگاه دوم این است که مسئله حل شود. در این شرایط شیوه و روش‌ها تفاوت دارد. در روش حل کردن با توجه به اینکه مسئله زنده می‌ماند، بعدها به‌صورت ترکیبی و گسترده و با خسارت و خشونت بیشتر بروز می‌یابد؛ بنابراین به‌جای اینکه به فکر جمع کردن باشیم میتوانیم از اساتید دانشگاه، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و صاحب‌نظران که این پدیده را خوب می‌شناسند کمک بگیریم تا متوجه شویم با چه پدیده‌ای مواجه هستیم.» حال در کنار این دستور و طرح «حمایت از جامعه علمی کشور و ارتقای انضباط محیط‌های دانشگاهی» این سوال مطرح می‌شود که تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان در فضای ملتهب کنونی و در آستانه 16 آذر به‌دنبال چه هستند؟ آیا قرار است درخواستی که پیش از این توسط بسیج دانشجویی هشت دانشگاه مبنی بر تعطیلی دانشگاه‌ها در فضای کنونی عنوان شده بود یا از طریق امنیتی کردن فضای دانشگاه‌ها، محدودیت‌های بیشتری برای دانشجویان معترض ایجاد شود؟
روش‌های منسوخ‌شده را کنار بگذارید
غلامرضا ظریفیان، معاون وزیر علوم دولت اصلاحات با اشاره به اینکه ویل دورانت در کتاب «تاریخ تمدن» مهمترین دلیل فروپاشی تمدن‌ها را چنین تفسیر کرده است که «وقتی تمدن‌ها به پرسش‌ها و نیازهای جدید، پاسخ‌های قدیمی دهند...»، به هم‌میهن، گفت: «با این مقدمه می‌خواهم بگویم، تحولات متعددی در ارزش و نگرش دانشجویان و نسل جوان ایجاد شده که خروجی آن ایجاد گسست و بی‌اعتمادی اجتماعی است. گسست و شکاف‌های عمیقی که در نسل کنونی رخ داده است از جمله تحول بزرگ در دنیای دیجیتال، موجب شده تا با یک پدیده جدیدی روبه‌رو شویم. اما هنوز می‌خواهیم با این نسل و تحولات صورت‌گرفته به روش‌های منسوخ‌شده و ناکارآمد که منجر به قاعده لج و بی‌اعتمادی و ایجاد گسست‌های سنگین شده است، برخورد کنیم و فکر می‌کنیم که با این شیوه‌ها مسئله دانشگاه، دانشجو و نسل جوان را میتوانیم حل کنیم.» او تاکید کرد: «از همین الان به‌صراحت اعلام می‌کنم با توجه به تجربیات گذشته، این شیوه‌ها نه اینکه پاسخ نمی‌‌دهد، اما جواب حل مشکل دانشجو نیست، بلکه این شیوه‌ها این نسل را بی‌اعتمادتر می‌کند. این محدودیت‌ها او را به شیوه و روش‌های جدید مجهز می‌کند و موجب می‌شود مهاجرت نخبگان افزایش یابد. از سویی در صورت تصویب این طرح و تبدیل آن به قانون نیز امکان اجرایی‌شدن آن فراهم نیست و صرفاً یک کار نسنجیده و پرهزینه است که درمانِ درد این نسل نیست. باید مسئله‌ی آنها خوب فهمیده شود و متناسب با نیازها و مسائل امروز رفتار شود.» این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ما مشکلات بسیار بنیادی در برخورد با این نسل داریم که امروز به شکل اعتراض واکنش، پاسخ آن را می‌بینیم، ادامه داد: «اما همچنان تصمیم‌گیران به‌دنبال این هستند که با روش‌ها و منطق منسوخ‌شده، پرسش‌ها، نیازها، علایق و سلایق برخورد کنیم و حاصل آن این می‌شود که این نسل روزبه‌روز از ما دورتر و و با ما بیگانه‌تر می‌شود. جریان اعتراضی این امید را داشتند تا در روش‌های برخورد تجدیدنظر کنیم، نه اینکه دوباره همان روش و منطقی را که منجر به وضعیت کنونی شده است در پیش بگیریم. این روش در کنار بی‌اعتمادی بیشتر، منجر به از دست رفتن سرمایه‌های جامعه می‌شود». او در پاسخ به اینکه چرا باید مجلس که نمایندگان مردم و دانشجویان هستند، چنین طرحی ارائه دهند، تاکید کرد: «به این موضوع باید نگاه بنیادی‌تر داشت. زمانی که در شیوه گزینش برای مجلس به سمت گزینه‌های محدود و انحصاری با اعمال فیلترهای مشخص می‌رویم، حاصل، این می‌شود. در واقع این شیوه انتخاباتی، موجب می‌شود تا افراد در جای اصلی خود قرار نگیرند. مجلس کنونی برخاسته از این شیوه انتخابی است که فاصله جدی با جامعه دارد؛ جامعه جوانی که حدود ۳۵ میلیون نفر هستند. بنابراین این نمایندگان به دلیل فیلترهای گزینشی، نمایندگی مردم را نمی‌کنند. البته احتمالاً این طرح مورد تایید تمام نمایندگان مجلس نیست اما طرح شدن آن، بیانگر این است که گروهی از نمایندگان کنونی مجلس با واقعیت‌های جامعه فاصله دارند و هم ماحصل آن نیز این می‌شود که به‌جای درمان، به درد بیفزاییم.» ظریفیان در پاسخ به اینکه به نظر شما آیا این طرح مصوب می‌شود و وزارت علوم با این طرح موافق است، گفت: «امیدوار هستم که این طرح در مجلس تصویب نشود. در فضای اعتراضی، این شیوه برخورد، درست نیست. امیدواریم اکثریت مجلس متوجه اهمیت این موضوع شوند. در مورد وزارت علوم نمی‌دانم اما امیدوارم این وزارت‌خانه در جایگاهی که مدیریت دانشگاه را بر عهده دارد و درک نزدیکتری از تحولات صورت‌گرفته در نسل جدید دارد، با آن همراه نشود و مخالفت کند، زیرا اگر این طرح مصوب شود، نحوه اجرای آن به دلیل اینکه با واقعیت‌های دانشگاه و دانشجو منطبق نیست، در نهایت مدیران دانشگاهی و وزارت علوم را با مشکلات جدی‌تری مواجه می‌سازد.»
مطرح کردن این طرح در شرایط کنونی بی‌سلیقگی است
مهرداد ویس‌کرمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ضمن اظهار بی‌اطلاعی درباره این طرح، به هم‌میهن گفت: «از آنجا که در حوزه انتخابیه خود، خرم‌آباد هستم از این موضوع بی‌اطلاع هستم و چون از محتوای آن اطلاعی ندارم، بنابراین نظری ندارم.» این نماینده مجلس در پاسخ به این پرسش که شما به‌عنوان یکی از اعضای کمیسیون تخصصی این حوزه، آیا موافق هستید چنین طرحی بدون بررسی در کمیسیون تخصصی مطرح شود، پاسخی نداد. اما او دراین باره به خبرگزاری ایلنا گفته است: «به‌نظرم قوانین و مقررات موجود در دانشگاه‌ها گویاست و کفایت می‌کند. به‌هر‌حال دانشگاه ضوابط و هدف‌گذاری خودش را دارد. قشر فرهیخته ما در دانشگاه‌ها هستند. همین مقررات و قوانینی که اکنون در بحث مباحث انضباطی دانشگاه‌ها وجود دارد، کفایت می‌کند. سال‌های‌سال دانشگاه‌های ما با همین قوانین اداره شده‌اند و مشکل خاصی هم پیش نیامده است. لذا اینطور نیست که احساس کنیم باید قوانین تشدید شود. بعید می‌دانم همچین چیزی باشد و اگر هم باشد به‌نظرم در فضای کنونی مطرح کردن برخی موضوعات بی‌سلیقگی است.»
مشکلات دانشگاه به خود دانشگاه ربط دارد
شیوا قاسمی‌پور، عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس در گفت‌وگو با ایسنا، درباره خبری مبنی بر اینکه طرح «حمایت از جامعه علمی و ارتقای انضباط محیط‌های دانشگاهی» در مجلس مطرح شده است، گفت: «چنین طرحی در دستور کار کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس وجود ندارد و اگر هم مطرح باشد با آن مخالفیم. چنین چیزی اصلا وجود ندارد، مشکلات دانشگاه به خود دانشگاه ربط دارد و هیچ‌کسی نیز حق ورود به آن را ندارد؛ چه نماینده باشد، چه دستگاه‌های دیگر.» نماینده مردم مریوان افزود: «مگر وزارت‌خانه ندارند؟ این کمیسیون آموزش است که باید در مورد دانشگاه صحبت کند، کار کمیسیون آموزش نیز علمی است و در این موضوعات دخالت نمی‌کند و اصلا به حوزه ما ربطی ندارد. اگر زمانی چنین موضوعی هم باشد به‌شدت با آن مخالفم.»
تعلیق 10 دانشجو در دانشگاه شریف
درست در روزی که خبری مبنی بر «حمایت از جامعه علمی کشور و ارتقای انضباط محیط‌های دانشگاهی» منتشر شد، شورای انضباطی دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف اعلام کرد، با توجه به وقایع هفته‌های اخیر در این دانشگاه و لزوم ایفای وظایف قانونی شورای انضباطی دانشجویی، این شورا در حمایت از حقوق عموم دانشجویان و کمک به حفظ انضباط دانشگاه، جلسات متعددی برگزار کرده است. با توجه به حصول اولین نتایج و صدور و ابلاغ اولین سری از احکام این شورا، براساس گزارش اولیه عملکرد شورای انضباطی دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف، تاکنون حدود ۲۳۰ شکایت به شورای انضباطی واصل شده است. شورای انضباطی دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف همچنین اعلام کرده است که حدود ۴۰ مورد از پرونده‌ها، تفهیم تخلف انجام شده است. روز سه‌شنبه اول آذر ۱۴۰۱ نیز برای ۱۳ مورد از پرونده‌ها حکم بدوی صادر شده و احکام به متخلفین ابلاغ شده است. آمار کلی از احکامی که دیروز ابلاغ شده، به این شرح است: دو مورد تعلیق از تحصیل به مدت دوونیم‌سال؛ چهار مورد تعلیق به مدت یک‌ونیم‌سال با احتساب سنوات؛ چهار مورد تعلیق از تحصیل به مدت یک‌ونیم‌سال بدون احتساب سنوات؛ و بقیه موارد توبیخ کتبی با درج در پرونده؛ یک مورد هم تذکر شفاهی. حال این سوال مجددا مطرح می‌شود که آینده دانشگاه‌ها در فضای کنونی چه خواهد شد؟
