معلمان مقصر نیستند...

سیدهادی عظیمی

معلم و عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت

حجت‌الاسلام قرائتی، نماینده ولی‌فقیه در سازمان نهضت سوادآموزی در اظهاراتی در جمع دانشجو- معلمان کرمانی گفته است: «در اغتشاشات اخیر شاهد حضور برخی از نوجوانان بودیم، یعنی نسلی که توسط معلمان جمهوری اسلامی تربیت شدند و این نشان می‌دهد که برخی از معلمان ما در تربیت صحیح‌دانش آموزان، موفق نبوده‌اند.» وزیر آموزش و پرورش نیز روز 28 آذر در نشست ارائه الگوی اجرایی شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با تاکید بر روحیه نقدپذیری و لزوم نقد درون‌سیستمی اظهار داشت: «یکی از مهارت‌های پایه‌ای که دانش‌آموزان باید داشته باشند، داشتن نقد منطقی است، اما این مهارت نیز مانند سایر مهارت‌های پایه کمتر توجه شده است. زیرا معلمان را برای ارائه این مهارت آماده نکرده‌ایم. لذا یکی از وظایف ما در آموزش و پرورش، توسعه مهارت نقد منطقی در دانش‌آموزان است.» سخنان فوق نشان می‌دهد حجت‌الاسلام قرائتی مقصر اصلی اعتراضات اخیر را عدم موفقیت معلمان می‌دانند و وزیر آموزش و پرورش نیز مشکل فقدان مهارت نقد منطقی را بر گردن معلمان می‌اندازد.
اظهارات فوق در طول سه ماه گذشته به شکل‌های مختلفی از سوی برخی دیگر از مسئولان فرهنگی کشور بیان شده است. این اظهارات از رویکردی به آموزش و پرورش نشأت می‌گیرد که سال‌هاست سکان سیاستگذاری فرهنگ و تعلیم و تربیت را برعهده داشته است و این روزها نیز با شدت فراوان پیگیر اجرایی کردن سیاست‌های مطلوب خود است. اجرای طرح‌هایی همچون حضور روحانیان در مدارس و پیگیری سفت و سخت گزینش معلمان و مانند اینها محصول همین رویکرد است. رویکرد فوق دلیل عدم مطابقت محصولات تربیتی با سیاست‌های رسمی را بر گردن معلمان می‌اندازد. آنها معلمان را فعال مایشای امر تعلیم و آن را امری از بالا به پایین می‌دانند.
سال‌هاست که نقش معلم در آموزش و پرورش از تعلیم‌دهنده به مبلغ کاسته شده است. از منظر وزارت آموزش و پرورش معلمان باید به‌مثابه مبلغ باشند و به تبلیغ ایدئولوژی رسمی و اقناع دانش‌آموزان بپردازند. این نوع نگاه نیازی نمی‌بیند که تحولات و مناسبات جدید سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را درک کند، از این رو جایگاهی برای معلم قرار می‌دهد که با توجه به تحولات جهانی و داخلی امکان‌پذیر نیست. اگر براساس گفته‌های وزیر آموزش و پرورش معلمان باید به آموزش مهارت نقد منطقی بپردازند، با سوالاتی از سوی دانش‌آموزان روبه‌رو خواهند شد که چندان مورد پسند وزیر محترم و همفکران‌شان نخواهد بود. نقش معلم با توجه به شرایط موجود جهانی و داخلی بیشتر یک تسهیل‌گر امر آموزش است، وزارت آموزش و پرورش نه می‌تواند از شعار‌هایی که مدت‌هاست ناکارآمدی خود را از دست داده‌اند دست بردارد و نه امکانی برای اجرای شعار‌های فوق دارد و درکی نیز از جایگاه جدید معلم در امر آموزش ندارد.
حجت‌الاسلام قرائتی، وزیر آموزش و پرورش و همفکران‌شان تربیت را امری یکسویه و از بالا به پایین می‌دانند. به این ترتیب دانش‌آموز همچون خمیری است که فقط باید بوسلیه معلم شکل گیرد. طبیعی است که وقتی محصولات آموزش و پرورش با سیاست‌های رسمی متفاوتند، معلمان مقصر خواهند بود. مقاومت نسل جدید جامعه محصول همین نگاه از بالا به پایین است. اعتراضاتی که جناب قرائتی در ناآرامی‌های اخیر دیده‌اند قله کوه یخی است که بخش بزرگی از آن دیده نمی‌شود. رویکرد یک‌سویه به تربیت، مهم‌ترین عامل پدیدآورنده کوه یخ فوق است. این رویکرد تربیتی مدرسه را همچون یک کارخانه تولید کفش می‌بیند که باید محصولاتی یکسان و مطابق با استاندارد‌های اعلام‌شده تولید نماید.
ازنگاه کسانی که معلم را در نقش مبلغ می‌بینند و تربیت را هم امری یکسویه می‌پندارند، تقصیر شرایط موجود بر گردن معلمان است. ولی اگر شرایط زمانه و تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و تفاوت‌های آن با سیاست‌های رسمی درک شود، این نگاه غلط به معلم و تربیت است که باید تقصیر خود را بپذیرد.