بسته ی گشایش

رئیس جمهوری در مراسم ۲۲ بهمن از ابلاغ بخشودگی برای ایرانیان خارج از کشور، دانشجویان، چهره های فرهنگی، ورزشی و رسانه ای و محکومان و متهمان نا آرامی های اخیر خبر داد

در اعتراضات و ناآرامی‌های اخیر بسیاری از دانشجویان معترض و جوانان بازداشت شدند. بر اساس اخبار رسمی ۴۱.۸ درصد از بازداشت‌شدگان اخیر کمتر از ۲۰ سال، ۴۸.۲ درصدشان بین ۲۰ تا ۳۵ سال و فقط ۱۰ درصد نیز بالای ۳۵ سال سن دارند و حدود دو درصد از کل جمعیت بازداشت‌شده‌ها کارمندان دستگاه‌های دولتی هستند. یعنی بیشترین آمار بازداشت‌شدگان کمتر از ۳۵ سال دارند. اما آمار رسمی و دقیقی از تعداد بازداشت‌شدگان اعلام نشده است. سیدجلال حسینی، معاون سیاسی سازمان بسیج کشور اواخر مهرماه اعلام کرد: «دشمنان به‌رغم تلاش گسترده در فتنه اخیر شکست خوردند و در بهترین حالت جمعیتی که در اغتشاشات اخیر به کف خیابان آمدند ۷۰ هزار نفر بودند و از بین بیش از سه‌میلیون دانشجوی کشور کمتر از ۱۰ هزار و ۵۰۰ نفر در اغتشاشات شرکت کردند.» البته او یک آمار دیگر هم داده و گفته که «۷۰ درصد دستگیرشدگان در اغتشاشات اخیر زیر۲۰ سال هستند و از (دشمنان) کم‌سن‌ها و دختران در این فتنه خیلی استفاده کرده‌اند.» او همچنین گفته: «در مدارس و دانشگاه‌ها مشکلات زیادی از نظر فکری با استادن و معلمان داریم.» حدادعادل، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اما افرادی که به خیابان آمده‌اند را تقریباً سه برابر دانسته و اعلام کرد: «افرادی که طی یک ماه به میدان آمدند نهایتاً ۲۰۰ هزار نفر بودند.» او آماری از بازداشتی‌ها نداده است. اواخر دی امسال اما روزنامه جوان نوشت: «در مدت‌زمان بروز ناآرامی‌های اخیر در شهر تهران، در مجموع حدود سه‌هزار و ۸۰۰ نفر از آشوبگران به دست نیروهای بسیج، حدود پنج‌هزار نفر از سوی فاتب، حدود دو هزار نفر توسط دستگاه امنیتی و... شناسایی و دستگیر شدند.»
با عفو رهبری اما امید به آزادی بازداشت‌شدگان که اغلب جوان هستند و 90 درصد آنها زیر 35 سال دارند بیش‌ازپیش قوت گرفته است و حالا سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌ دولت در حاشیه مراسم 22بهمن به این موضوع نیز اشاره کرده و گفته است: «حضور و اتحاد ملی مهم‌ترین راهبرد برای مقابله با راهبرد اختلاف‌افکنی دشمن است. در امتداد نگاه پدرانه رهبر معظم انقلاب اسلامی و عفو قضایی تعداد زیادی از متهمان و محکومان ناآرامی‌های اخیر، دانشجویان و چهره‌های فرهنگی، ورزشی، رسانه‌ای نیز که در اثر اقدامات غیرقانونی مشمول محدودیت‌هایی شده‌اند، مورد عفو و بخشودگی قرار خواهند گرفت.» او تأکید کرد: «یکی دیگر از محورهای بسته وحدت‌آفرین دولت، ایجاد تسهیلات بی‌سابقه برای بازگشت ایرانیان خارج از کشور و رفع محدودیت حتی برای آن دسته از ایرانیانی است که در مقاطعی مرتکب اقدامات خلاف قانون شده‌اند.»

مشکلات را به دشمن خارجی معطوف نکنیم

غلامرضا ظریفیان، معاون وزیر علوم دوره خاتمی درباره عفو دانشجویان به هم‌میهن گفت: «تاکنون جزئیاتی از عفوها ارائه نشده است ولی در گفت‌وگوهای مختلف توسط قوه‌قضائیه و دیگر مسئولان اعلام شده که این عفو عواقبی برای دانشجویان ندارد و پرونده آنها مختومه خواهد شد. مسئولان به این موضوعات اشاره کرده‌اند اما قواعد آن مشخص نشده است.» او با اشاره به اینکه به نظر من نوع گویش هم تا حدودی احترام‌آمیز نیست، افزود: «به‌هرحال اتفاقی در کشور رخ داده و منجر به این شد که جوانانی که اعتراض داشتند، به صحنه بیایند. اما مسئله این است که باید با کرامت با جوانان برخورد شود. متأسفانه برخی رفتارها کرامت‌گونه و در ‌شأن دانشگاه و دانشجو نبوده است. در هر صورت ظاهراً قرار است برای این دانشجویان پرونده‌ای ایجاد نشده یا اینکه پرونده‌شان مختومه اعلام می‌شود.»
ظریفیان در پاسخ به این سؤال که منظور شما از رفتار غیرمحترمانه چیست؟ تأکید کرد: «اتفاقی در کشور رخ داد که جامعه‌شناسان، سیاسیون، روان‌شناسان و... به عوامل این اعتراضات اشاره کردند که بخش عمده این عوامل ناشی از ضعف‌ها، ناکارآمدی‌ها و نیز تحقیرهایی است که این نسل به خود دیده است. نسل جوان ما بحران اقتصادی، فرهنگی و هویتی داشته و ناکارآمدی‌های کشور، آینده روشنی را برای این نسل ترسیم نکرده است. البته در کنار این موضوعات دشمنان هم سعی کردند از این شرایط سوءاستفاده کنند. بنابراین ما نباید در برخورد با این پدیده با بازداشت‌شده‌ها تحقیرآمیز رفتار کنیم که در نهایت مجبور شوند ندامت‌نامه‌های ویژه بنویسند و به‌گونه‌ای رفتار کنند که وقتی از بازداشت بیرون می‌آیند، دیگران احساس کنند دچار سرشکستگی و سرخوردگی مضاعف شده‌اند.» معاون وزیر علوم دوره خاتمی درباره بهترین راهکار در شرایط کنونی تأکید کرد: «اگر سیستم خطایی داشته باید آن را بپذیریم و از سوی دیگر اگر فردی تندروی‌هایی در مقابل این خطاها داشته، آن را هم بپذیریم. نهایتاً کمک کنیم به همدلی و همبستگی بیشتر، نه اینکه جامعه احساس کند این افراد بسیاری مسائل را پذیرفته‌اند و به آن تن داده‌اند تا بتوانند از زندان آزاد شوند. یکی از مشکلاتی که منجر به این بحران‌ها شد تحقیر درازمدت نسل جوان بود که حداقل بخشی از این نسل را به نسل عاصی تبدیل کرد. آن‌هم به خاطر محرومیت‌هایی که احساس می‌کرد در ارتباط با سبک زندگی، تبعیض در جامعه و... دارد. به همین دلیل باید رفتاری کرامت‌گونه داشته باشیم تا فرد احساس نوعی سرخوردگی و طردشدگی نکند.» او افزود: «در حادثه اخیر بحث‌های جدی توسط روان‌شناسان، کارشناسان سیاسی، جامعه‌شناسان، اهل رسانه و... انجام شد و سؤال این بود که چرا به اینجا رسیدیم؟ بخش زیادی از دلایل این رخدادها به سیاست‌های داخلی مربوط بود. در این میان طبیعتاً هم دشمنان مملکت و برخی مردم هم از این اتفاقات سوءاستفاده کردند اما اصل مسئله واقعیت‌هایی بود که منجر به شکاف‌های ارزشی، نسلی، طبقاتی و هویتی شده بود. بنابراین نمی‌شود به القائات رسانه‌های خارجی اکتفا کرد. شکی نیست که مخالفان با آرمان‌ها و مصالح ایران، هوشمند شده و از شکاف‌ها خوب استفاده می‌کنند ولی واقعیت‌ این است که بخش عمده علت این اتفاقات به‌دلیل وجود شکاف‌هایی است که ذکر کردم.» ظریفیان در پایان تأکید کرد: «باید مراقب باشیم که دچار خطای جدی نشویم. آنچه در جامعه رخ داد حکایت از آسیب‌های جدی دارد و اگر همه علل را به بیرون معطوف کنیم، هیچ‌وقت تلاش نمی‌کنیم که شکاف و مشکلات جدی را حل کنیم. گاه با این نگاه که دشمن خارجی قصد فریب جوانان را داشته، تلاش می‌کنیم که مسئله را جمع کنیم درحالی‌که همچنان مسائل به شکل اساسی در جای خود می‌ماند و ممکن است به آسیب‌ها و بحران‌های جدی‌تر بعد از این منجر شود.»

تأثیرات بین‌المللی عفو بازداشت‌شدگان خارجی‌

این عفو شامل حال خارجی‌ها و افراد دوتابعیتی هم می‌شود. موضوعی که می‌تواند وجهه بین‌المللی ایران را تحت تأثیر قرار دهد. یوسف مولایی، حقوقدان بین‌المللی در گفت‌وگو با هم‌میهن از اهمیت این اقدام خبر داده و تأکید کرد: «کشورها افراد دوتابعیتی را شهروند خود می‌دانند و آنها فرقی با شهروندان دیگر ندارند. بنابراین دو‌تابعیتی‌ها شهروندان آن کشورها محسوب می‌شوند و دولتمردان کشورها روی این افراد حساسیت به خرج می‌دهند.» او با اشاره به اینکه آزادی افراد دوتابعیتی و شهروندان خارجی برای کشورها حائز اهمیت است، افزود: «یکی از تکالیف دولت‌ها حمایت دیپلماتیک از شهروندانشان است که در کشورهای دیگر دچار مشکلاتی شده‌اند. در کشورهای غربی این موضوع حساس است؛ به‌ویژه اگر نزدیک انتخابات باشد آزادی شهروندانشان یک اقدام بسیار مهم است.» مولایی با بیان اینکه برخی از بازداشت‌شدگان دو‌تابعیتی نیستند، تأکید کرد: «این افراد شهروند کشورهای خارجی هستند و آزادی آنها فضای مساعدتری برای گفت‌وگو و اعتبار ایران ایجاد می‌کند. در حال حاضر فضای ارتباط بین ایران و کشورهای دیگر گرم نیست و مناسبات کاهش یافته است. ایران برای آنکه بتواند مسائل بین‌المللی خود از پرونده هسته‌ای تا تحریم‌ها را حل کند باید نشان دهد که سیاست‌هایش نسبت به خارجی‌ها تغییر کرده است، به ارزش‌های دیگر کشورها احترام می‌گذارد و شهروندان این کشورها را آزاد کرده و پرونده‌هایشان را مختومه اعلام کند. این موضوع فضای مساعدی برای پیگیری پرونده هسته‌ای ایران ایجاد می‌کند.»

شناسایی دانشجویان از طریق دوربین‌های دانشگاه

اما سؤال اینجاست که دانشجویان با این عفو می‌توانند به دانشگاه برگردند؟ محمدجواد شاکری، سردبیر سابق شریف دیلی در گفت‌وگو با هم‌میهن در پاسخ به این سؤال گفت: «اینطور که پیداست این عفو شامل همه دانشجویان می‌شود. اما سرنوشت آنها در دانشگاه بستگی به این دارد که پرونده انضباطی برای آنها تشکیل شده یا خیر. در حقیقت مسئولان دانشگاه درباره حضور این دانشجویان در دانشگاه و سر کلاس درس تصمیم می‌گیرند.» او افزود: «البته در دانشگاه هم فضای عفو حاکم است و شنیده‌ها حاکی از آن است که پرونده‌های انضباطی هم شامل بخشودگی شود اما هنوز این موضوع مشخص و 100درصد نیست و نمی‌توان در مورد آن به‌صورت قطعی اظهارنظر کرد.» سردبیر سابق شریف دیلی ادامه داد: «برای برخی از دانشجویان هم پرونده انضباطی تشکیل نشده است و فقط نیاز به عفو خارج از دانشگاه دارند. با توجه به عفوی که بیرون از دانشگاه قرار است شامل دانشجویان شود، به‌نظر می‌رسد مسئول دانشگاه تصمیم دارند افرادی را که پرونده انضباطی دارند مورد بخشودگی قرار دهند.» شاکری در پاسخ به این سؤال که مطالبات دانشجویان پس از این عفو چه سرانجامی پیدا می‌کند؟ گفت: «فکر نمی‌کنم در فضای کنونی این مطالبات قابل‌پیگیری باشد. مثلاً در زمینه پوشش دانشگاه سخت‌گیری‌های زیادی انجام می‌شود و از طریق دوربین‌های مداربسته داخل دانشگاه دانشجویان شناسایی می‌شوند و به آنها پیامک ارسال یا تذکر داده می‌شود. با وجود این سخت‌گیری‌ها فعلاً مطالبات غیرقابل‌پیگیری است.»