جاماندگان همیشگی
دانش‌آموزان و فعالان اجتماعی مناطق محروم می‌گویند تاثیر قطعی معدل بر نتیجه کنکور آنها را از رشته‌ها و دانشگاه‌های خوب باز می‌دارد کمبود معلم و پایین بودن کیفیت
دانش‌آموزان و فعالان اجتماعی مناطق محروم می‌گویند تاثیر قطعی معدل بر نتیجه کنکور آنها را از رشته‌ها و دانشگاه‌های خوب باز می‌دارد
کمبود معلم و پایین بودن کیفیت آموزش دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار را از رقابت کنکور عقب انداخته است
باز هم جا ماندند؛ دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار در چرخه اصلاح قانون برگزاری کنکور و طناب‌کشی میان شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی، از رقابت با دانش‌آموزان شهرهای بزرگ جا ماندند و بیشتر از قبل در گود شکاف تحصیلی گرفتار شدند. اتفاقی که آنها را از رشته‌های تجربی و ریاضی دور و به سمت رشته‌های انسانی می‌برد؛ رشته‌ای که کتاب‌های تخصصی ندارد و به گفته دانش‌آموزان و معلمان‌شان خودخوان است. دانش‌آموزان رشته‌های تجربی و ریاضی اما بازندگان این مسابقه‌اند، آنها که برای درس‌های تخصصی‌شان معلم ندارند و نه فقط در کنکور که در امتحانات نهایی و تاثیر سوابق، از سایر دانش‌آموزان عقب می‌مانند. آنطور که مصوب شده در کنکور ۱۴۰۲ که در دو نوبت برگزار می‌شود (یک نوبت آن در دی‌ماه سال گذشته و نوبت دوم در تیرماه امسال) تاثیر سوابق تحصیلی یا همان معدل، برای امسال ۴۰درصد است؛ تاثیری که به نفع دانش‌آموزان مناطق محروم نیست. دانش دادالله زهی، معلم دوره متوسطه دخترانه و پسرانه در ایرانشهر است و در زمینه مدرسه‌سازی فعالیت می‌کند. او مشکلات دانش‌آموزان منطقه‌اش را خوب می‌داند و نگران آینده آنهاست: «وقتی حرف از تاثیر قطعی سوابق تحصیلی بر کنکور می‌شود، به‌نظر می‌رسد اتفاق خوبی است. تاثیر زمانی‌که امتحان تشریحی باشد و سوالات از خود کنکور باشد، به نفع دانش‌آموزان این مناطق است، چراکه سوالات کنکور تستی و تکنیکی است و برای دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار به دلیل محرومیت‌هایی که دارند، آزمون سختی است. اما مسئله با همین تاثیر قطعی است، چراکه از یک طرف برای این دانش‌آموزان به دلیل حذف درس‌های عمومی استرس و اضطراب بیشتری ایجاد می‌کند و از طرف دیگر، دانش‌آموزان رشته‌های تجربی و ریاضی را با مشکل مواجه می‌کند. آنها برای درس‌های تخصصی‌شان دبیر ندارند و اگر هم داشته باشند، تعدادشان کم است. مثلا در کل ایرانشهر، یک دبیر زیست وجود دارد یا فیزیک را دبیر ریاضی تدریس می‌کند. وقتی وضعیت یک شهرستان این می‌شود، ببینید وضعیت شهرهای کوچک‌تر به چه‌صورت است.» او ادامه می‌دهد: «تاثیر قطعی سوابق تحصیلی، به‌نفع دانش‌آموزان رشته‌های ریاضی و تجربی در این مناطق نیست. آنها بیشترین ضرر را در این تغییرات خواهند کرد. قبلا تاثیر مثبت بود، داوطلب فرصت استفاده از آن را داشت اما وقتی قطعی می‌شود دیگر به‌ضرر او می‌شود.»
به گفته او در مناطق کم‌برخوردار مثل سیستان و بلوچستان، کمبود شدیدی در درس‌های اختصاصی وجود دارد: «در حال حاضر پذیرش در کنکور در ۸۵ درصد رشته‌ها بر اساس معدل است و تنها ۱۵ درصد باقی می‌ماند. اما اصل رقابت با همان ۱۵درصد است. رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی، دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه‌های برتر از میان همین ۱۵ درصد تعیین می‌شوند. بنابراین در این وضعیت، دانش‌آموزان این منطقه برای ورود به این رشته‌ها جا می‌مانند و دوم اینکه فرصت ورود به دانشگاه‌های برتر نخواهند داشت و درنهایت هم در استان خودشان قبول می‌شوند.» او می‌گوید دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار مشمول سهمیه ۳۰ درصد عدالت آموزشی مناطق محروم و کدرشته‌های آزاد می‌شوند. اما نکته اینجاست که آنها توان رقابت برای کدرشته‌های آزاد را ندارند و اگر بخواهند از سهمیه مناطق محروم استفاده کنند، محدودیت‌های فراوانی برای‌شان ایجاد می‌شود. یک، اینکه در رشته پزشکی، باید سه برابر دوران تحصیل در همان روستاها فعالیت کنند و دو، به‌اندازه نصف همان مدت حق ادامه‌تحصیل و گرفتن تخصص ندارند و باید پزشک عمومی بمانند. این اتفاق منجر می‌شود تا این مناطق در سال‌های آینده در رشته‌های پزشکی با کمبود متخصص روبه‌رو شود.
سیل ورود به رشته‌های انسانی
این معلم می‌گوید که تاثیر قطعی معدل به‌شدت به‌ضرر دانش‌آموزان این مناطق است: «دانش‌آموزان این مناطق، توان مالی برای شرکت در کلاس‌های کنکور را ندارند. قبلا امیدشان به درس‌های عمومی بود چون این درس‌ها خودخوان هستند. اما الان دیگر چیزی به عنوان درس عمومی در کنکور نداریم و اوج ضرر به بچه‌های رشته‌های تجربی و ریاضی وارد می‌شود.» به گفته او، اتفاق دیگری که افتاده این است که در استان سیستان و بلوچستان، ورود و تحصیل در رشته‌های انسانی بالا رفته و در رشته‌های تجربی و ریاضی کم شده است: «سال گذشته حدود ۳۷۰ هزار داوطلب در رشته انسانی پذیرفته شدند که بیش از ۲۱۷ هزار نفرشان از منطقه ۳ بودند. درحالی‌که از ۵۸۰ هزار نفر رشته تجربی، ۲۱۹ هزار نفر از این منطقه بودند.» به گفته او، استان سیستان و بلوچستان یک زمانی ۱۰هزار معلم کم داشت حالا به بیش از ۱۶هزار نفر رسیده است: «اگر این ایرادات برطرف نشود، دانش‌آموزان این منطقه هر روز میزان رقابت‌شان با سایر دانش‌آموزان کمتر می‌شود. از دانشگاه‌های برتر کشور جدا می‌شوند و در کنار همه اینها در استخدام‌ها عقب می‌مانند. یعنی آنها را در ارگان‌های مختلف مثل آموزش‌وپرورش استخدام نمی‌کنند. چراکه ملاک استخدام‌ها نمره است و افراد از استان‌های دیگر برای استخدام به استان وارد می‌شوند. بنابراین این مسئله، بازار کار آنها را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.»
طناب‌کشی بر سر تاثیر سوابق تحصیلی
براساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور تیرماه ۱۴۰۲ بر اساس معدل نمرات دروس عمومی و تخصصی پایه دوازدهم دانش‌آموزان ۴۰درصد قطعی بوده که این تاثیر در آزمون سراسری شامل دروس عمومی با ضریب ۲۶ و دروس تخصصی با ضریب ۱۴ است که درمجموع ۴۰ درصد تاثیر قطعی در سوابق لحاظ می‌شود. در آزمون سراسری ۱۴۰۳ معدل نمرات دروس عمومی و تخصصی پایه دوازدهم دانش‌آموزان ۵۰ درصد تاثیر قطعی و سوابق تحصیلی آزمون سراسری در سال ۱۴۰۴ و پس از آن براساس معدل نمرات درس عمومی و تخصصی دانش‌آموزان ۶۰ درصد تاثیر قطعی خواهد بود.
تا قبل از این تاثیر سوابق تحصیلی یا همان معدل بر کنکور، مثبت بود. یعنی اگر رتبه کنکور دانش‌آموزی پایین بود، با توجه به سوابق تحصیلی‌اش، می‌توانست رتبه بالاتری به‌دست آورد. اما بر اساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تاثیر سوابق تحصیلی قطعی شد؛ ماجرایی که داوطلبان کنکور را نگران‌تر از قبل کرد. نمایندگان مجلس اما با اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بر سر این موضوع اختلاف دارند. آنها معتقدند که تاثیر قطعی نباید اعمال شود و در راستای همین مخالفت سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی، هجدهم اردیبهشت‌ماه اعلام کرد که طرح اصلاح قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌عالی در کمیسیون آموزش تصویب شد و براساس آن، قرار شد تا میزان تاثیر قطعی سوابق تحصیلی در کنکور، در شورای سنجش تعیین شود.
مخالفت داوطلبان کنکور با تاثیر قطعی معدل بر کنکور و سایر تغییرات آن، خردادماه سال گذشته به‌صورت پویشی خطاب به روسای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و سازمان سنجش و آموزش کشور مطرح شد. در این پویش به ایرادات طرح تغییرات کنکور ۱۴۰۲ اشاره شده بود که یکی از آنها تاثیر قطعی معدل بر کنکور بود: «طرح تاثیر قطعی معدل بعد از کنکور سال‌های ۹۳و۹۴ به‌دلیل اثرات منفی زیاد لغو شد، این طرح در سال ۹۸ مجدد در دستور کار اجرایی قرار گرفت اما با اعتراض به بی‌اساس بودن طرح، طرح مذکور لغو شد. سوال این است که چه مواردی از نقص‌هایی که باعث لغو این طرح بعد از کنکور ۹۴ و در کنکور ۹۸ شد، در نظام آموزشی برطرف شده است؟»
اعلام اخیر مجلس شورای اسلامی و واگذاری تصمیم‌گیری بر سر این موضوع به شورای سنجش و پذیرش، موضوعی است که مهدی حسین‌دوست، پژوهشگر کنکور به آن اشاره می‌کند. او در زمینه کنکور و اصلاحات آن بررسی‌های زیادی کرده و در یک‌سال گذشته با راه‌اندازی کمپین‌های زیادی، نسبت به حاشیه‌های کنکور واکنش نشان داده است. او می‌گوید: «مجلس شورای اسلامی در آذرماه سال گذشته، طرح یک‌فوریتی را برای ملغی کردن مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رساند و مجازاتی برای اجرا نکردن قانون هم در نظر گرفت که طی آن وزیر علوم مجبور می‌شود قانون مجلس را اجرا کند، درغیراین‌صورت دچار انفصال از خدمت می‌شود. اما همین طرح یک‌فوریتی حدود ۶ ماه طول کشید تا در کمیسیون آموزش مجلس، بررسی و به‌تازگی به‌صورت نهایی تصویب شود. اگر شورای نگهبان آن را تایید کند، تصمیم‌گیری بر سر تاثیر سوابق تحصیلی و درس‌های عمومی بر کنکور سراسری، به شورای سنجش و پذیرش دانشجو واگذار می‌شود و مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی کنار زده می‌شود. همه اینها درحالی‌است که دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی باز هم از مصوبه خودش دفاع کرد و اصرار کرد که مصوبه‌شان درست و لازم‌الاجراست.
شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در پی لغو مصوبه مجلس
حسین‌دوست ادامه می‌دهد: «دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ۹ اردیبهشت‌ماه امسال نامه‌ای به رئیس مجلس شورای اسلامی نوشت و خواستار خارج شدن این طرح از دستور کار شد، یعنی در یک اقدام غیرقانونی و عجیب خواسته تا طرح نمایندگان -که یک‌فوریت آن به تصویب رسیده- از دستور کار خارج شود. سوال اینجاست که چرا دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، نامه‌ای به رئیس مجلس شورای اسلامی بنویسد و چنین درخواستی کند.» به گفته او، شورای سنجش و پذیرش دانشجو، شورایی بین‌وزارتخانه‌ای است، وزیر علوم، رئیس شوراست و رئیس سازمان سنجش، دبیر شورا. از وزارت بهداشت، آموزش‌وپرورش و معاونان آنها هم در این شورا نمایندگانی دارند، مسئولان دانشگاه آزاد عضو دارند و ناظری از مجلس شورای اسلامی در آن حضور دارد: «کمیسیون آموزش مجلس با مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی درباره تاثیر سوابق تحصیلی مخالف است، اما در طرحی که به تصویب رسانده قید کرده که از سال ۱۴۰۳ به‌بعد، تصمیم‌گیری درباره تاثیر سوابق تحصیلی برعهده شورای سنجش و پذیرش دانشجوست. باید تمام این موارد در داخل شورا بررسی شود.» اعضای کمیسیون آموزش در تلاش بودند تا این مصوبه برای آزمون امسال اعمال شود، اما به‌دلیل تاخیر، از سال آینده اجرا خواهد شد. رضا حاجی‌پور، سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی ۲۴ اردیبهشت‌ماه اعلام کرد که این طرح، اصلاح قانون سال ۹۲ مجلس بوده و در آن اشاره شده که میزان تاثیر سوابق تحصیلی در آزمون سراسری با پیشنهاد آموزش‌وپرورش توسط شورای سنجش و پذیرش دانشجو تعیین شود، همچنین شورا مکلف است میزان تاثیر قطعی سوابق تحصیلی را قبل از شروع سال تحصیلی دانشگاه‌ها به‌اطلاع عموم برساند.
نمایندگان مجلس مشکلی بر سر دونوبته شدن کنکور ندارند، بحث آنها بر سر تاثیر قطعی سوابق تحصیلی بر کنکور است. به گفته حسین‌دوست اگر طرح مجلس تصویب شود، باید وزیر علوم مواضع خود را مشخص کند؛ آیا می‌خواهد دچار مجازات قانون مجلس شود یا مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی را اجرا نکند؟: «حاشیه‌های زیادی بر سر این مسئله وجود دارد و همین موضوع داوطلبان کنکور را سردرگم کرده است. همه اینها در شرایطی است که برای کنکور تیرماه، دانش‌آموزان کلاس یازدهمی و دوازدهمی و فارغ‌التحصیلان سال‌های قبل برنامه‌ریزی کرده‌اند.» براساس اعلام او نمایندگان مجلس تاثیر سوابق تحصیلی را به‌دلیل نبود زیرساخت‌ها در آموزش‌وپرورش و کیفیت آموزش مدارس دولتی، همچنین ایمن نبودن امتحانات، قبول ندارند و مخالف تاثیر قطعی سوابق تحصیلی کنکور هستند. نمایندگان مجلس معتقدند تازمانی‌که امتحانات نهایی سه‌سال متوسطه، ایمن و استاندارد برگزار نشوند، نباید تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور قطعی شود. اول باید زیرساخت‌های لازم تامین و بودجه اختصاص داده شود. چطور می‌خواهند از این حجم از داوطلبان در خردادماه امتحان بگیرند.
ورود به دانشگاه با رانت و پول
این پژوهشگر کنکور می‌گوید تاکید اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بر تاثیر قطعی سوابق تحصیلی است و حتی نظرشان این است که این تاثیر افزایش یابد. اگر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، تصویب کند هم بودجه‌ای برای اجرا وجود ندارد. او درباره اینکه چرا بر تاثیر قطعی سوابق تحصیلی تاکید می‌شود، می‌گوید که هدف، ورود به دانشگاه با رانت و پارتی است: «این جریان به دنبال پولی و رانتی‌کردن آموزش و تقویت مدارس غیرانتفاعی است، بعد از این مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، شهریه‌ها دوچندان شده است. می‌گویند می‌خواهیم مافیای کنکور را حذف کنیم اما همین اقدام آنها این مافیا را بزرگ‌تر کرده است. قبلا یک کنکور بود، حالا ۱۲ کنکور است؛ یعنی تمام درس‌هایی که به‌صورت امتحان نهایی برگزار می‌شود. هرچقدر تعداد آزمون‌ها بیشتر شود، این بی‌عدالتی هم بیشتر می‌شود. آن کسی که می‌تواند برای کنکور هزینه کند، برای امتحان نهایی هم می‌تواند. اما آن دانش‌آموزی که کیفیت آموزشی پایینی داشته است، هم برای تمام آن ۱۲ امتحان به مشکل برمی‌خورد، هم برای کنکورش.» او ضعف دیگر تاثیر قطعی سوابق تحصیلی را فرصت یک‌باره برای شرکت در امتحانات نهایی اعلام می‌کند: «در این مصوبه، تنها ترمیم نمره صورت می‌گیرد و درنهایت یک جابه‌جایی در نمره‌ها، می‌تواند دانش‌آموز را از چرخه رقابت برای ورود به یک رشته دانشگاهی خارج کند. به همه اینها استرس کنکور را هم باید اضافه کرد که در شرایط جدید به‌شدت بالا می‌رود. اینکه دانش‌آموز با تاثیر سوابق تحصیلی وارد دانشگاه شود، اتفاق خوبی است، اما نظام آموزشی ما مثل کانادا، آمریکا و کشورهای اروپایی نیست. در ظاهر شاید ایده خوبی به‌نظر برسد اما در باطن، مشکلات زیادی دارد. حتی خود رئیس سازمان سنجش اقرار کرده که آموزش‌وپرورش زیرساخت‌های کافی برای برگزاری امتحانات نهایی را ندارد. همه اینها در شرایطی است که وقتی درباره این وضعت سوال می‌شود همه می‌گویند به ما ارتباطی ندارد.»
نوبت اول کنکور، ۲۹ و ۳۰ دی‌ماه سال گذشته برگزار شد و نوبت دوم، هفته دوم تیرماه امسال برپا خواهد شد. همین حالا هم امتحانات نهایی در حال برگزاری است: «تفاوت دو نوبت کنکور در تعداد شرکت‌کنندگان آن است. در نوبت دوم به‌دلیل اضافه شدن فارغ‌التحصیلان کلاس دوازدهم، قطعا تعداد بسیار بالاتر می‌رود. البته بالاترین نمره در نظر گرفته می‌شود.» بر اساس اعلام او، دیده‌بان شفافیت و عدالت به این وضعیت ورود کرده و حتی رئیس دیده‌بان، یعنی احمد توکلی دی‌ماه سال گذشته به رئیس دولت نامه نوشت و درخواست کرد تا مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تعلیق شود. البته دفتر رئیس دولت به‌شدت پیگیر ماجرا بود اما هنوز خبری نداده است: «نامه به معاونت حقوقی دولت ارجاع شده و سه‌بار هم به‌دلیل ابعاد حقوقی، با آن مخالفت شده است، یعنی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مجوز ورود به حوزه‌ای که قبلا مجلس شورای اسلامی درباره آن قانون‌گذاری کرده است را ندارد. رئیس دیده‌بان شفافیت و عدالت هم دوباره نامه‌ای نوشته و درخواست تعلیق مصوبه کنکور کرده است. دفتر رئیس دولت اعلام کرده که ماجرا را از اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی پیگیری می‌کند اما مشکل اینجاست که اعضای این شورا در جلسات نهاد ریاست‌جمهوری شرکت نمی‌کنند؛ نه آنها، نه نمایندگان وزارت آموزش‌وپرورش.» حسین‌دوست می‌گوید که در این مدت دو کارزار راه‌اندازی شده که در یکی از آنها درخواست بررسی طرح یک‌فوریتی مجلس شورای اسلامی درباره تاثیر سوابق کنکور مطرح شده که مربوط به سه‌ماه پیش است، بعد از اعلام اخیر مجلس و واگذاری تصمیم‌گیری درباره این مسئله به شورای سنجش و پذیرش، منتظر تصویب این طرح هستیم.
استفاده اشتراکی از موبایل
تاثیر قطعی سوابق تحصیلی در کنکور دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار را نگران کرده است. دانیال آقایی، امسال برای کنکور تجربی درس می‌خواند. او در مدرسه‌ای در اطراف الموت درس می‌خواند و می‌گوید که در اغلب مدارس روستایی، یک معلم تمام کتاب‌ها را درس می‌دهد و به‌طورکلی دو، سه معلم مدرسه را می‌گردانند. به گفته او، گاهی حتی یک روستا مدرسه‌ای هم ندارد و دانش‌آموزان ناچارند به مدرسه روستاهای دیگر بروند: «تصور کنید که ریاضی تمام رشته‌ها را یک معلم تدریس می‌کند. برای سایر رشته‌ها هم همین‌طور است. معلم ادبیات، زیست تدریس می‌کند و به‌طورکلی برای درس‌های خواندنی، طوری برخورد می‌شود که انگار مهم نیستند و برای‌شان معلمی در نظر گرفته نمی‌شود. به دانش‌آموزان می‌گویند خواندنی است، بروید و بخوانید.» دانیال از دانش‌آموزان شهرهای دیگر هم خبر دارد؛ دانش‌آموزان مناطق مرزی و غرب کشور که برای رفتن به مدرسه با چالش‌های زیادی مواجه‌اند: «بسیاری از معلمان در این مناطق سرباز معلم‌اند، خیلی وقت‌ها جزئیات درس‌ها را توضیح نمی‌دهند، مثلا جزئیاتی درباره اجزای سلول نمی‌دهند چون اصلا اطلاعاتی درباره آن ندارند. قبلا برای معلمان، دوره‌های بازآموزی برگزار می‌شد اما حالا از این خبرها نیست. معلم‌ها به‌روز نشده‌اند.» او درباره وضعیت آموزش در روستاهای الموت توضیح بیشتری می‌دهد: «دانش‌آموزان خیلی از مناطق کم‌برخوردار به دلیل نبود معلم، ناچارند کتاب‌های کمک‌آموزشی را تهیه کنند، اما چون همه آنها توانایی خرید این کتاب‌ها را ندارند یا به‌طور مشترک استفاده می‌کنند یا منتظر می‌مانند تا در کانال‌های تلگرامی منتشر شود. در همین منطقه سه روستا وجود دارد که از همدیگر حدود ۵دقیقه فاصله دارند. دانش‌آموزان این روستاها جمع می‌شوند، کاغذ و خودکار می‌آورند، با گوشی اندرویدی یکی از دانش‌آموزان درس‌ها را می‌خوانند و از کمک‌‌آموزشی‌ها که در کانال‌های تلگرامی منتشر می‌شود، استفاده می‌کنند. آنها حتی خودشان هم یک گوشی تلفن همراه ندارند که در خانه‌های‌شان از آن استفاده کنند. در این کانال‌ها تمام کتاب‌های کمک‌آموزشی اسکن می‌شود و دانش‌آموزان به صورت اشتراکی از آن استفاده می‌کنند.»
دانیال قبلا دیپلم ریاضی داشت و پس از چندین سال دوری از تحصیل، حالا در تلاش است تا دپیلم تجربی بگیرد. او می‌گوید که وضعیت معلمان و آموزش، مانند نظام قدیم است و هیچ تغییری نکرده: «آموزش‌وپرورش هیچ هزینه‌ای برای مدرسه نمی‌کند و حالا هم دنبال سهم‌خواهی از کنکور است.» دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار نگران نتیجه کنکورشان هستند. آنها می‌گویند تاثیر سوابق تحصیلی تا قبل از این به‌صورت مثبت بود اما حالا تاثیرش قطعی شده است. امسال ۴۰ درصد، سال آینده ۵۰ درصد و سال بعد از آن ۶۰ درصد: «سال گذشته رتبه‌ام شد ۴هزار. آن موقع تاثیر سوابق تحصیلی مثبت بود، اما اگر امسال بخواهند این تاثیر قطعی با ۴۰ درصد را اعمال کنند، رتبه‌ام به ۴۰ هزار می‌رسد.» او می‌گوید که باید ترمیم معدل انجام دهد و در امتحانات نهایی شرکت کند.
دانش‌آموزان با مشکل دیگری هم مواجه‌اند؛ آنها می‌گویند که امتحانات نهایی برای آنها مثل کنکور شده، یعنی هر امتحان نهایی، یک کنکور است؛ چراکه تاثیر زیادی روی نتیجه کنکور دارد و این مسئله استرس و اضطراب آنها را بالا برده است: «دانش‌آموزان این مناطق به‌دلیل کیفیت آموزشی، نگران سوالات هستند. سطح سوالات نسبت به دانسته‌های آنها بالاتر است. نمی‌توان دانش‌آموز تهرانی را با دانش‌آموز منطقه کم‌برخورداری مثل الموت در یک کفه ترازو گذاشت و نباید با هم سنجیده شوند. سنگینی سوالات برای آنها یکسان نیست. دانش‌آموزان این منطقه نگرانی دیگری هم دارند و آن هم دور بودن حوزه‌های امتحانی است. آنها برای شرکت در امتحان نهایی باید خودشان را از روستا به شهر برسانند و این مسئله خیلی‌‌وقت‌ها آنها را دچار مشکل می‌کند.»
تنها راه نجات؛ قبولی در کنکور
شرمین نادری، فعال اجتماعی است که در زمینه آموزش و تجهیز کتابخانه‌های مدارس مناطق کم‌برخوردار فعالیت می‌کند. او به هم‌میهن می‌گوید که سطح سواد دانش‌آموزان در مناطق روستایی خیلی پایین‌تر از سوالات امتحانی ازجمله کنکور است. تمام این دانش‌آموزان فرصت قبول شدن در رشته‌های خوب را ندارند. از چندین روستا شاید دو، سه نفرشان بتوانند وارد رشته‌های خوب در دانشگاه‌ها شوند. به گفته او تاثیر سوابق تحصیلی برای این دانش‌آموزان، نمره کنکورشان را پایین می‌آورد و شانس‌شان را برای ورود به دانشگاه کم می‌کند: «بچه‌های مناطق کم‌برخوردار تنها راه نجات‌شان از وضعیتی که در آن قرار دارند را درس خواندن و قبول شدن در رشته‌های خوب می‌بینند که با این تغییرات و تاثیر سوابق تحصیلی، همان فرصت هم از آنها گرفته می‌شود.»
توانایی رقابت ندارند
مینا کامران هم در همین زمینه فعالیت می‌کند. او در سال‌های اخیر، تردد زیادی به مناطق کم‌برخوردار مثل سیستان و بلوچستان، خراسان، مناطق غربی ایران و... داشته و از نزدیک با وضعیت زندگی این کودکان آشناست. او هم می‌گوید که کیفیت آموزشی در مدارس این مناطق، چالش بزرگی است: «وضعیت این دانش‌آموزان باید یکی از بزرگترین دغدغه‌های آموزش‌وپرورش باشد. کیفیت آموزش در شهرهای دورافتاده بسیار متفاوت از سایر مناطق است. بهترین مدرسه در استان سیستان و بلوچستان را نمی‌توان با پایین‌ترین سطح از مدرسه در تهران مقایسه کرد. پایه‌های تحصیلی دانش‌آموزان این منطقه بسیار ضعیف است. یکی از دلایل، دوزبانه‌بودن کودکان این منطقه است و در دوره ابتدایی آموزش خوبی با توجه به این موضوع برای‌شان در نظر گرفته نمی‌شود. ازسوی‌دیگر حقوق معلمان بسیار کم است و آنها اصلا انگیزه‌ای برای تدریس ندارند. بیشتر سرباز معلم و خرید خدمتی‌اند.» کامران می‌گوید دوره ابتدایی بسیار مهم است اما دقیقا همین دوره، معلمان خوبی ندارد. در دوره راهنمایی هم که نیاز به معلم برای درس‌های تخصصی است، باز هم خبری از معلم متخصص آن درس‌ها نیست. معلم ورزش، هنر و علوم و سایر درس‌ها را تدریس می‌کند: «در یکی از روستاها شاهد بودیم که دو معلم تمام درس‌های تخصصی را درس می‌دهند. در این شرایط نمی‌توان انتظار کیفیت بالایی از آموزش داشت.»
به گفته او، دانش‌آموزان این مناطق تمام تلاش‌شان را می‌کنند تا دیپلم بگیرند و معلم شوند. درواقع تنها کاری که می‌توانند انجام دهند همین است. نه شغل دیگری برای‌شان وجود دارند، نه توانایی تحصیل در رشته‌های دیگر را دارند. به همین دلیل است که خودشان هم نمی‌توانند آموزش خوبی به دانش‌آموزان بدهند. کامران می‌گوید شرایط معلمانی که در دانشگاه‌های فرهنگیان درس خوانده‌اند بهتر از سایر معلمان است و آنجا آموزش‌های بهتری دیده‌اند: «برخی از آنها در دانشگاه فرهنگیان زاهدان یا کرمان درس خوانده‌اند و کیفیت آموزش‌شان بالاتر است. اما درمجموع آنطور که بررسی‌ها نشان می‌دهد، کیفیت آموزش در استانی مثل سیستان و بلوچستان پایین است. این وضعیت در سایر مناطق مرزی هم دیده می‌شود.»
این فعال اجتماعی می‌گوید وقتی بحث رقابت پیش می‌آید دانش‌آموزان این مناطق، بسیار عقب می‌مانند: «این دانش‌آموزان اصلا توانایی رقابت با سایر دانش‌آموزان مناطق دیگر را ندارند و نمی‌توانند وارد رشته‌های فنی مثل مهندسی شوند یا در رشته‌های پزشکی درس بخوانند. در حال حاضر خروجی رشته‌های تجربی و ریاضی از این مناطق بسیار کم است و پایه تحصیلی‌شان به‌شدت ضعیف است.»
