سیاستمداران

بزرگترین مایه مردم‌سالاری «مدارا و تحمل دیگری» است

سیدمحمد خاتمی در سالگرد زنده‌یاد فریده ماشینی، رئیس فقید کمیسیون زنان جبهه مشارکت، با تصریح بر لزوم تفکیک بین عفاف و حجاب، گفت: «وقتی خداوند می‌گوید «لا اکراه فی‌الدین»، یعنی در دین خدا که اصل است، زور و اجبار وجود ندارد، پس چرا باید در فرع آن زور و تحکم باشد؟ باید دقت شود که عفت و ستر با حجاب یکی نیست و این موضوع بسیار مهم است؛ البته به‌سادگی عملی نمی‌شود و نیازمند زمان است تا به فرهنگ تبدیل شود.»
خاتمی ضمن تجلیل از دغدغه‌های زنده‌یاد ماشینی درباره مسائل زنان، گفت: «زن علاوه بر همه مظلومیت‌های انسان در طول تاریخ و ستم‌هایی که بر انسان شده، محرومیت‌ها و مظلومیت‌های مضاعفی را تجربه کرده است برای همین توجه و اعتبار دادن به «زن» اهمیت دارد و باید آن را درک کنیم تا بتوانیم به‌سوی آینده بهتر حرکت کنیم.»
او ادامه داد: «شما نمی‌توانید یک انسان را در یک اتاق حبس کنید که ارتباطی با هیچ‌کس و هیچ جا نداشته باشد و احساس مسئولیت نکند و توقع داشته باشید که در فکر و عاطفه و عقلانیت و اخلاق، یک انسان کامل و رشدیافته شود زیرا رشد امری اجتماعی است. با این نگاه، حتی خانواده که همه ما به جایگاه مهم آن اعتقاد داریم، فرعِ وجود انسان است. اگر ما خانواده را طوری تعریف کنیم که جلوی رشد بخشی از وجوه انسان را بگیرد، باید خانواده را اصلاح کنیم.»
خاتمی افزود: «در یک دوره تاریخی، ملاک برتری در جامعه، قدرت فیزیکی بود و خیلی از مسائل با همین نگاه، طرح و بحث می‌شد، اما در حال حاضر به واسطه رشد علمی، برنامه‌ریزی، هوش مصنوعی و... معیارهای برتری حضور در جامعه بین زن و مرد تغییر یافته و مناسبات جدیدی ایجاد شده است. در یک دوره‌ای حتی در مترقی‌ترین نگاه به زن گفته می‌شد که «مرد از دامن زن به معراج می‌‌رود»، اما الان این نگاه وجود دارد که چرا زنان خودشان نباید به معراج بروند و چرا باید فقط به‌عنوان وسیله‌ای برای رشد مردان در نظر گرفته شوند و چرا این رشد، در وجوه معنوی، در قالب تصویری مردانه صورت‌بندی می‌شود و زنان در این نگاه کجا هستند؟ در همه شئون باید ملاک اول انسانیت باشد که کاملاً بین زن و مرد مشترک است.»
خاتمی با اشاره به تلاش‌های جامعه ایرانی برای دستیابی به دموکراسی گفت: «نمی‌توان دموکراسی را از یک مغازه خرید و در کشور پیاده کرد، بلکه ما باید تلاش کنیم تا آن را در کشور محقق و نهادینه کنیم. باید بررسی کنیم چرا با آنکه ملت ایران، نهضت مشروطه را داشته، نتوانسته آن را نگه‌ دارد و چرا نهضت ملی ما که آنقدر بزرگ بود، با کودتای ننگین 28 مرداد از بین رفت؟ بخشی از پاسخ به این سوال این است که هنوز نظام فکری و ارزشی و جنبه‌های فرهنگی ما برای این منظور تربیت نشده و یکی از کارهایی که باید انجام دهیم توسعه و اشاعه این نوع دیدگاه و ترویج این نوع نگاه است. من فکر می‌کنم جوامع به این نوع نگاه نیاز دارند و لازم است برنامه برای تربیت ذهن‌ها و جان‌ها داشته باشند تا بتوانند نظام مردم‌سالار که در آن انسان دارای حرمت و حق است و بر پایه مدارا و تحمل کردن دیگری که مهمترین ویژگی آن است، مستقر شود.»
او بزرگترین منشأ ایجاد نظام‌های استبدادی و دیکتاتوری را «من‌مداری» دانست و گفت: «این اشتباه است که کسانی بگویند «من منم» و «من بر دیگران برتری دارم» و «دیگران یا باید تابع من باشند یا باید از صحنه خارج شوند» و اگر زور پیدا کنم این کار را می‌کنم. بزرگترین مایه مردم‌سالاری و دموکراسی انسانی، «مدارا و تحمل دیگری» است که براساس آن، نه‌تنها دیگری وجود دارد، بلکه «من در رابطه با دیگری برای خودم معنا پیدا می‌کنم». ما باید همدیگر را تحمل و با همدیگر تعامل و حرکت و جنبه‌های مشترک را پیدا کنیم و از اینکه اختلاف‌ها به تصادم منجر شود، جلوگیری کنیم.»