گورباچف چطور اوکراین را از دست داد؟

بسیاری میخائیل گورباچف را ​​به خاطر دیدگاه‌‌های پیچیده‌‌اش درباره استقلال اوکراین به یاد می‌‌آورند. چراکه او به عنوان یک رهبر اصلاح‌‌طلب شوروی محسوب می‌‌شد، با اکراه با جدا شدن اوکراین از مسکو موافقت کرد، اما بعدها این تصمیم خود را اشتباه دانست. مرگ گورباچف ​​در سن 91سالگی که آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی بود، موجب شده که بسیاری نگاهی تازه به میراث او که نظم سیاسی جهانی را تغییر داد، داشته باشند. زمانی که اوکراین در سال 1991 استقلال خود را اعلام و چندین قرن سلطه روسیه را رد کرد، گورباچف رهبر اتحاد جماهیر شوروی بود. امروز که روسیه به دنبال به‌دست‌آوردن کنترل مجدد بر اوکراین است، بررسی نحوه شکل‌‌گیری روابط بین دو کشور در دوران گورباچف، خالی از لطف نیست. گورباچف ​​را بیشتر به خاطر آغاز یک‌سری اصلاحات به عنوان دبیرکل حزب کمونیست شوروی و اولین و تنها رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر شوروی به‌یاد می‌‌آورند. او به دنبال بهبود روابط با کشورهای غربی و کاهش کنترل دولت بر زندگی سیاسی و اقتصادی مردم بود و همین سیاست‌‌ها در نهایت باعث فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 شد. فرانک گاردنر، خبرنگار امنیتی بی‌‌بی‌‌سی در توئیتی نوشته است: «مرگ میخائیل گورباچف، رهبر سابق شوروی در 91سالگی، یادآور کاری است که او انجام داد: پایان دادن به اتحاد جماهیر شوروی و آزاد کردن کشورهای متعددی از جمله اوکراین که اکنون مستقل هستند. در سفری که من در سال 1987 به مسکو داشتم، روسیه با پرسترویکا در حال تغییر بود. بوریس جانسون نیز در توئیتی احترام خود را به گورباچف ابراز کرده و نوشته است: «تعهد خستگی‌‌ناپذیر او به بازکردن فضای جامعه روسیه هنوز برای ما مثال‌‌زدنی است.» اما برخی دیگر می‌‌گویند که گورباچف ​​به دنبال انحلال اتحاد جماهیر شوروی نبود و امیدوار بود که اوکراین را در مدار خود نگه دارد!!! حتی زمانی که کی‌یف خود به دنبال جدایی بود. گورباچف ​​در سال 2016 گفت که همیشه به دنبال حفظ نسخه اصلاح‌شده اتحاد جماهیر شوروی بوده است. ساموئل رامانی، یکی از همکاران موسسه سلطنتی خدمات ایالات متحده برای مطالعات دفاعی و امنیتی، در توئیتی نوشته که گورباچف ​​به جرج‌بوش پدر درباره «ناسیونالیسم انتحاری» هشدار داد. بوش در یک سخنرانی در سال 1991 در کی‌یف، اصلاحات گورباچف ​​را ستود و گفت: «آزادی لزوما همانند استقلال نیست.» رامانی می‌‌گوید: «گورباچف ​​استقلال اوکراین را پذیرفت اما به روابط مثبت بین روسیه و اوکراین و ادغام از طریق نهادهای منطقه‌‌ای امیدوار بود.» با افول اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1980، جمهوری‌‌های عضو این کشور شروع به درخواست خودمختاری بیشتر از روسیه‌‌ای کردند که مدت‌‌ها به عنوان یک ابرقدرت کمونیستی مطرح بود. اما گورباچف ​​از رهبران جمهوری‌‌های شوروی درخواست کرد که در نسخه‌‌ی اصلاح‌شده‌‌ی اتحاد جماهیر شوروی باقی بمانند. او در اکتبر سال 1991 به واشنگتن‌پست گفت:«ما نمی‌‌توانیم اتحادیه‌‌ای را بدون اوکراین تصور کنیم.» اما با وجود درخواست او، اوکراین، بزرگترین جمهوری اتحاد جماهیر شوروی، در یک همه‌پرسی در دسامبر 1991 با اکثریت قاطع اعلام استقلال کرد. ولودیمیر یاوریوسکی، نویسنده و نماینده پارلمان اوکراین پس از رای‌گیری به لس‌آنجلس تایمز گفت: «شب گذشته نقطه پایانی بر امپراتوری بود که احتمالاً بدترین امپراتوری در تاریخ جهان محسوب می‌‌شود». اما گورباچف که ​​به دنبال حفظ اتحاد سیاسی با جمهوری‌‌های شوروی بود و همه‌پرسی استقلال اوکراین را کم‌اهمیت جلوه داد گفت: «آنها همچنان می‌‌توانند به اتحاد جماهیر شوروی اصلاح‌‌شده بپیوندند.» میروسلاوا پتسا، روزنامه‌‌نگار سرویس اوکراینی بی‌‌بی‌‌سی می‌‌گوید: «واضح است که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نه ایده گورباچف ​​بود و نه آرزوی او. اما او در نهایت این واقعیت را پذیرفت. به همین دلیل است که اکثریت روس‌‌ها از او متنفرند. تا همین اواخر، او مدافع بزرگ روسیه بود. اما جنگ علیه اوکراین باعث شد تا او باورهای خود را دوباره ارزیابی کند.» حتی پس از رای استقلال اوکراین، مسکو اصرار داشت که مسائلی در مورد شبه‌جزیره کریمه که قبلاً توسط مقامات شوروی با اوکراین ادغام شده بود، باقی مانده است. گورباچف ​​در سال 2013 به بی‌بی‌سی گفت که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی یک «جنایت» و «کودتا» بود. وقتی روسیه در سال 2014 شبه‌جزیره کریمه را از اوکراین به خاک خود ضمیمه کرد، گورباچف گفت که از این اقدام حمایت می‌‌کند. گورباچف ​​به مسکوتایمز گفت: «درحالی‌که کریمه قبلاً براساس قوانین اتحاد جماهیر شوروی، یعنی قوانین حزب کمونیست، بدون همه‌پرسی به اوکراین ملحق شده بود، اکنون خود مردم تصمیم گرفته‌‌اند این اشتباه را اصلاح کنند.» گورباچف ​​خواستار پیگیری دیپلماسی بین واشنگتن و مسکو شد، اما در سال 2016 به دلیل اظهاراتش از ورود به اوکراین منع شد.