وعده‌های توخالی چین

افزایش سرمایه‌گذاری چین در سریلانکا هم از سوی دولت گوتاپایا راجاپاسکا، رئیس‌جمهوری سابق و هم از سوی مایتریپالا سیریسنا، رئیس‌جمهور اسبق سریلانکا به شدت حمایت می‌شد. پس از ژاپن و بانک توسعه آسیایی، چین سومین وام‌دهنده‌ی بزرگ به سریلانکا است. بانک توسعه آسیایی یک نهاد مالی است که توسط ژاپنی‌ها اداره می‌شود و بیشتر منافع ژاپن و آمریکا را در نظر دارد. البته این بانک یک مشابه چینی هم دارد که به نام زیرساخت و سرمایه‌گذاری آسیایی مشهور است. این بانک بر روی بسیاری از پروژه‌های زیرساختی در سریلانکا نظیر پروژه‌های ساخت مسکن و توسعه سرزمینی سرمایه‌گذاری کرده است. طی دهه‌های گذشته، چین در چارچوب طرح کمربند ‌راه بیش از 5 میلیارد دلار به سریلانکا وام داده است تا این کشور وام را صرف پروژه‌های زیرساختی کند. این پول صرف ساخت جاده‌، فرودگاه و بنادر مختلف شده است. یکی از بزرگترین پروژه‌های سریلانکا شهر بندری کلمبو بوده است که چین یک میلیارد و 400 میلیون دلار برای ساخت‌ آن سرمایه‌گذاری کرده است. این مبلغ در حال حاضر بزرگترین سرمایه‌گذاری خارجی تاریخ سریلانکا محسوب می‌شود. اما اتفاقی که افتاده این است که سریلانکا به شدت در باتلاق بدهی به چین گرفتار شده است. سریلانکا این وام‌ها را به نرخ بهره‌ 3 تا 6 درصد دریافت کرده است در حالی‌که اگر قرار بود همین وام‌ها را از بانک جهانی یا صندوق بین‌المللی پول دریافت کند، صرفا باید بهره‌ای بین یک تا 3 درصد پرداخت می‌کرد. سریلانکا که نمی‌توانست بدهی چین را پرداخت کند، از چین خواست به جای بخشی از طلبش، کمی از سهام بازارهای سریلانکا را بپذیرد. چین، نفوذ قابل توجهی در سریلانکا دارد و توانسته در دهه‌های گذشته از نفوذ هند در سریلانکا بکاهد. یکی از دلایل افزایش این نفوذ این است که از دهه 2010، سرمایه‌گذاری‌های چین در سریلانکا روند افزایشی داشته است چراکه پکن موفق شده روابط سیاسی خوبی با سریلانکا برقرار کرده و این کشور را در مدار خود قرار دهد. از آن سو نیز رویکرد دوستانه سریلانکا به چین را می‌توان در سیاست‌های دولت اخیر و دولت قبلی سریلانکا مشاهده کرد. دولت‌های سریلانکا به شدت به وعده‌های چین اعتماد کرده بودند و خودشان نیز بنابر اعتمادی که به چین کرده بودند، به مردم‌شان وعده‌‌ رفاه و بهبود وضعیت اقتصاد و معیشت می‌دادند. یکی از سیاست‌های چین در روابط با کشورها این است که بدون در نظر گرفتن ملاحظات حقوق‌ بشری، حاضر است به کشورها وام بدهد. این در حالی است که نهادهای مالی بین‌المللی، به هنگام ارائه وام به کشورهایی که حقوق بشر در آنها نقض می‌شود، ملاحظات گوناگونی را در نظر می‌گیرند. اما چین میانه‌ای با این ملاحظات ندارد. در خصوص سریلانکا نیز همین رویکرد عملی شد. روابط نزدیک چین با سریلانکا زمانی آغاز شد که اتهاماتی در خصوص نقض حقوق بشر توسط دولت این کشور در جریان شورش ببرهای تامیل مطرح شد. در آن زمان، سریلانکا که به واسطه این اتهامات تحت فشار نهادهای بین‌المللی بود، به چین روی آورد و چین نیز آغوشش را به روی این کشور گشود. اما سرمایه‌گذاری چین در چنین کشورهایی چه سودی برایش دارد؟ یکی از دلایل سرمایه‌گذاری چین در کشورهای همسایه، نظیر سریلانکا، این است که این اقدام به چین کمک می‌کند که از طریق استفاده از مسیرهای دریایی این کشورها، دسترسی خود را به بازارهای جهانی حفظ کند. اما نکته اینجاست که چین تنها دوست زمان خوشی کشورهاست و وقتی کشورها با مشکلات اقتصادی و مالی مواجه می‌شوند، تمایلی در کمک کردن به آنها از خود نشان نمی‌دهد. برای مثال وقتی سریلانکا از چین درخواست کرد که بخشی از طلبش را ببخشد، چین این درخواست را رد کرد. اما هند بلافاصله وارد عمل شده و با یک خط اعتباری 1 میلیارد و 500 میلیون دلاری اندکی به سریلانکا کمک کرد. عدم تمایل چین در کمک‌کردن به سریلانکا، به دلیل محدودیت‌هایی است که چین در داخل دارد. چین در حال حاضر با مشکلات ساختاری اقتصادی روبه‌روست و هنوز هم درگیر مبارزه با شیوع ویروس کرونا و سویه‌های جدید آن است. حتی در ماه‌های اخیر نیز برخی از شهرهای چین، یا به طور کامل یا بخش‌هایی از آنها، در قرنطیه کامل قرار گرفتند که شانگهای به عنوان یکی از مهمترین شهرهای اقتصادی و صنعتی چین، از آن جمله است. با در نظر گرفتن اینکه سریلانکا قبل از اعتراضات سیاسی اخیر از چین تقاضای کمک کرده بود و چین پاسخی به این کشور ارائه نکرد، می‌توان گفت که چین یا نخواست به سریلانکا کمک کند یا نمی‌توانست کمکی ارائه کند و در نهایت سریلانکا را به حال خود رها کرد تا این کشور گرفتار یک بحران سیاسی داخلی شود. البته در آوریل گذشته گفت‌وگوهایی میان مقامات دو کشور صورت گرفت. در آن گفت‌وگوها چین اعلام کرده بود که حاضر است به سریلانکا کمک کند، اما بعدها معلوم شد که این وعده‌ها پوچ و توخالی بوده‌اند.