مسلمانان زیر تیغ

200 میلیون مسلمان هندی با سیاست‌های سرکوب دولت مودی مواجه هستند

هند کشوری با تنوع مذهبی، نژادی و زبانی است. تخمین زده می‌شود، حدود 200‌میلیون مسلمان در این کشور زندگی می‌کنند که اکثر آنها مسلمانان سنی‌مذهب هستند و حدود 15‌درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند. آنها بزرگ‌ترین گروه اقلیت هند به‌شمار می‌آیند. هندوها حدود 80‌درصد جمعیت هند را تشکیل می‌دهند. جوامع مسلمان این کشور با تفاوت‌های زبانی، طبقاتی، نژادی و دسترسی به قدرت سیاسی و اقتصادی، متنوع هستند. به گزارش اندیشکده شورای روابط خارجی، پژوهش‌گران می‌گویند برخی از دشمنی‌ها میان هندوها و مسلمانان هند را می‌توان در تقسیم فاجعه‌بار هندِ تحت سلطه بریتانیا در 1947 دید. بریتانیایی‌ها که پس از جنگ جهانی دوم به‌لحاظ اقتصادی به‌شدت آسیب دیده بودند، منابع لازم برای حفظ امپراتوری خود را نداشتند و کم‌کم برای ترک شبه‌قاره هند گام برداشتند. در سال‌های پیش از تقسیم، حزب کنگره ملی هند تحت رهبری مهاتما گاندی و جواهر لعل نهرو برای استقلال کشور، فشار آوردند و نافرمانی‌های مدنی و اعتراضاتی را علیه حاکمیت بریتانیا سازمان‌دهی کردند. در‌عین‌حال، گروه سیاسی «اتحادیه مسلمانان تمامی هند» تحت رهبری محمدعلی جناح، خواهان کشوری جداگانه برای مسلمانان شد. در سال 1947، یک قاضی بریتانیایی عجولانه مرزهایی را برای هند با اکثریت هندو و پاکستان با اکثریت مسلمان (ازجمله آنچه که امروزه به‌عنوان بنگلادش می‌شناسیم) تعیین کرد. این تقسیم‌بندی، شورش‌های مرگبار، خشونت‌های وحشتناک جمعی و مهاجرت گسترده مسلمانان به پاکستان و هندوها و سیک‌ها به هند را در پی داشت. آنها که از این شرایط مرگ‌بار نجات یافتند، قطارهای آغشته به خونی را به‌خاطر دارند که مهاجران را از کشوری به کشوری دیگر می‌بردند، شهرها می‌سوختند و از آنها خاکستر به‌جا می‌ماند و اجساد در خیابان‌ها رها می‌شدند. مورخان تخمین می‌زنند که در این حوادث، بین دو هزار تا دو میلیون نفر کشته شدند. اینکه چرا جوامعی که صدها سال در کنار هم هم‌زیستی داشتند، این‌گونه به یکدیگر حمله‌ور شدند، واضح نیست. برخی متخصصان تقصیر را بر گردن بریتانیا و استراتژی «تفرقه بینداز و حکومت کن» می‌اندازند که برخی از امتیازات انتخاباتی را برای اقلیت مسلمان که 25‌درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دادند، فراهم کرد. دیگران انگشت اتهام را به‌سوی تنش‌های میان جنبش‌های سیاسی هندوها و مسلمانان می‌گیرند که خط‌کشی‌های مذهبی داشتند. حدود 35‌میلیون مسلمان پس از تقسیم‌بندی در هند ماندند.

دین در قانون اساسی هند

قانون اساسی هند که اکنون قانونی هفتادساله است، اصولی برابری‌طلبانه، از جمله برابری اجتماعی و عدم تبعیض را محترم می‌شناسد. واژه «سکولار» در سال 1976، به مقدمه قانون اساسی اضافه شد، اما خود قانون اساسی صراحتا جدایی نهاد دین و دولت را الزامی نکرده است. رهبران حزب کنگره که برای استقلال جنگیده بودند، طرفدار نگرشی در هند بودند که تمام شهروندان و ادیان را برابر درنظر می‌گیرد. گاندی که رویای کشوری سکولار و عاری از تبعیض را داشت،‌ توسط یک ملی‌گرای هندو در سال‌1948 ترور شد. نهرو، اولین نخست‌وزیر هند معتقد بود که سکولاریسم برای ساختن جامعه‌ای صلح‌آمیز و ممانعت از تراژدی دیگری مانند آنچه پس از تقسیم سر کشور و مردم آمد، ضروری است. او کسانی که تلاش می‌کردند هند را براساس خط‌کشی‌های مذهبی تقسیم کنند، به‌ویژه گروه‌های هندو را بزرگ‌ترین تهدید برای کشور می‌دید.

به قدرت رسیدن ملی‌گرایان هندو

ملی‌گراییِ هندو، اولین‌بار در دهه‌1920 توسط نویسنده و سیاستمدار هندی «وانیاک دمودار سوارکار» در کتاب خود به نام «هندوتوا: هندو کیست؟» مطرح شده است. ملی‌گرایان هندو معتقدند هندوها «فرزندان حقیقی خاک» هستند، چون سرزمین‌های مقدس‌شان در هند است، در حالی که سرزمین مقدس مسیحیان و مسلمانان، خارج از هند است. آنها معمولا از سیاست‌هایی حمایت می‌کنند که هند را به کشوری هندو تبدیل می‌کند. بسیاری از آنها مسلمانان هند را به‌عنوان خارجی‌های مشکوک می‌بینند، باوجود آنکه بیشتر مسلمانان هند، فرزندان هندوهایی هستند که مسلمان شده بودند. ملی‌گرایان هندو از تقسیم کشور و ایجاد پاکستان به‌عنوان تجلی نهایی بی‌وفایی مسلمانان یاد می‌کنند. تنش‌های سیاسی در دهه 1980، مدل سکولار هند را تحت فشار قرار داد. ایندیرا گاندی، نخست‌وزیر هند پس از شکست سنگین انتخاباتی در سال ‌1977، با بهره گرفتن از اختلافات مذهبی برای بازگرداندن حزب کنگره به قدرت استفاده کرد. ایندیرا گاندی، دختر جواهر لعل نهرو، در سال‌1984 توسط یکی از محافظانش که سیک بودند، ترور شد و جای خود را به پسرش، راجیو گاندی داد که بیشتر از هندوها حمایت می‌کرد. کانچان چاندرا، استاد علوم سیاسی در دانشگاه نیویورک در «فارن‌افرز» نوشته است: «حرکت مستمر کنگره به‌سمت اکثریت‌گراییِ هندو، طی چندین دهه زمینه مساعدی را برای ایدئولوژی افراطی‌تر حزب بهاراتیا جاناتا ایجاد کرد. ریشه‌های حزب بهاراتیا جاناتا (ب.ج.پ) که در سال‌1980 تاسیس شد، به جناح سیاسی «راشتریا سوایامسواک سانگ» (ر.س.س)، یک گروه داوطلب شبه‌نظامی ملی‌گرای هندو می‌رسد. حزب بهاراتیا جاناتا در انتخابات‌1998 به‌قدرت رسید، اگرچه اهداف افراطی‌تر خود را برای حفظ ائتلافی که تا سال‌2004 رهبری می‌کرد، کنار گذاشت. یعنی تا زمانی که حزب کنگره دوباره قدرتش را بازیافت. اهداف افراطی «ب.ج.پ» شامل پایان دادن به وضعیت ویژه کشمیر- منطقه‌ای مورد مناقشه با اکثریت مسلمان-، ساخت معبدی هندو در شهر شمالی آیودیا، و ایجاد قانون مدنی یکسان، به‌طوری‌که همه شهروندان، قوانین شخصی یکسانی داشته باشند، بود. (در‌حال‌حاضر، قانون شخصی جداگانه‌ای در مسائلی مانند ازدواج و ارث برای مسلمانان وجود دارد.) در سال 2014، ب.ج.پ برای اولین‌بار اکثریت تک‌حزبی را در «لوک‌سابا»، مجلس عوام و تاثیرگذارترین نهاد سیاسی هند به‌دست آورد و نارندرا مودی، رهبر حزب را نخست‌وزیر کرد. این حزب در سال 2019، بار دیگر پس از کارزاری تفرقه‌انگیز و مملو از پیام‌های ضدمسلمانان، اکثریت را به‌دست آورد و انتظار می‌رود که دولت مودی تا پایان دوره پنج‌ساله خود یعنی 2024 در قدرت بماند.

تبعیض‌ها علیه مسلمانان

مسلمانان در هند تبعیض‌هایی را در زمینه‌هایی از جمله اشتغال، تحصیل و مسکن تجربه کرده‌اند. بسیاری از مسلمانان هند برای دستیابی به قدرت سیاسی و ثروت، با موانعی روبه‌رو هستند و به مراقبت‌های بهداشتی و خدمات اولیه دسترسی ندارند. با‌این‌حال، با وجود حمایت‌های قانون اساسی، آنها معمولا باید برای تامین عدالت، تقلا کنند. طی دو دهه گذشته،‌ تعداد نمایندگان مسلمانان در پارلمان غیرفعال شده است. پس از انتخابات سال 2019، مسلمانان فقط پنج درصد از کرسی‌ها را در اختیار داشتند. این امر تا حدی به‌خاطر قدرت‌گرفتن حزب بهاراتیا جاناتا است که تا اواسط سال 2022، هیچ عضو مسلمانی در پارلمان نداشت. در همین حال، گزارش سال‌2019 سازمان غیردولتی «کامِن کاوز» مستقر در هند، دریافت که نیمی از نیروهای پلیسی که مورد بررسی قرار گرفتند، تعصباتی علیه مسلمانان داشتند و همین امر منجر می‌شد کمتر برای جلوگیری از جنایت‌ها علیه مسلمانان مداخله کنند. تحلیل‌گران همچنین به معافیت گسترده کسانی‌که به مسلمانان حمله می‌کنند، اشاره کرده‌اند. در سال‌های اخیر، دادگاه‌ها و نهادهای دولتی گهگاه پرونده‌های محکومیت هندوهایی را که به‌دست داشتن در خشونت علیه مسلمانان متهم بودند، پس گرفته یا لغو کرده‌اند. ایالت‌ها بیش‌از‌پیش، قوانینی را تصویب می‌کنند که آزادی‌های مذهبی مسلمانان را محدود می‌کند، از جمله قوانین ضدتغییر مذهب و ممنوعیت پوشیدن روسری در مدارس. به‌علاوه، مقامات با استفاده از رویه‌ای که منتقدان آن را «عدالت بولدوزری» می‌نامند، به ابزارهای فراقانونی برای تنبیه مسلمانان روی آورده‌اند. در سال 2022، مقامات در چندین ایالت، خانه‌های مردم را با این ادعا که این ساختمان‌ها فاقد مجوزهای مناسب هستند، ویران کردند. با‌این‌حال، منتقدان گفته‌اند که آنها عمدتا مسلمانان را هدف قرار داده‌اند که برخی از آنها اخیرا در تظاهرات شرکت کرده بودند. در پاسخ، دادگاه عالی هند گفته است که تخریب‌ها «نمی‌تواند تلافی‌جویانه باشد»، ولی این اقدامات ادامه دارد.

اقدامات دولت مودی

در دسامبر 2019، پارلمان قانون اصلاح تابعیت را تصویب و مودی آن را امضا کرد. قانونی که امکان پیگیری سریع تابعیت را برای مهاجران هندو، سیک، بودایی، جین، پارسی و سیحی از افغانستان، بنگلادش و پاکستان فراهم می‌کند. منتقدان می‌گویند که این قانون، تبعیض‌آمیز است، چون مسلمانان را مستثنی کرده و برای اولین‌بار، معیاری دینی را برای مسئله شهروندی اِعمال می‌کند. دولت مودی استدلال می‌کند که این قانون برای محافظت از اقلیت‌های مذهبی آسیب‌پذیری است که در این سه کشور با اکثریت مسلمان با آزار و اذیت روبه‌رو هستند. در همان زمان،‌ حزب بهاراتیا جاناتا در مانیفست انتخاباتی خود در سال‌2019 متعهد شد که ثبت‌نام ملی شهروندان یا «ان.آر.سی» را کامل کند. ان.آر.سی در دهه‌1950، برای مورد منحصربه‌فرد ایالت آسام ایجاد شد تا مشخص کند ساکنان این ایالت شهروندان هندی هستند یا مهاجرانی از همسایه کنونی، بنگلادش. در سال 2019، دولت ایالتی آسام ثبت‌نام خود را به‌روز و نزدیک به دو میلیون نفر را مستثنی کرد. اگر این اتفاق در سراسر کشور بیفتد، تمام هندی‌ها باید شهروندی خود را اثبات کنند. منتقدان می‌گویند که این فرآیند می‌تواند بسیاری از مسلمانان را بدون تابعیت کند، چراکه آنها فاقد مدارک لازم هستند و با توجه به قانون اصلاح شهروندی نیز مشمول شهروندی سریع نخواهند شد. در‌عین‌حال، مودی جایگاه سیاسی ایالتی را که تنها ایالت با اکثریت مسلمان هند بود، تنزل داده است: ایالت جامو و کشمیر. در آگوست سال‌2019 دولت، این ایالت را که در منطقه مرزی کوهستانی مورد اختلاف با پاکستان قرار دارد، به دو منطقه تقسیم و خودمختاری ویژه قانون اساسی را از آن سلب کرد. از آن زمان، مقامات هندی بارها به‌بهانه حفظ امنیت، حقوق مردم منطقه را پایمال کرده‌اند. آنها در سال 2021، 85 بار اینترنت را قطع، به روزنامه‌نگاران تعرض و آنها را به‌همراه چهره‌ها و فعالان سیاسی برجسته، بازداشت کردند. باوجود ادعای دولت مبنی بر اینکه وضعیت امنیتی، بهبود یافته، از زمان تقسیم این ایالت ده‌ها غیرنظامی توسط گروه‌های مسلح کشته شده‌اند. آشوتوش وارشنی، کارشناس درگیری‌های بین جوامع هندی در دانشگاه براون می‌گوید: «هرچه ناسیونالیست‌های هندو بیشتر در قدرت باشند،‌ تغییر وضعیت مسلمانان بیشتر خواهد شد و معکوس کردن روند چنین تغییراتی، دشوارتر خواهد بود.»

فوران خشونت

مسجد بابری، 1992. اختلافات سر مسجد بابری در شهر شمالی آیودیا در دهه‌های اخیر مرگبار شده است. هندوها ادعا می‌کنند که ژنرالی از امپراتوری مغول‌های مسلمان، این مسجد را در محل تولد رام، خدای هندو در قرن شانزدهم ساخته است. در سال 1992، ستیزه‌جویان هندو، این مسجد را خراب کردند. تخمین زده می‌شود که در شورش‌های متعاقب آن، حدود سه هزار نفر که بیشتر آنها مسلمان بودند، کشته شدند. اینها مرگبارترین درگیری‌های مذهبی از زمان استقلال کشور بوده است. در سال 2020، مودی پس از تایید دادگاه عالی برای ساخت معبد، سنگ‌بنای معبد جدید هندو را در این مکان قرار داد. شورش‌های گجرات، 2002. آتش‌سوزی قطار زائران هندو که از ایالت غربی گجرات می‌گذشت، باعث کشته شدن ده‌ها نفر شد و همین بهانه‌ای برای آغاز درگیری‌های سراسری شد. اراذل هندو که آتش‌سوزی را بر گردن مسلمانان انداخته بودند، در سراسر گجرات صدها مسلمان را کشتند، به زنان مسلمان تجاوز کردند،‌ و کسب‌وکارهای مسلمانان و عبادتگاه‌های آنها را خراب کردند. سیاستمداران اپوزیسیون، گروه‌های حقوق بشری و قانون‌گذاران آمریکایی، از مودی، رئیس دولت ایالتی گجرات و حزب بهاراتیا جاناتا برای انجام ندادن اقدامات کافی جهت ممانعت از خشونت‌ها و در برخی از موارد حتی تشویق به خشونت، انتقاد کردند. تحقیقات دولت هند به این نتیجه رسیده بود که آتش‌سوزی این قطار، حادثه بوده اما گزارش‌های متناقضی می‌گویند آتش‌سوزی عمدی بوده است. شورش‌های مظفرناگار، 2013. در شهرهای نزدیک شهر مظفرناگار، بیش از 60 نفر در درگیری‌هایی که میان هندوها و مسلمانان ایجاد شد، کشته شدند. بهانه این درگیری‌ها، مرگ دو مرد هندو در نزاع با مردان مسلمان بود. حدود 50 هزار نفر که بیشترشان مسلمان بودند، از این خشونت‌ها گریختند. بسیاری از آنها ماه‌ها در کمپ‌های امدادی زندگی کردند و برخی از آنها هم هیچ‌گاه به خانه بازنگشتند. اوباش ضدمسلمانان. حملات اوباش هندو در سال‌های اخیر متداول‌تر شده است؛ به‌طوری‌که دادگاه عالی هند هشدار داده، این حملات ممکن است به «هنجار جدیدی» تبدیل شود. یکی از رایج‌ترین اَشکال خشونت علیه مسلمانان، حمله گروه‌های متعصب به افرادی است که شایعه می‌شود گاوها را که برای بسیاری از هندوها مقدس است، خرید‌و‌فروش می‌کنند یا می‌کشند. براساس گزارش سال‌2019 دیده‌بان حقوق بشر، حداقل 44 نفر که بیشتر آنها مسلمان بودند، توسط این گروه‌های به‌اصطلاح «حافظِ گاوها» کشته شده‌اند. مردان مسلمان نیز پس از متهم شدن به «جهاد عاشقانه»، مورد حمله قرار می‌گیرند. اصطلاحی که هندوها برای توصیف مردان مسلمانی به‌کار می‌برند که گفته می‌شود سعی در اغوای زنان و ازدواج با آنها دارند تا دین آن زنان را تغییر دهند. صدها مرد مسلمان به‌دلیل نقض قوانین ضدتغییر مذهب که چندین ایالت تحت رهبری حزب بهاراتیا جاناتا برای جلوگیری «جهاد عاشقانه» تصویب کردند، دستگیر شده‌اند. درگیری‌های دهلی‌نو، 2020. خشونت‌ها زمانی آغاز شد که مسلمانان و دیگر افراد علیه قانون اصلاح شهروندی در دهلی‌نو اعتراض کردند. در بدترین خشونت جمعی در چند دهه اخیر پایتخت، حدود 50 نفر کشته شدند که بیشتر آنها مسلمان بودند. برخی از سیاستمداران حزب بهاراتیا جاناتا خشونت را تحریک کردند و گزارش شده که پلیس برای ممانعت از حملات اوباش هندو به مسلمانان، دخالت نکرده است. گزارش سال‌2021 دیده‌بان حقوق بشر دریافت که مقامات در مورد شراکت پلیس در جرم تحقیق نکرده‌اند، درحالی‌که این مقامات، ده‌ها معترض را متهم کرده بودند. اعتراض‌ها به شعارهای اسلام‌هراسانه، 2022. در ماه مه، دو نفر از مقامات حزب بهاراتیا جاناتا، در مورد پیامبر اسلام اظهارنظرهای توهین‌آمیزی را بر زبان راندند که منجر به اعتراضات مرگبار در سراسر هند و محکومیت کشورهایی با اکثریت مسلمان شد. حزب بهاراتیا جاناتا این دو نفر را تعلیق کرد. ماه بعد، دو مرد مسلمان، یک مرد هندو را که از یکی از مقامات حزب بهاراتیا جاناتا حمایت می‌کرد، در حمله‌ای که از آن فیلم‌برداری کرده و به‌صورت آنلاین به اشتراک گذاشتند، کشتند. منتقدان می‌گویند که مقامات حزب بهاراتیا جاناتا، خشونت‌های اخیر علیه مسلمانان را نادیده گرفته‌اند. غزاله جمیل، استادیار دانشگاه جواهر لعل نهرو در دهلی‌نو می‌گوید: «در طول دوران پنج‌ساله اول مودی، حملات مستمری به افراد مسلمان صورت گرفت که به‌نوعی باعث می‌شد جامعه احساس کند تحت محاصره قرار دارد. ایده آنها این بود که اگر مسلمان هستید، در هر زمان و هر مکان ممکن است مورد حمله قرار بگیرید.» سخنان تنفرآمیز و اطلاعات نادرست منتشرشده در فضای مجازی هم خشونت علیه مسلمانان را تشویق کرده است.

حفظ سکولاریسم در هند

کارشناسان می‌گویند اگرچه احساسات ضدمسلمانان در میان هندوها در حال افزایش است، همه هندوها و همه کسانی که به حزب بهاراتیا جاناتا رای داده‌اند، ضدمسلمانان نیستند. هم مسلمانان و هم هندوها از جمله فعالان، استادان حقوق و دانشجویان با اقدامات بهاراتیا جاناتا جهت تضعیف سکولاریسم در هند، مقابله کرده‌اند. برای مثال، پس از تصویب قانون اصلاح شهروندی، چندین نفر از روسای دولت‌های ایالتی گفتند که این قانون را اجرا نمی‌کنند و حدود دو هزار نفر از دانشگاهیان و اساتید دانشگاه هم بیانیه‌ای را در محکومیت این قانون که روح قانون اساسی را نقض می‌کرد، امضا کردند. بسیاری از دولت‌های خارجی و نهادهای بین‌المللی، تبعیض حزب حاکم علیه مسلمانان، از جمله اقدامات در کشمیر، قانون اصلاح شهروندی و شعارهای ضدمسلمانان را به‌عنوان نگرانی‌های خاص، محکوم کرده‌اند. دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد، قانون اصلاح شهروندی را «از اساس تبعیض‌آمیز» توصیف کرده است. کشورهای ایران، کویت و قطر، از جمله کشورهایی بااکثریت مسلمان بودند که در سال ‌2022، به دلیل اظهارات اسلام‌هراسانه مقامات دولتی، شکایتی رسمی علیه هند ارائه کردند. سازمان همکاری اسلامی، گروهی متشکل از 57‌کشور عضو، از هند خواسته تا «طغیان فزاینده نفرت و افترا به اسلام» و «اقدامات سیستماتیک علیه مسلمانان هند» را مهار کند. دولت‌های متوالی در ایالات متحده آمریکا تمایلی به انتقاد علنی علیه رفتارهی دولت هند نداشته‌اند، زیرا آنها روابط خود را با هند تقویت کرده‌اند. برای مثال، وقتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در فوریه‌2020 به هند رفت، مودی را به‌خاطر تعهداتش برای آزادی‌های مذهبی ستود و از وقوع خشونت در دهلی سخنی بر زبان نیاورد. طبق گزارش‌ها، دولت جو بایدن نگرانی خود را در خلوت ابراز کرده؛ در‌حالی‌که همکاری‌های خود را با هند، از جمله در گروه موسوم به «گروه چهار» افزایش داده است. در‌عین‌حال، کمیسیون آزادی‌های مذهبی بین‌المللی ایالات متحده آمریکا، که سازمان دولتی مستقلی است، در گزارش سال‌2020 خود برای اولین‌بار از سال 2004، از هند به‌عنوان کشوری نام برده که شرایط آزادی دینی در آنجا «قابل نگرانی ویژه» است. در آخرین گزارش‌های این سازمان هم این وضعیت تغییری نکرده و از دولت ایالات متحده آمریکا خواسته شده مقامات هندی را که مسئول این سوءاستفاده‌ها هستند، تحریم کند.