سفر بی‌هدف

بایدن چیز زیادی برای ارائه به اسرائیل و فلسطین ندارد

چندین دهه است که روسای‌جمهور آمریکا مانند زائر وارد بیت‌المقدس شده‌اند و به دنبال جام مقدس راه‌حل دوکشوری هستند. جورج‌بوش امیدوار بود در سال 2003 با «نقشه راه صلح» این جام را پیدا کند. باراک اوباما در سال 2013 و زمانی که جان‌کری وزیر خارجه‌اش بود، تلاش کرد مذاکرات اسرائیل و فلسطین را از سر بگیرد. حتی دونالد ترامپ نیز قول داده بود که این روند را ادامه دهد. اما این بار، جو بایدن ایمان خود را به این هدف از دست داده است. دیدار نزدیک به 48ساعته او از اسرائیل و فلسطین که از 13 ژوئیه آغاز می‌شود، تمرینی پیش‌پاافتاده است، قرار است با چند نفر دست بدهد، از چند مکان دیدن کند و بعد هم به فرودگاه برگردد. بعید است که او برنامه‌های بزرگ را اعلام یا سخنان تکان‌دهنده‌ای ایراد کند. هیچ رئیس‌جمهوری در تاریخ معاصر آمریکا نیامده است که در مورد حل‌ناپذیرترین درگیری منطقه حرفی برای گفتن نداشته باشد. البته سرزنش بایدن سخت است. هم اسرائیلی‌ها و هم فلسطینی‌ها در آشفتگی سیاسی هستند. حتی اگر بایدن بخواهد وارد باتلاق روند صلح شود، کسی نیست که به او بپیوندد و این درگیری دیگر به اندازه گذشته مهم به نظر نمی‌رسد. پس از چندین دهه اصرار بر عدم پایداری وضعیت موجود بین اسرائیل و فلسطین، ظاهرا آمریکا به این نتیجه رسیده که ممکن است وضعیت پایدار بماند. زمانی که این سفر برنامه‌ریزی شد، نفتالی بنتِ جنگ‌طلب، نخست‌وزیر اسرائیل بود. دولت او ماه گذشته سقوط کرد و انتخابات برای ماه نوامبر تعیین شد. کابینه‌ی بنت پنجمین کابینه اسرائیل است که از سال 2019 تاکنون سقوط می‌کند. حالا یائیر لاپید، نخست‌وزیر موقت، میزبان بایدن خواهد بود و اگر بایدن مشکلی نداشته باشد بنت هم امیدوار است دیداری با بایدن داشته باشد. از میان همه نخست‌وزیران احتمالی اسرائیل، سیاست میانه‌روی لاپید برای بایدن خوشایند‌تر است. آمریکایی‌ها تمام تلاش خود را برای ارائه تصویری خوب از لاپید و تقویت کمپین او انجام خواهند داد. شاید بایدن دقایقی هم برای دیدار با بنیامین نتانیاهو وقت بگذارد، چه اینکه نتانیاهو امیدوار است در ماه نوامبر در انتخابات شرکت کند. این دیدار هم نشان‌دهنده‌ی پروتکل است و هم به رسمیت شناختن اینکه او ممکن است به قدرت بازگردد. در این سفر، فلسطینی‌ها کمتر مورد توجه قرار خواهند گرفت. بایدن در 15 ژوئیه توقف کوتاهی در بیت‌لحم خواهد داشت تا با محمود عباس که بر کرانه باختری حکومت می‌کند، دیدار کند. احتمالاً بایدن 100 میلیون دلار به بیمارستان‌هایی در قدس شرقی کمک خواهد کرد. این بیمارستان‌ها به فلسطینی‌هایی که نمی‌توانند در سرزمین‌های اشغالی خدمات درمانی دریافت کنند، خدمات تخصصی ارائه می‌دهند. این ممنوعیت ارائه خدمات اقدام ظالمانه‌ای بود که ترامپ در سال 2018 دستورش را صادر کرد. این نشان می‌دهد که بن‌بست در روند صلح تا چه اندازه عمیق است. حزب لاپید اصولاً از راه‌حل دوکشوری حمایت می‌کند، اما او ممکن است برای دیپلماسی واقعی با فلسطینی‌ها که خودشان در بین خود دچار اختلاف هستند، وقت کافی نداشته باشد. بدون شک بایدن سخنانی معمولی را در مورد روند صلح ارائه خواهد کرد، اما دلش با این سخنان نخواهد بود. مهمترین بخش سفر بایدن از 15 جولای آغاز می‌شود، یعنی زمانی که او در جده فرود می‌آید و نامش را به عنوان اولین رئیس‌جمهور آمریکا که از اسرائیل به عربستان سعودی پرواز کرده، ثبت خواهد کرد. حتی اسرائیلی‌ها اذعان دارند که سفر بایدن به تل‌آویو حکم یک دست‌گرمی را برای بایدن دارد. یکی از وزیران ارشد کابینه اسرائیل می‌گوید: «او ابتدا به اینجا می‌آید زیرا اکنون برای آمریکایی‌ها واضح است که نمی‌توانند با متحدان خود در منطقه به طور جداگانه برخورد کنند و اکنون ما با آمریکا هماهنگ‌تر هستیم.» دولت آمریکا مایل است هماهنگی کشورهای عربی با اسرائیل که به مدت یک دهه به صورت مخفیانه انجام می‌شود، علنی‌تر باشد. توافق عادی‌سازی روابط بین عربستان و اسرائیل، یک پیروزی در سیاست خارجی بایدن خواهد بود. مشاوران بایدن فکر می‌کنند که این امر به آنها کمک می‌کند تا حضور نظامی آمریکا در منطقه را کاهش دهند. آنها از سعودی‌ها می‌خواهند که به اسرائیل نزدیک‌تر شوند و نفت بیشتری تولید کنند، به این امید که از رکود اقتصادی آمریکا و جهش شدید قیمت‌ها تا قبل از انتخابات میان‌دوره‌ای ماه نوامبر جلوگیری کنند. تلخ‌ترین لحظه این سفر ممکن است ملاقات با محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی باشد که برای بسیاری از دموکرات‌ها به دلیل روابط نزدیک او با ترامپ و سابقه بد حقوق بشری‌اش، ناخوشایند است. بایدن از زمان روی کار آمدن، از گفت‌وگو با بن‌سلمان خودداری کرده است. حتی حالا هم، بایدن اصرار دارد که برای دیدار با بن‌سلمان به جده، پایتخت تجاری عربستان سعودی نرود. در عوض، قرار است در یک نشست گسترده‌تر با رهبران شش کشور خلیج فارس، به اضافه مصر، عراق و اردن شرکت کند. اگر حاکم موقت عربستان سعودی در این نشست دیپلماتیک در عربستان سعودی شرکت کند، شاید سلام و علیکی بین آنها شکل بگیرد. بایدن احساس می‌کند باید اینگونه رفتار کند و همین واقعیت نشان می‌دهد که این سفر ممکن است چقدر در میان دموکرات‌ها بحث‌برانگیز باشد. اگر این سفر، وعده دستاوردهای واقعی را ارائه می‌داد، کمتر بحث‌برانگیز می‌شد. اما این سفر هیچ دستاورد واقعی برای آمریکا ارائه نمی‌دهد. مقامات اسرائیلی با دلایل موجه صحبت در مورد پیشرفت روابط با عربستان سعودی را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند. پادشاهی عربستان عجله‌ای برای انجام معامله ندارد و به روند تدریجی بسنده می‌کند. انتظار می‌رود بایدن در جده اعلام کند که هواپیماهای اسرائیلی بیشتری اجازه پرواز بر فراز حریم هوایی عربستان را خواهند داشت. در مورد نفت، حتی اگر سعودی‌ها با پمپاژ بیشتر موافقت کنند، مشخص نیست که چه مدت می‌توانند این کار را ادامه دهند و آیا جهان ظرفیت پالایشگاهی کافی برای تبدیل نفت خام اضافی به سوخت قابل مصرف دارد یا خیر. بایدن در مقاله‌ای غیرمعمول در روزنامه واشنگتن‌پست در تاریخ 9 ژوئیه، دفاع پیشگیرانه‌ای از سفر خود ارائه کرد و گفت که این سفر «نقش رهبری حیاتی» آمریکا در منطقه را نشان می‌دهد. ممکن است برعکس باشد. میزبانان از او استقبال دوستانه‌ای خواهند کرد، اما احتمالاً وقتی که او را بدرقه می‌کنند، صرفا به دادن چند سوغاتی بسنده خواهند کرد.