سرزمین دولت‌‏های مستعجل

بررسی استعفای ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا: کشوری که از سال1945 تاکنون، 67 دولت به خود دیده است

بحران‌‌ سیاسی برای ایتالیا امر تازه‌‌ای نیست، اما انتخاباتی که قرار است در 25سپتامبر برگزار شود حتی در چارچوب استانداردهای ایتالیایی‌‌ها نیز رویدادی استثنایی است؛ آن هم برای کشوری که از جنگ جهانی دوم تاکنون 67بار دولت عوض کرده. اروپایی‌‌ها در حال حاضر با بحران انرژی دست‌و‌پنجه نرم می‌‌کنند و نگرانی‌‌ها درباره بالاتر رفتن نرخ بهره می‌‌تواند وحشت آنها از کشورهایی مثل ایتالیا را که به‌شدت بدهکارند، به مرز انفجار برساند. استعفای ماریو دراگی، نخست‌‌وزیر ایتالیا و رئیس پیشین بانک مرکزی اروپا که همه او را به شخصیتی آرام، باثبات و خویشتن‌‌دار می‌‌شناسند، از یک‌طرف سرمایه‌‌گذاران را نسبت به آینده، نگران کرده و از سوی دیگر احتمال ظهور احزاب راست‌‌گرا، پوپولیست و ضدمهاجر در ایتالیا شدت گرفته است. بسیاری از اروپایی‌‌ها با اعتمادی که به عملکرد ماریو دراگی داشتند امیدوار بودند او بتواند تمام قاره اروپا را از شر همه‌‌گیری کرونا خلاص کند.

انتخابات غیرعادی

این اولین انتخاباتی است که در تاریخ ایتالیا در فصل پاییز رخ می‌‌دهد؛ درست زمانی که پارلمان مشغول تنظیم قانون بودجه برای سال بعد است. همچنین این اولین‌باری است که ایتالیا با عده محدودی از قانون‌‌گذاران حاضر در پارلمان انتخابات برگزار می‌‌کند. امری که رقابت برای گرفتن هر کرسی مجلس را بیشتر از همیشه پرجنب‌وجوش می‌‌کند. مدت‌زمان کمپین انتخابات آینده تنها دوماه است. به‌گزارش بلومبرگ، دراگی پس از فروپاشی ائتلاف گسترده‌‌ای که از اوایل سال2021 آن را رهبری می‌‌کرد و عدم حمایت‌‌های سه متحد کلیدی‌‌اش،‌‌ استعفا داد. شخصیتی تکنوکرات و بامهارت، رهبری ایتالیا را زمانی در دست گرفت که با بحران تورم روبه‌‌رو بود. بیشترین اعتبار کارنامه حرفه‌‌ای دراگی به حفظ ارزش یورو در دوران ریاستش در بانک مرکزی اروپا برمی‌‌گردد.

چرا به اینجا رسید؟

عوامل مختلفی در این درام سیاسی تاثیر داشتند. آغاز بحران با مخالفت‌‌های حزب «جنبش 5ستاره» رقم خورد؛ گروهی متشکل از مخالفان دولت که از سال2018 قدرت بیشتری پیدا کرده‌‌اند و حمایت‌‌های نظامی روم از اوکراین را زیر سوال برده‌‌اند. با بالا گرفتن اختلافات، ماتئو سالوینی، رهبر حزب عوام‌‌گرا و راست‌افراطی «لیگ» و سیلویو برلوسکونی 85ساله، رهبر حزب راست‌میانه «فورزا ایتالیا» از این فرصت برای رسیدن به اهداف سیاسی خود در انتخاباتی تازه استفاده کردند و از حمایت خود از دولت متحد دراگی دست کشیدند. دلیل دیگر انشعاب‌‌های دولت ائتلافی، شیوه تخصیص حمایت‌‌های مالی به ایتالیایی‌‌هایی بود که از افزایش قیمت‌‌ها آسیب دیده بودند. اعمال ادامه‌‌دار اصلاحات برای رهایی ایتالیا از بروکراسی بیش از حد، تقویت رقابت، همچنین تغییراتی مبنی بر منصفانه‌‌تر کردن سیستم مالیاتی، عواملی خواهند بود که به شعارهای کمپین‌‌های انتخاباتی تبدیل خواهد شد.

چه اتفاقی می‌‌افتد؟

دراگی تا زمانی که دولت جدید روی کار بیاید با اختیارات محدودتری در قدرت باقی می‌‌ماند. دولت دراگی همچنان توانایی اجرایی کردن اصلاحات اساسی برای 200میلیارد یورویی که از صندوق کمک‌‌های مالی بازیابی کووید اتحادیه اروپا قرض گرفته را دارد؛ اصلاحاتی که باید اعمال شوند تا بتوانند این کمک‌‌ها را تا سال2026 دریافت کنند.‌‌ به‌گزارش رویترز، ایتالیا تاکنون 67میلیارد دلار دریافت کرده است. ایتالیا باید در نیمه دوم سال2022 به 55هدف اصلاحاتی دیگر دست پیدا کند تا بتواند 19میلیارد یوروی دیگر را دریافت کند. اتفاقی که تحلیل‌‌گران می‌‌گویند بدون حضور دراگی در قدرت بسیار سخت خواهد بود. یکی از این اهداف این است که این کشور باید تا پایان سال اقداماتی را ثابت کند که موجب تقویت بازار خریدو‌فروش محصولات و خدمات می‌‌شوند. او همچنان می‌‌تواند نماینده ایتالیا در رویدادهای بین‌‌المللی باشد اما به‌عنوان یکی از حامیان سرسخت اوکراین در جنگ روسیه، اقتدارش مخدوش شده است. دراگی به‌دنبال مدرن‌‌سازی ایتالیا بود؛ کشوری که بدهکاری‌های طولانی‌مدتش به نقطه‌ضعف سلامت اقتصادی و سیاسی اروپا تبدیل شده بود. او سعی کرد این کشور را از لحاظ انرژی مستقل کند و عامل‌محرکه‌‌ای برای اتحاد و ارزش‌‌های اروپایی باشد. در هفته‌‌های آینده شاهد نمایش سیاسی ایتالیایی‌‌ها و احزابی خواهیم بود که کمپین خود را اجرایی می‌‌کنند و تصمیم می‌‌گیرند برای رای آوردن با چه کسی متحد شوند.

برنده احتمالی انتخابات

گمانه‌‌زنی‌‌ها بیشتر به سمت احزاب افراطی راست‌‌گراست. احزابی که سابقه مخالفت شدید با اتحادیه اروپا یا ستایش از ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهور روسیه را دارند. آنها می‌‌توانند در این انتخابات به دستاوردی بزرگ برسند،‌‌ به همین دلیل هم از بحرانی که حزب جنبش 5ستاره به‌وجود آورده به سرعت استفاده می‌‌کنند. نظرسنجی‌‌ها تاکنون نشان می‌‌دهند که احتمال کسب بیشترین کرسی پارلمان به‌وسیله ائتلاف راست‌‌گراها خواهد بود و به اعضای این احزاب این اطمینان را می‌‌دهد که با یکدیگر متحد شوند. این ائتلاف شامل حزب «برادران ایتالیا» به رهبری جورجیا ملونی، همچنین حزب لیگ و فورزا ایتالیاست که تا همین اواخر در دولت دراگی فعالیت می‌‌کردند. نظرسنجی‌‌ها نشان می‌‌دهند که آمار رای‌‌دهندگان به ملونی رو به افزایش است و به همین ترتیب سعی کرد تا تصویر نرم‌‌تر و پاسخگوتری از خود برای جذب رای‌‌دهندگان میانه‌‌رو نشان دهد. ملونی یک سیاست‌مدار باتجربه و زیرک است که خود را در انظار اروپایی‌‌ها به‌عنوان یک حامی دوآتشه اوکراین و منتقد سرسخت حمله روسیه نشان می‌دهد. مواضع ملونی برخلاف سالوینی و برلوسکونی است که هر دو نفر سابقه‌‌ای طولانی در ستایش و تمجید پوتین دارند. این سیاست‌مدار سال‌‌هاست که عضو حزب مخالف است اما کارشناسان سیاسی و نظرسنجی‌‌ها نشان می‌‌دهند زمان زمامداری‌‌اش فرا رسیده. قوانین الکتورال کنونی ایتالیا به‌نفع احزابی است که با یکدیگر ائتلاف می‌‌کنند. رهبران احزاب نیز براساس وتوهای متقابل در تلاشند تا ببینند کدام ائتلاف را انتخاب کنند. به‌گزارش نیویورک تایمز، سه حزب راست‌‌‌افراطی ایتالیا در ظاهر با یکدیگر متحد شده‌‌اند اما حزب میانه‌چپ که شامل حزب دموکرات است تجزیه شده.‌‌ روبرتو دالیمونته، کارشناس امور سیاسی ایتالیا در دانشگاهی در رم، می‌‌گوید: «این همان دلیل واقعی است که برلوسکونی و سالوینی باعث سقوط دولت شدند». به‌گفته دالیمونته، راست‌‌گراها برنده واضح انتخابات هستند مگر آنکه سقوط دولت دراگی تبعات غیرمنتظره‌‌ای داشته باشد. او معتقد است، الان بدترین زمان رای‌دادن به حزب چپ‌میانه است چون نمی‌‌تواند یک ائتلافی را تشکیل دهد که با احزاب دیگر رقابت کند. باتوجه به اینکه ائتلاف راست‌‌گراها به وضوح تعریف شده اما پیش‌‌بینی شکل‌‌گیری تیم‌‌هایی متحد در مرکز، جایی که تعداد بی‌‌شماری از گروهک‌‌های کوچک اما متخاصم شکل گرفته، بسیار سخت‌‌تر است.

تاثیر تغییر حکومت ایتالیا بر اروپا

ضعف‌‌ها و بدهکاری‌‌های سومین اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا می‌‌تواند خیلی زود به مشکلات کشورهای دیگر نیز تبدیل شود. ائتلاف دراگی از زمان روی کار آمدنش تا حالا، توانسته بود میان رشد اقتصادی بعد از همه‌‌گیری کرونا و بدهکاری‌‌های عظیم ایتالیا که بزرگ‌ترین بدهی در اتحادیه اروپاست و کم‌وبیش یک‌ونیم برابر تولید ناخالص داخلی است، تعادل برقرار کند. درام سیاسی ایتالیا همزمان با سخت‌‌گیری‌‌های سیاست‌‌های پولی بانک مرکزی اروپا و افزایش نرخ بهره آغاز شد. پدیده‌‌ای که نگرانی‌‌ها نسبت به وقوع رکود اقتصادی در کشورهایی را که از واحد پولی مشترک دارند، بیشتر کرده است. تنش‌‌ها زمانی شدت گرفت که بازدهی اوراق قرضه 10ساله دولت ایتالیا در ماه ژوئن چهاردرصد افت کرد. افزایش نرخ بهره، سوالاتی را در رابطه با ادامه پیدا کردن بار بدهی‌‌های ایتالیا در طولانی‌مدت، آن هم در میانه اقتصاد راکد و جمیعت رو‌به‌کاهش ایتالیا مطرح می‌‌کند. اروپا برای پیش‌‌گیری از وقوع رکود اقتصادی، حل بحران انرژی و برای اینکه شریکی قابل اعتماد در مواجهه با روسیه باشد، به ایتالیایی قدرتمند و عمل‌‌گرا نیاز دارد اما این کشور بار دیگر درگیر پیچیدگی‌‌های سیاست داخلی‌‌اش شده و فروپاشی حزب حاکم اتحادیه اروپا را تضعیف می‌‌کند.

عوامل بی‌‌ثباتی دولت‌‌های ایتالیا

قبل از وقوع بحران سیاسی در ایتالیا، وزارت خزانه‌‌داری ایتالیا در حال آماده‌‌سازی بسته کمکی به ارزش 10میلیارد یورو برای خانواده‌‌ها و شرکت‌‌ها بود. کمکی که به‌منظور سازگاری با افزایش قیمت انرژی در نظر گرفته شده بود. حالا چرا دولت‌‌ها در ایتالیا ناپایدارند؟ چون اکثر تحلیل‌‌گران سیاسی شرایط کنونی را با سال1994 مقایسه می‌‌کنند؛ دورانی که پس از افشا شدن مجموعه‌‌ای از رسوایی‌‌ها، برلوسکونی به قدرت رسید و از قبل او سیستم کنونی احزاب سیاسی نیز به کار گرفته شد. علاوه بر قوانین الکتورال که این احزاب را مجبور کرد ائتلاف‌‌های گسترده و متلاطمی را شکل دهند، ترکیبی از احزاب کم‌‌قدرت با رهبری کاریزماتیک و همچنین به قدرت رسیدن برلوسکونی همگی عواملی هستند که به بی‌‌ثباتی سیاسی منجر می‌‌شوند. این اتفاق احتمالا در انتخابات آینده نیز می‌‌افتد. ایتالیا با چالش‌‌های بسیاری روبه‌‌رو است؛ تورم، جنگ در اوکراین و اصلاحات مورد نیاز برای دریافت بودجه بازیابی کووید از اتحادیه اروپا و تهدید ادامه‌‌دار همه‌‌گیری کرونا. انتخابات پیش‌‌رو در این کشور احتمالا نشان‌‌دهنده این است که پوپولیست‌‌ها چقدر می‌‌توانند قدرت خود را حفظ کنند.‌‌