سراب صلح
روزنامه هم‌میهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
در سراسر میدانهای نبرد خاورمیانه، زمینه در حال تغییر است. اتحادهای جدید، دشمنیهای قدیمی را کاهش میدهد. محاسبات تجدیدنظر شده در مورد مزیت ملی، اولویتهای در حال تحول و ارتباطات محتاطانهی دیپلماتیک، امیدهایی وسوسهانگیز برای برقراری صلح در جبهههای مختلف را تداعی میکند. اما تغییری که ناشی از ترس باشد، ریشههای عمیقی نخواهد داشت. و ترس، به جای ایمان به هر چشمانداز گستردهتر، همچنان در این چشمانداز مورد مناقشه، ظهور و بروز خواهد یافت. زمینه در خاورمیانه مثل همیشه نشانگر بروز یک جنگ میان قدرتهای بزرگ است؛ جنگی میان روسیهای که این روزها تهاجمیتر شده، چینی که توسعهطلب است و ایالات متحدهای که مصمم به بازگشت به بازی قدرت در خاورمیانه است. افزایش امنیت و همسویی اقتصادی بین اسرائیل و کشورهای عربی یکی از تغییرات قابل توجه در منطقه است. بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، بر ایجاد یک اتحاد نظامی منطقهای برای جلوگیری از حملات موشکی و پهپادی ایران تاکید کرده است. طبق گزارشها، در همکاری‌ای که مورد حمایت آمریکا نیز هست، به کشورهای امارات، بحرین، اردن و مصر، قطر و عربستان سعودی نیز اضافه خواهند شد که اسرائیل هنوز هیچ روابط دیپلماتیک رسمی با آنها ندارد. این توافق بر اساس توافق‌نامه 2020 ابراهیم بین اسرائیل و چهار کشور عربی از جمله سودان و مراکش است. این نزدیکی همچنین با نگرانی مشترک برنامه هستهای ایران تقویت میشود. این تغییر رویکرد با سفر جو بایدن به اسرائیل و عربستان سعودی تقویت میشود و به همین دلیل مذاکرات هستهای با ایران بیشتر در آستانه شکست قرار میگیرد. احتمال دیدار برنامه‌ریزی‌شده بایدن با محمدبن‌سلمان، ولیعهد سعودی، که به قتل جمال خاشقچی متهم است، انتقادهای تندی را برانگیخته است. این اقدام به اصطلاح عملگرایانهی مبتنی بر واقع‌گرایی، نشاندهندهی یک تغییر خیرهکنندهی دیگر است. بایدن عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی را تشویق میکند و به دنبال کاهش تنشها در فلسطین است؛ او قرار است از کرانه باختری اشغالی بازدید کند اما اساساً، این سفر که اولین سفر او به عنوان رئیسجمهور آمریکا به خاورمیانه است، برای تقویت مجدد نفوذ ایالات متحده پس از غفلت سالهای ترامپ است. بایدن سعودیها و سایر تولیدکنندگان نفت را تحت فشار قرار خواهد داد تا تولید نفت را با هدف کاهش شدت بحران جهانی انرژی و کاستن درآمدهای مسکو افزایش دهند. او در‌عین‌حال به دیگر چالش بزرگ خود در خارج از کشور نیز توجه دارد: مهار چین، متحد استراتژیک روسیه و دوست نفتی ایران. کنت راث، کارشناس دیده‌بان حقوق بشر هشدار میدهد: «اگر بایدن جنگ در اوکراین را به یک مبارزه ژئوپلیتیکی صرف تقلیل دهد، مستبدان جهان دلیلی برای شادی خواهند داشت». آنها به این نتیجه خواهند رسید که دموکراسیها ارزشهای خود را اعلام میکنند اما بعد مدتی همه این ارزشها را به منابع گازی و نفتی ارزانتر میفروشند. این سفر پیامدهای بزرگی برای یمن و سوریه نیز دارد. پایان دادن جنگ یمن، که بدترین وضعیت بشردوستانه جهان را پس از مداخله عربستان در سال 2015 علیه شورشیان تحت حمایت ایران ایجاد کرد، یکی از اهداف کلیدی بایدن است. امید این است که سلمان آتش‌بس کنونی در یمن را دائمی کند. در یک تغییر بزرگ دیگر، ایالات متحده ممکن است در تلاش برای مقابله با نفوذ روسیه در سوریه، مشوقهای اقتصادی را به بشار اسد، ارائه دهد. این مشوقها میتواند شامل کاهش تحریمها برای کمک به دمشق برای واردات نفت ایران باشد. این چشمانداز به یک احتمال وسوسهانگیز دیگر مرتبط است: نجات توافق هستهای با ایران در آخرین لحظات. مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در قطر شکست خورده است اما تهران که از کاهش تحریمها ناامید است، در‌حالی‌که تواناییهای هستهای خود را توسعه میدهد، اصرار دارد که توافق هنوز امکانپذیر است. برخلاف مواضع بنیامین نتانیاهو و بنابر گزارشها، چهرههای برجسته نظامی اسرائیل اکنون استدلال میکنند توافق بد با ایران بهتر از عدم توافق است و ایالات متحده یک انگیزه اضافی دارد چراکه توافق میتواند میزان نفت ایران در بازارهای جهانی را سه‌برابر کند. ولادیمیر پوتین با تماشای بایدن، یک کمپین موازی به‌راه انداخته است. رئیسجمهور روسیه اخیرا اولین سفر خارجی خود را پس از حمله به اوکراین انجام داد و با ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور ایران در ترکمنستان دیدار کرد. به گفته کرملین، پوتین گسترش سریع تجارت دوجانبه میان دو کشور را ستود. او به رئیسی گفت: «ما روابط واقعا عمیق و استراتژیکی داریم و در مناطقی مانند سوریه با هم همکاری میکنیم. مانند چین، روسیه نیز از محکوم کردن ممانعت اخیر ایران از بازرسیهای هستهای آژانس امتناع کرده است.» طبق معمول، نیات ایران مبهم است. این کشور که از ائتلاف نظامی جدید اعراب و اسرائیل نگران شده است، با یک تغییر ژئوپلیتیک شکننده مواجه است و آن لزوم تنش‌زدایی با عربستان سعودی، است. تهران هفته گذشته اعلام کرد آماده ازسرگیری مذاکرات مستقیم با عربستان با میانجی‌گری عراق است. اگرچه در این مرحله توافق میان دو کشور بعید است اما کاهش تنشهای هستهای و بهبود روابط ایران و عربستان میتواند پیامدهای مثبتی برای روابط تهران با اروپا، ایالات متحده و همه همسایگان عرب آن داشته باشد. اگر این تغییر بیثباتی خاورمیانه را کاهش دهد و روسیه و چین را از نفوذ در خاورمیانه دلسرد کند، مسلما با استقبال واشنگتن مواجه خواهد شد. با این حال، چشمانداز بهبود وضعیت ایران برای اسرائیل نگرانکننده است. تل‌آویو همچنان تهران را یک تهدید حیاتی میداند. اسرائیل همچنان به ترور افراد در ایران و حمله به تاسیسات این کشور ادامه میدهد و اخیراً «جنگ سایه» خود با ایران را در سوریه تشدید کرده است. این اقدامات به طور بالقوه اسرائیل را در تضاد با دستورکار بایدن قرار میدهد. هر چند ممکن است پس از خوابیدن گردوغبار، نتایج امیدوارکنندهای در منطقه ظاهر شود اما باید تصدیق کرد این نتایج بازندگان زیادی خواهد داشت. کردهای شمال سوریه و فعالان دموکراسیخواه که از قتل خاشقچی خشمگین هستند، از بازندگان این روند خواهند بود اما در این میان، این فلسطینیها هستند که بیشترین ضرر را از این به اصطلاح «صلح» متحمل خواهند شد. هدف کشور شدن فلسطین که توسط متحدان عرب رها شده، توسط ایالات متحده نادیده گرفته شده و توسط اروپای درگیر در جنگ به فراموشی سپرده شده است، موجب میشود فلسطین طعمه اسرائیل شود. زمانه در حال تغییر هست اما خیانت به فلسطینیها زمان نمیشناسد.
