خاورمیانه و شمال آفریقا در سالی که گذشت
9 رویداد مهم منطقه در 2022 از نگاه کارشناسان موسسه میدل‌ایست
9 رویداد مهم منطقه در 2022 از نگاه کارشناسان موسسه میدل‌ایست
کارشناسان موسسه میدل‌ایست، مهم‌ترین اتفاقات و روندهای سال 2022 را تحلیل کرده‌اند؛ اتفاق‌هایی که برخی خوب و مثبت تلقی می‌شوند و برخی، چشم‌اندازی خطرناک دارند. بعضی از این روندها نتایج خود را نشان داده‌اند و برای مشاهده تاثیر روندهای دیگر، باید صبر کرد.
تغییر دولت بایدن به سمت تعامل مجدد با خاورمیانه
برایان کاتولیس
کارشناس ارشد و معاون سیاستگذاری در موسسه میدل‌ایست
پرزیدنت جو بایدن در سال 2021 با رویکردی معتدل به سیاست ایالات‌متحده در خاورمیانه وارد قدرت شد. دولت با تمرکز بر صرفه‌جویی در زمان و انرژی به‌منظور صرف آنها برای اولویت‌های داخلی مانند همه‌گیری و بحران اقتصادی و سایر چالش‌های جهانی مانند چین و تغییرات آبوهوایی، سعی کرد، اشتباهات پیشینیان خود را مرتکب نشود. شعارهایی که برخی از اعضای تیم سیاست خاورمیانه‌ای بایدن می‌دادند، نشان می‌داد ایالات‌متحده به‌دنبال اجتناب از اهداف گسترده و جاه‌طلبانه برای آن منطقه است. هدف آنها ورود مجدد به توافق هسته‌ای ایران از طریق دیپلماسی و تلاش مضاعف برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای جنگ یمن بود. در نیمه اول سال 2022، مشخص شد که برنامه پیش‌بینی‌شده برای رسیدگی به دو موضوع ایران و یمن، به اهداف اعلام‌شده خود دست نمی‌یابد. علاوه بر این، مجموعه‌ای از حملات گروه‌های مورد حمایت ایران علیه شرکای آمریکا در منطقه، از جمله اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، تردیدها را در مورد تعهد بلندمدت آمریکا به منطقه افزایش داد. علاوه بر این، جنگ روسیه علیه اوکراین همراه با فشارهای فزاینده بر قیمت انرژی و مواد غذایی، دولت بایدن را بر آن داشت تا رویکرد
جدید و تعامل بیشتری را تا اوایل تابستان 2022 اتخاذ کند. سفر بایدن به خاورمیانه به چند توافق با شرکای کلیدی مانند عربستان‌سعودی و اسرائیل در مورد طیف وسیعی از موارد منجر شد. همچنین این سفر منجر به توافق‌های نوآورانه از جمله توافقنامه I2U2 شد که اسرائیل، هند، ایالات‌متحده و امارات‌متحده‌عربی را گرد هم آورد و چارچوبی را برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک و ابتکارات جدید در آب، انرژی، حمل‌ونقل، فضا، امنیت غذایی و سلامت ایجاد کرد. مشارکت‌های دوجانبه آمریکا برای تسریع پیشبرد انرژی پاک با عربستان سعودی و امارات به‌ترتیب در جولای و نوامبر 2022 دنبال شد و سرانجام، قرارداد دریایی اسرائیل و لبنان در اکتبر 2022 نیز محصول دیپلماسی مهم به‌رهبری ایالات‌متحده بود. با نگاهی به سال پیش رو، دولت بایدن با چالشی مداوم مواجه است که چگونه تعامل احیاشده آمریکا را در خاورمیانه با دیگر اولویت‌های ژئوپلیتیکی مانند جنگ روسیه و اوکراین و چین متعادل کند. آمریکا احتمالا باید خود را برای چالش‌هایی شامل آشفتگی‌های احتمالی بیشتر منطقه‌ای از سوی ایران، دولت جدید اسرائیل و درگیری‌های حل‌نشده در سوریه و یمن آماده کند.
همکاری قدرت‌های بزرگ در خاورمیانه تشدید می‌شود
راس هریسون
همکار ارشد و مدیر پژوهش در موسسه میدل‌ایست
کمتر از یک دهه پیش، گروهی از قدرت‌های بزرگ جهانی اراده و ظرفیت همکاری برای ثبات و صلح در خاورمیانه را نشان دادند. آنها دریافتند که بعید است آشفتگی‌های منطقه‌ای، در همان منطقه باقی بماند، بلکه می‌تواند به‌سرعت به مشکلات جهانی در قالب تروریسم بین‌المللی، جریان پناهجویان و اختلالات بازار تبدیل شود.
به نظر می‌رسد که این امر به ایالات‌متحده، روسیه، چین و اروپا انگیزه می‌دهد تا از رقابت‌های شدید خود چشم‌پوشی کنند و در مورد چندین طرح در خاورمیانه همکاری کنند. تکمیل برجام در سال 2015 که برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران را محدود می‌کرد، مانند تاسیس گروه بین‌المللی حمایت از سوریه یکی از نمونه‌های عمیق این همکاری بود. گرچه تلاش مشترک اخیر، برای پایان دادن به جنگ داخلی سوریه، در نهایت با شکست مواجه شد، نشان داد که قدرت‌های جهانی می‌توانند اراده سیاسی کافی برای همکاری با یکدیگر را به‌سوی خاورمیانه‌ای امن‌تر پیدا کنند. برای اولین‌بار، ورود روسیه به جنگ داخلی سوریه به نمایندگی از دولت بشار اسد در اواخر سال 2015، روسیه را در مقابل آمریکا که پیش‌تر از مخالفان رژیم اسد حمایت می‌کرد، قرار داد. خروج ناگهانی دولت ترامپ از برجام در سال 2018 همراه با کارزار «فشار حداکثری» علیه تهران، شکاف‌هایی را بین واشنگتن و متحدان نزدیکش در اروپا ایجاد کرد و در عین حال، روسیه و چین را تشویق کرد که به‌سوی ایران متمایل و از تلاش‌های آمریکا برای مهار ایران، دور شوند. تهاجم روسیه به اوکراین در سال 2022 به لحاظ فروپاشی همکاری قدرت‌های بزرگ
در خاورمیانه، کودتای بزرگی بود که آمریکا را در صحنه اروپا و خاورمیانه در مقابل روسیه قرار داد. در لحظه‌ای که روسیه می‌توانست تهران را برای پایبندی مجدد به برجام تحت فشار قرار دهد، به‌طرز خطرناکی به سمت یک اتحاد نظامی نزدیک با ایران حرکت کرد. مشارکت فزاینده بین مسکو و تهران می‌تواند منجر به شکست نهایی فرایند برجام شود که در حال حاضر هم رو به مرگ است. گرچه پیامدهای فروپاشی نظم جهانی در خاورمیانه احتمالا خود را در سال 2023 و پس از آن نشان خواهد داد، آنچه واضح است، این است که سال 2022 آغازی برای تشدید مجدد رقابت قدرت‌های بزرگ در خاورمیانه بود.
کشورهای خلیج‌فارس به‌عنوان عوامل آزاد پیش می‌روند
جرالد فایرشتاین
همکار ارشد در دیپلماسی آمریکا و مدیر امور شبه‌جزیره عربستان
میزبانی عربستان سعودی از شی‌جین‌پینگ، رهبر چین، در 8 دسامبر، بر سیاست خارجی چندقطبی عربستان سعودی در سال 2022 تاکید کرد که تا حد زیادی منعکس‌کننده تصمیمات امارات‌متحده‌عربی در طول این سال است. رویدادهای جهانی، به‌ویژه انشعاب در واکنش‌های کشورهای حوزه خلیج‌فارس در مورد تجاوز روسیه به اوکراین و همچنین کاهش تولید نفت در ماه اکتبر که توسط کنسرسیوم اوپک‌پلاس تحت سلطه عربستان تعیین شد، اختلافات را با ایالات‌متحده تشدید کرد؛ از موضوع ایران گرفته تا حقوق بشر و آزادی‌های مدنی. در واقع، اختلافات کشورهای حوزه خلیج‌فارس با آمریکا سال‌هاست که رو به افزایش بوده است. ناامیدی از سیاست‌های ایالات‌متحده - از حمله سال 2003 به عراق گرفته تا پاسخ به خیزش‌های مردمی بهار عربی در سال 2011 و توافق 2015 با ایران در مورد برنامه هسته‌ای‌اش - باعث تشویق روابط نزدیک‌تر با دیگر قدرت‌های بزرگ، یعنی چین و روسیه شده است. نکته قابل توجه این است که چین به‌عنوان شریک تجاری و اقتصادی شماره یک منطقه ظاهر شده است و روسیه با حمله به اوکراین، کمک کرد چین به شریکی کلیدی در بخش انرژی جهانی تبدیل شود. همزمان، نسل جدیدی از رهبران کشورهای حاشیه
خلیج‌فارس، به‌ویژه محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و محمدبن‌زاید آل‌نهیان، رئیس‌جمهور امارات‌متحده‌عربی، مصمم‌تر هستند که یک مسیر مستقل در سیاست خارجی را دنبال کنند. همانطور که سفر جو بایدن به منطقه نشان داد، این تغییر نگاه در سیاست خارجی کشورهای منطقه لزوما به معنای منسوخ شدن روابط آمریکا با منطقه نیست. اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس در حوزه دفاعی و امنیتی به چتر دفاعی ایالات‌متحده و همچنین به تجهیزات، آموزش و دکترین آمریکا برای ارتش خود متکی هستند. اما سیاستگذاران ایالات‌متحده دیگر نمی‌توانند تصور کنند که دولت‌های حوزه خلیج‌فارس از رهبری آمریکا در تعیین سیاست برای مسائل منطقه‌ای یا جهانی پیروی خواهند کرد.
جنگ روسیه، اروپا و خاورمیانه را به هم نزدیک‌تر می‌کند
یولیا-سابینه جوجا
مدیر پروژه دیده‌بان افغانستان
تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین در سال جاری، جهان را براساس خطوط گسلی مشابه دوران جنگ سرد تقسیم کرد: «غرب»، «مسکو و متحدانش» و «کشورهای غیرمتعهد». بیشتر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا ترجیح دادند از انتخاب میان غرب و مسکو، خودداری کنند و در نتیجه عملا در اردوگاه سوم قرار گرفتند. گرچه بیشتر کشورهای اروپایی در حمایت قاطعانه از اوکراین با کمک‌های نظامی، مالی و بشردوستانه و همچنین مجازات روسیه با تحریم‌های بی‌سابقه، با ایالات‌متحده همراه شدند، عواقب این جنگ، منجر به نزدیک‌تر شدن ناخواسته اروپا و کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا شد. در خودِ کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، تأثیرات رویارویی غرب و روسیه بلافاصله خود را در حوزه انرژی نشان داد. تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه و تلافی‌جویی مسکو با تسلیحاتی کردن صادرات انرژی به اروپا، به‌سرعت اروپا را از منابع نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ روسیه جدا کرد و غرب را وادار کرد تا برای جبران منابع از دست‌رفته به کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا روی بیاورد. در طول جنگ، رهبران غربی با همتایان خود در قطر، عربستان‌سعودی، الجزایر و امارات متحده عربی دیدار کردند تا قراردادهای
جدید هیدروکربنی را تضمین و تولید را تشویق کنند. اگرچه این روابط در حال توسعه نتوانستند به‌طور کامل مانع از بحران جهانی انرژی در سال 2022 شوند، در سال‌های آینده احتمالا شاهد تغییر جهت‌گیری طولانی‌مدت اروپا به سمت اتکای بیشتر به منابع انرژی کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا خواهیم بود. در عین حال، کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا برای کمک به گسترش بخش انرژی هیدروکربنی خود و همچنین اجرای انتقال انرژی، به تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری بیشتر از سوی غرب ادامه خواهند داد. از آنجایی که جنگ تمام‌عیار روسیه علیه اوکراین به یک سال نزدیک می‌شود، منطقه دریای سیاه به‌شدت بی‌ثبات است و تا زمانی که روسیه بر تجاوزات خود پافشاری کند، بی‌ثبات خواهد بود. بنابراین، نمی‌توان یک بحران غذایی دیگر را در تابستان آینده رد کرد، به‌ویژه از آنجایی که در سال گذشته مشخص شد درحالی‌که اروپا و منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا می‌توانند برای مدیریت چنین بلایایی تلاش کنند، در نهایت اقدامات اندکی را می‌توانند برای جلوگیری از چنین بلایایی انجام دهند.
تعمیق روابط ایران و روسیه در بحبوحه فشار بین‌المللی
الکس واتانکا
همکار ارشد و مدیر برنامه ایران
به نظر می‌رسد روابط ایران و روسیه وارد مرحله جدیدی شود. از همکاری نزدیک‌تر نظامی تا دو برابر شدن تجارت سالانه (به حدود 4 میلیارد دلار) فقط در چند سال، شتاب گرفته است. با تکیه بر همکاری نظامی برای زنده نگه داشتن رژیم بشار اسد در سوریه، مشارکت ایران و روسیه چنان عمیق‌تر شده که متخصصان ایرانی اکنون در حال آموزش نیروهای روسی برای استفاده از پهپادهای ساخت ایران در جنگ اوکراین هستند. مسکو در مواجهه با تحریم‌های غرب، به‌دنبال جایگزین‌هایی برای مجموعه‌ای از نیازهای اقتصادی و سایر نیازهای خود بود. روسیه و ایران به‌عنوان کشورهایی که بیش از همه کشورهای جهان تحریم شده‌اند، دست‌کم روی کاغذ، پایه محکمی برای همکاری دارند. ایران هم نیازمند سرمایه‌گذاری در صنایع حیاتی است. براساس آمار رسمی ایران، روسیه در نیمه اول سال جاری «بزرگترین» سرمایه‌گذار خارجی در صنایع نفت و گاز طبیعی ایران بوده است. گفته می‌شود که با 7/2میلیارد دلار، برنامه‌های سرمایه‌گذاری روسیه وارد مرحله «اجرا» شده است. منابع رسمی ایرانی بر «اجرا» تاکید کرده‌اند، زیرا شرکت‌های روسی سابقه‌ای طولانی در امضای تفاهم‌نامه‌های همکاری در ایران برای پروژه‌های اقتصادی
دارند که محقق نمی‌شوند. اگر این درست باشد، نشان می‌دهد که حتی با وجود افزایش تدریجی تحریم‌ها علیه روسیه پس از تهاجم این کشور به اوکراین، مسکو توانسته است راه‌هایی برای انتقال بودجه برای پروژه‌های استراتژیک در دست توسعه در ایران بیابد. یک مثال گویا، مورد خط ریلی رشت-آستارا است که قرار است ایران را از طریق جمهوری‌آذربایجان به روسیه متصل کند. یک منبع ایرانی مدعی است که هزینه این پروژه در دو سال گذشته سه برابر شده است. همان منبع گزارش می‌دهد که تکمیل این خط ریلی به 800میلیون یورو نیاز دارد، اما هنوز مشخص نیست که آیا روسیه می‌تواند یا مایل به تامین مالی این پروژه باشد یا خیر. این تردید در مورد دخالت روسیه در مرحله نهایی پروژه‌ای که سال‌ها از آن به‌عنوان یک پروژه استراتژیک مشترک یاد می‌شود، در دو سطح بسیار گویا است: در بهترین حالت، نشان می‌دهد که روسیه از نظر مالی قادر به سرمایه‌گذاری مبلغ نسبتا ناچیز ۸۰۰ میلیون یورویی برای تکمیل یک پروژه زیرساختی مهم و استراتژیک نیست. در بدترین حالت، از نقطه‌نظر سنجش سلامت همکاری‌های ایران و روسیه، روشن می‌شود که مسکو اعتماد سیاسی کافی به ایران به‌عنوان مقصد سرمایه‌گذاری‌های
بزرگ روسیه ندارد. اما بی‌شک این پیامی نیست که مسکو یا تهران مایلند به جهان ارسال کنند.
عراق به بحران سیاسی یک‌ساله خود پایان داد
راندا اسلیم
همکار ارشد در موسسه میدل‌ایست
اکتبر گذشته، عبداللطیف رشید، به‌عنوان رئیس‌جمهور عراق انتخاب شد و دو هفته بعد، محمدشیاع‌السودانی، به‌عنوان نخست‌وزیر معرفی شد و همراه با کابینه جدید سوگند یاد کرد. این پایان یک‌سال بی‌ثباتی سیاسی در کشور پس از انتخابات پارلمانی اکتبر 2021 بود. صدری‌ها نه در مجلس فعلی و نه در کابینه حضور ندارند، زیرا رهبر آنها مقتدی‌صدر، روحانی شیعه، از سیاست کناره‌گیری کرده و اعضای بلوک پارلمانی خود را مجبور به واگذاری کرسی‌های خود کرده است. برنامه جدید وزیران، مسائل داخلی، از جمله ایجاد شغل، بهبود خدمات عمومی، اصلاحات اقتصادی و مبارزه با فساد را در اولویت قرار داده است. اولویت و چالش اصلی سودانی، تضمین تامین برق در تابستان آینده خواهد بود. عدم انجام این کار احتمالا منجر به تجدید اعتراضات و درخواست برای استعفای کابینه او می‌شود.
در زمینه سیاست خارجی، رئیس دولت جدید عراق اشاره کرده است که سیاست متعادلی را به‌ویژه در قبال آمریکا و ایران دنبال خواهد کرد و متعهد شده که روابط خوب خود را با همسایگان نزدیک خود، ایران و ترکیه دنبال کند و بغداد را به‌عنوان مرکزی برای گفت‌وگوهای عربستان و ایران حفظ کند. سودانی و بسیاری از متحدانش نشان داده‌اند که از ماموریت نظامی «مشاوره، کمک و توانمندسازی» ایالات‌متحده حمایت می‌کنند و کاملا آگاهند که عراق در مبارزه با باقی‌مانده‌های داعش هنوز به کمک ایالات‌متحده نیاز دارد. تحولات سیاسی در ترکیه و ایران، مدت‌هاست که سایه‌ای بر اوضاع سیاسی و امنیتی عراق انداخته است. هر دو کشور همسایه گروه‌های مخالف کُرد مستقر در اقلیم کردستان عراق را با هواپیماهای بدون سرنشین و موشک هدف قرار داده‌اند و تهران حتی اقلیم کردستان را به حمله زمینی تهدید کرده است. ترکیه هم نیز به نوبه خود، شبه‌نظامیان پ‌ک‌ک مستقر در اقلیم کردستان را به انجام فعالیت‌های تروریستی علیه خاک ترکیه و حمایت از گروه‌های مخالف کُرد سوریه متهم می‌کند. رهبران ترکیه از این حملات برای منحرف کردن توجه از نارضایتی‌های داخلی استفاده کرده‌اند. نظرسنجی‌ها نشان
می‌دهد که بخش‌های زیادی از عراقی‌ها از نادیده‌گرفتن حاکمیت کشورشان توسط همسایگان‌شان به‌طور معمول نگران هستند. بنابراین، هم ایران و هم ترکیه محدودیت‌های فزاینده‌ای برای تاثیرگذاری بر اوضاع داخل عراق پیدا خواهند کرد. تاکنون، بیشتر عراقی‌ها می‌خواهند به سودانی و کابینه‌اش فرصت دهند تا به وعده‌های خود عمل کند. با این حال، عراقی‌ها افراد بی‌تابی هستند.
اثرات آبوهوایی بر اجرای سیاست‌ها فشار وارد می‌کند
محمد محمود
همکار ارشد و مدیر برنامه آبوهوایی
به‌دنبال چندین فرصت از دست‌رفته برای حرکت سیاست جهانی آبوهوایی به سوی آینده‌ای مقاوم‌تر در برابر شرایط آبوهوایی - از جمله نتیجه اندکِ پیمان ضعیف آبوهوایی گلاسکو در کنفرانس تغییرات اقلیمی 2021 سازمان ملل متحد (کوپ26) و وتوی شورای امنیت در به‌رسمیت‌شناختن تغییرات آبوهوایی به‌عنوان یک تهدید امنیتی - سال 2022 مجموعه‌ای از تاثیرات تغییر آب‌وهوا را به همراه داشت که حتی شدیدتر از آنچه در سال 2021 تجربه شد، بود؛ خصوصا برای خاورمیانه و شمال آفریقا. آب‌وهوای خاورمیانه و شمال آفریقا در حال حاضر مستعد آن است که این منطقه، گرم و خشک بماند، اما تشدید شرایط خشکی و خشکسالی در اواخر بهار و اوایل تابستان سال 2022 باعث ایجاد یک‌سری توفان‌های گردوغبار شدید شد که بیشترِ شبه‌جزیره عربستان و فراتر از آن را فرا گرفت و پیامدهایی جدی برای سلامت عمومی داشت.
اثرات تغییرات آبوهوایی در تابستان 2022 نیز در موج‌های گرمای رکوردشکن در سراسر اروپا، آسیا، آمریکای شمالی و خاورمیانه و شمال آفریقا آشکار شد. در اوج فصل تابستان نیز به دلیل گرم شدن طولانی اقیانوس هند شاهد افزایش بارش‌های شدید و وقوع سیل بودیم. شبه‌جزیره عربستان بخشی از این بارندگی بیش از حدِ متوسط را تجربه کرد، اما پاکستان بدترین شرایط را متحمل شد؛ بارش‌هایی که برای پاکستان (و تا حدی افغانستان) ویران‌کننده بود و خسارت‌ها و تلفات جانی گسترده و قابل‌توجهی داشت.
اثر انباشته همه این تأثیرات اقلیمی فشار مجددی را بر کشورهای توسعه‌یافته وارد کرد تا گام‌های موثرتری را در پیشبرد برنامه جهانی آب‌وهوا بردارند. این امر باعث شده تمرکز بر کوپ27، به میزبانی مصر، بیشتر شود و انتظار می‌رود که این نشست پیشرفت معنی‌داری نسبت به کوپ26 داشته باشد.
تغییر در سیاست اسرائیل
نیمرود گورن
همکار ارشد در امور اسرائیل
اسرائیل در آغاز سال 2022 یک نخست‌وزیر دست‌راستی داشت و در پایان سال نیز نخست‌وزیری دست‌راستی خواهد داشت. اما این 12 ماه چه تفاوتی ایجاد کرد. سه فرآیند تغییر در طول سال در اسرائیل اتفاق افتاد که هریک از اهمیت داخلی و منطقه‌ای مهمی برخوردار بودند. اولین مورد سیاستی بود که در نیمه اول سال 2022 توسط دولت بنت-لاپید، «دولت تغییر»، اجرا شد. این دولت که شامل شرکای ائتلافی از سراسر طیف سیاسی (از جمله یک حزب عربی) بود، به‌طور موثری به مسائل داخلی مختلفی از جمله کووید-19 رسیدگی کرد و چندین پیشرفت در سیاست خارجی را به همراه داشت. اصلاح روابط با اردن، عادی‌سازی روابط با ترکیه، دستیابی به توافق مرزی دریایی با لبنان، تشکیل اجلاس نقب و تثبیت آن در یک مجمع رسمی، تشکیل مجدد شورای انجمن اسرائیل و اتحادیه اروپا پس از یک دهه از جمله این پیشرفت‌ها است. با این حال، درحالی‌که این روند در حال وقوع بود، تغییر دیگری در حال شکل‌گیری بود. اپوزیسیون جناح راست در حال رسیدن به سطوح جدیدی بود و احساسات پوپولیستی و ناسیونالیستی در حال افزایش بود. دولت این موارد را با موفقیت مدیریت نکرد، ائتلاف فروپاشید و بلوک ضدنتانیاهو به صورت تکه‌تکه‌شده
به انتخابات نوامبر رسید، درحالی‌که بلوک بنیامین نتانیاهو متحد باقی ماند. نتایج رای‌گیری اول نوامبر بی‌سابقه بود. این انتخابات، نمایندگان چپ اسرائیل را در پارلمان به حداقل رساند، برای راست افراطی یک رکورد بی‌سابقه بود و به نتانیاهو اکثریت کافی برای ائتلاف با شرکای افراطی ارتدوکس و راست افراطی داد. نتایج انتخابات جرقه سومین روند تغییر را زد که با پیشرفت مذاکرات ائتلافی آشکارتر شد. عواقب آن اما تا سال آینده مشخص خواهد شد. تشدید تنش در داخل اسرائیل، بین اسرائیل و فلسطینی‌ها و بین اسرائیل و منطقه وسیع‌تر، همگی به سناریوهای محتمل برای سال 2023 تبدیل می‌شوند و جامعه بین‌المللی باید زودتر وارد عمل شده و اقدامی انجام دهد.
مصر سرمشق چالش‌های چشمگیر امنیت انسانی
میرته مبروک
همکار ارشد و مدیر موسس برنامه مصر
یک خط کوتاه و محکم، امنیت و ثبات اقتصادی را در بیشترِ اقتصادها به‌هم متصل می‌کند. این گفته در مورد بیشترِ کشورهای خاورمیانه و آفریقا دوچندان صادق است. دولت‌ها، امنیت اقتصادی را تامین می‌کنند و در مقابل، شهروندان‌شان رضایت سیاسی را فراهم می‌کنند.
سال 2021 برای دولت‌های منطقه‌ای سال بدی بود: همه‌گیری کووید-19 اقتصادها را ویران کرد. هنگامی که ویرانی‌های این بیماری همه‌گیر در پایان سال شروع به فروکش کرد، امیدهای نوظهوری به‌وجود آمد که شاید در سال 2022، اوضاع به‌حالت عادی برگردد و دولت‌ها بتوانند شکاف‌های اقتصادهای خود را برطرف کنند.
قرار نبود اینگونه شود. در اواخر فوریه، روسیه به اوکراین حمله کرد و اقتصاد جهانی را با کمبود مواد غذایی و انرژی و اختلالات شدید زنجیره تامین روبه‌رو کرد. در مصر، تاثیرات آن جنگ تقریبا بلافاصله احساس شد.
این کشور بزرگترین واردکننده غلات در جهان است و تقریبا 80 درصد آن غلات از روسیه و اوکراین می‌آید. این واردات به سمت نان دولتی می‌رود. نان یارانه‌ای با ثبات مصر پیوندی ناگسستنی دارد.
قیمت نان دولتی در 35سال گذشته تغییری نکرده است. مصر در تلاش برای محافظت از خود در برابر آشفتگی اقتصادی داخلی، ذخایر غلات را ذخیره کرد. اما این فقط یک حصار موقت بود.
قاهره باید برای یافتن غلات برای تغذیه فقرای خود تلاش می‌کرد و بدتر از آن، مجبور بود برای انجام دادن این کار، مقدار بیشتری از ذخایرِ ارز خارجی خود را که رو به کاهش بود، بپردازد. مصر در تلاش برای افزایش رشد، سال‌ها هزینه زیادی را برای زیرساخت‌های عمومی هزینه کرده بود. این پروژه‌ها در کوتاه‌مدت باعث ایجاد اشتغال شدند و به‌منظور افزایش سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده‌اند، اما به جذب ارز خارجی نیز کمک کردند. اما رکود اقتصادی جهانی منجر به تغییر رفتار سرمایه‌گذاران خارجی شد: بیرون کشیدن سریع پول‌های خود از اقتصادهای در حال توسعه و سرمایه‌گذاری مجدد در کشورهای توسعه‌یافته ایمن‌تر. فقط در سه ماهه اول سال 2022، مصر حدود 20 میلیارد دلار خروج سرمایه داشت. در همین حال، مصر درحالی‌که با افزایش بدهی خارجی دست‌وپنجه نرم می‌کرد همچنان مجبور به پرداخت ارز برای واردات بود.
ارزش پول مصر به‌شدت در برابر دلار کاهش یافت و عواقب جدی‌ای داشت. کمبود شدید ارز منجر به توقف واردات مواد غذایی و علوفه در بنادر و باعث افزایش بیشتر قیمت کالاهای حیاتی در داخل شد. بازار سیاه که سال‌ها خاموش بود، دوباره ظهور کرد و به احتکار ارز و افزایش قیمت طلا دامن زد.
امید این است که اقتصاد از این بحران عبور کند. فقط مسئله اقتصاد نیست. مصر هم مانند بقیه کشورهای منطقه، در معرض تهدید شدید تغییرات آبوهوایی قرار دارد. پیش‌بینی می‌شود در صورتی که میانگین دمای جهانی ۲درجه افزایش یابد، بارندگی ۲۰ تا ۴۰درصد کاهش خواهد یافت و این در شرایطی که تقریبا ۷۰ درصد کشاورزی منطقه، دیم است، پیش‌بینی بسیار بدی است.
