اندیشکده‌ها
ارتش پاکستان تا اطلاع ثانوی در قدرت است
ارتش پاکستان تا اطلاع ثانوی در قدرت است
ارتش پاکستان بیش از یک سال است که در تلاش برای حل مشکلی سیاسی است که خودش ساخته: صعود عمران‌خان که خودش عملاً به‌عنوان نیروی نیابتی برای برنامه‌های نظامیان در ۲۰۱۸ منصوب شد. به‌رغم پیروزی موقت ارتش به رهبری ژنرال عاصم منیر در سرکوب جنبش خان، ارتش هیچ راه‌حلی برای این ندارد که خان همچنان به‌شدت محبوب است.
شکل‌گیری این بحران سال‌ها در جریان بود، بلکه دهه‌ها. ارتش مدت‌هاست که حَکَم قدرت است. مهم‌تر از آن، ارتش ۱۰ سال صرف رساندن حزب خان، تحریک‌انصاف پاکستان یا پی‌تی‌آی به قدرت کرد، با این فرض که نایبی انعطاف‌پذیر خواهد بود. اما خرق عادت‌ها و میل او به انتصاب افسران وفادار در سمت‌های بالادستی نظامی و امنیتی بالاخره سران ارتش را کلافه کرد. خود منیر را هم خان برکنار کرده بود. درحالی‌که خان برای بازنشستگی ژنرال قمر جاوید بجوا برای انتصاب ژنرال فائز حمید آماده می‌شد، بجوا هفت ماه قبل از زمان رفتن خودش، برنامه برکناری خود خان با رأی عدم اعتمادی را اجرا کرد. به‌سبب سوءمدیریت سیاسی و رکود اقتصادی، خان محبوبیت بسیاری از دست داده بود و برکناری‌اش در آن زمان، آسان بود.
انتقادات خان از نظامیان از آن زمان آغاز شد. گرچه مقامات ارشد با او بد شده بودند، اما او هنوز در میان افسران و فرماندهان محبوبیت داشت و او هم با نگاهی به آینده تلاش کرد از این اهرم علیه رهبران ارتش استفاده کند. انتصاب منیر به‌عنوان فرمانده ارتش، اما این برنامه را به هم زد تا خان توجه خود را به سمت برگزاری فوری انتخابات منعطف کند. وضعیت اقتصادی بدتر شد و خان در جایگاه ارشد جنبشی بود که خودش را پیشگام حاکمیت غیرنظامی در مقابل حاکمیت نظامی می‌دید. این وضعیت باعث شد محبوبیت او رشدی شدید داشته باشد.
بعد از سوءقصد به جانش، کارزار خان علیه ارتش شدیدتر هم شد. با ادامه ناتوانی ارتش در توقف او، انتخابات نزدیک می‌شد و پیروزی احتمالی او، می‌توانست او را اولین رهبر منتخب در ۵۰ سال اخیر کند که ارتش را مهار می‌کند. منیر نیاز به راهبردی داشت که هم خان و هم هوادارانش درون ارتش را خنثی کند. برنامه، تشکیل صد پرونده شامل اتهام فساد علیه او بود تا خان از ادبیات رادیکال به سمت ناآرامی‌های خشونت‌آمیز برود. اگر چنین می‌شد ارتش بهانه لازم را برای حذف خان و پی‌تی‌آی می‌یافت و کار اعمال فشار از درون ارتش هم برای هواداران خان سخت می‌شد.
درست همین هم شد. ناآرامی خشونت‌آمیز به‌دنبال بازداشت خان آمد. خود خان در مسیر دادگاه با ویدئویی ارتش را به تنش‌های عمومی و خشونت‌آمیز بالقوه تهدید کرد. او فکر کرد قیام عمومی منیر را بیشتر تضعیف خواهد کرد و هوادارانش را در میان افسران تقویت خواهد کرد. مهم‌ترین اتفاق، حمله به محل اقامت فرمانده ارتش در لاهور بود که فعالان پی‌تی‌آی آن را غارت کردند. این ناآرامی فضای کافی به منیر داد تا حزب خان را سرکوب کند و هوادارانش را در میان ارتش خنثی. هزاران نفر از اعضای پی‌تی‌آی بازداشت شدند.
سخت بتوان گستره این حذف کلی را مشخص کرد. این فرایند احتمالا زمانی تمام می‌شود که منیر در ماه اکتبر [اوایل پاییز] افسران ارشدش را به مقامات کلیدی منصوب کند؛ یعنی زمانی که طبق برنامه معمول و با بازنشستگی ژنرال‌ها جابه‌جایی در دستور کار است. منیر درحالی‌که دارد سعی می‌کند کنترل خود را بر ارتش تحکیم کند، همچنین روی به‌عقب‌برگرداندن و خنثی‌کردن نیرویی سیاسی متمرکز است که خود ارتش منابع بسیاری را صرف شکل‌دادن به آن کرد. محبوبیت گسترده خان همچنان کار را برای توقف آزمایشی سیاسی که بسیار بد پیش رفت، بسیار سخت می‌کند. اهالی ساختار قدرت ارتش، به نظر در تلاش برای عقب‌راندن پی‌تی‌آی است تا به حزبی کوچک‌تر و قابل‌مدیریت‌تر تبدیل شود. این کار با کوچک و جداکردن اعضای کلیدی دنبال می‌شود، به‌اضافه مهندسی‌های معمول پیش از انتخابات. معلوم نیست آیا انتخابات در زمان خود برگزار خواهد شد یا نه. فعلا به نظر می‌رسد رهبران ارتش نبردی کلیدی را در جنگی برده‌اند که جنگی طولانی با خان خواهد بود و تقلایی گسترده‌تر برای حفظ جایگاه مسلط در جمهوری‌ای که روزبه‌روز شکننده‌تر می‌شود.
