چندپارگی‌ها با احیای وزارت بازرگانی درست نمی‌شود
آخرین خبرهای اقتصادی ایران و دنیا
محمود دودانگه، مشاور سابق وزیر صمت در گفت وگو با هم‌میهن:
حل مشکلات بازار و نظام توزیع بخش مهمی از انتظاراتی است که مسئولان برای وزارت بازرگانی و ضرورت احیای آن مطرح می‌کنند. محمود دودانگه، کارشناس حوزه صنعت و تجارت و مشاور وزیر صمت در دولت گذشته معتقد است که اگر سیاست‌های بالادستی در اقتصاد به درستی مدیریت نشود، نمی‌توان از انتهای زنجیره یعنی وزارت بازرگانی انتظار داشت که چالش‌های قیمتی را مرتفع سازد. بنابراین تشکیل دوباره وزارت بازرگانی نمی‌تواند به تنهایی چالش‌ها را حل کند.مجددا موضوع تشکیل وزارت بازرگانی از طرف دولت به طور جدی مطرح شده است. پیش از این در دولت گذشته هم شاهد بودیم که بحث احیا وزارت بازرگانی مطرح بود که به نتیجه نرسید. به اعتقاد شما چرا دولت‌های مختلف با سلایق سیاسی و اقتصادی متفاوت به دنبال این کار هستند. اساسا تشکیل وزارت بازرگانی قرار است چه مسئله‌ای را حل کند؟
یکی از چالش‌هایی که در اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر وجود داشته مسئله تحریم‌ها بوده است که محدودیت‌های مختلفی را در حوزه واردات و تامین نیازهای ارزی ایجاد کرده است که این محدودیت‌ها اثر مستقیم خود را در حوزه بازرگانی و بازار گذاشته است. با توجه به اینکه ادغامی که انجام شد ادغام کاملی در سطوح مختلف نبوده است و نتوانسته به اهداف اولیه خود برسد و بعضا متولیانی که در این وزارتخانه مسئولیت را برعهده داشتند اشراف کاملی بر بخش بازرگانی نداشتند، از این رو طبیعتا اولین موضوعی که به ذهن هر دولتی می‌رسد این است که وزارت بازرگانی را احیا کند، آن هم با این هدف که بتوانند چالش‌هایی که در حوزه بازرگانی وجود دارد را با این تفکیک حل کنند، در صورتی که من معتقدم بسیاری از مشکلاتی که در حوزه بازار و نظام توزیع وجود دارد، ریشه در جاهای دیگری دارد و تا زمانی که آن مسائل حل نشوند با احیای وزارت بازرگانی هم مشکلات بر سر جای خود باقی خواهد ماند. بنابراین چاره کار لزوما تشکیل یک وزارت بازرگانی جدید نیست. چون متاسفانه اتفاقی که در طول سال‌های گذشته افتاده این است که رویکردهایی وجود دارد که نظام بازرگانی کشور را دچار چندپارگی کرده و سیاستگذاری تجاری کشور را دچار مسئله کرده است. اینکه بخش عمده‌ای از وظایف بازرگانی کشور که قبلا در اختیار وزارت بازرگانی بود و در آنجا مدیریت می‌شد، با قانون مجلس در چارچوب قانون انتزاع جدا شد و ذیل وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت که یک نهاد غیرتخصصی در حوزه بازرگانی است، باعث شد که آن فعالیت‌ها به صورت مطلوب مدیریت نشود که طبیعتا اگر قرار باشد وزارت بازرگانی احیا شود و آن چالش‌ها حل نشود، مسائل و مشکلات در حوزه بازرگانی همچنان باقی می‌ماند.
آن‌طور که مسئولان دولت اعلام کردند، هدف‌شان از تشکیل وزارت بازرگانی کنترل قیمت‌ها و تنظیم بازار است. این‌طور به نظر می‌رسد که در ماهیت این هدف‌گذاری نوعی نگاه دستوری به اقتصاد و بازار وجود دارد. آیا قرار است با تشکیل وزارت بازرگانی نهادهای تعزیراتی و کنترلی در بازار پررنگ‌تر شوند یا هدف چیز دیگری است؟
واقعیت این است که بخش بازرگانی یک کشور ویترین اقتصاد آن است. یعنی اگر انتظار داریم بخش بازرگانی و بازار متعادل و بسامان باشد، باید اقتصاد کشور در ابعاد مختلف مناسب و مطلوب مدیریت شود. اینکه در بخش‌های مختلف سیاستگذاری‌های غیراصولی و بعضا متناقض اتفاق بیفتد و انتظار داشته باشیم که در پایین‌دست، بخش بازرگانی و بازار متعادل باشد و مشکلی در آن ایجاد نشود، به نظرم انتظار درستی نیست. بخش بازرگانی کشور نتیجه و خروجی فرآیندهای مختلفی است که اگر این فرآیندها در دستگاه‌های دیگر اصولی مدیریت نشوند، نتیجه و برون‌داد آن در بخش بازرگانی اتفاق می‌افتد. اگر نظام ارزی و نظام اعتباری درست مدیریت نشود و اگر نظام صنعتی درست طراحی نشود و رقابت‌پذیری در اقتصاد کشور نهادینه نشده باشد و نظام قیمت‌گذاری در مفهوم عام خود که قیمت‌گذاری کالا و خدمات است از قبیل حقوق و دستمزد به درستی مدریت نشود، نهایتا اتفاقی که می‌افتد این است که انتهای زنجیره یعنی بخش بازرگانی دچار مشکل می‌شود.
با این وجود اگر قرار بر تشکیل وزارت بازرگانی باشد، به نظر شما این وزارتخانه باید چه ساختار و اولویت‌هایی داشته باشد که با آسیب‌های گذشته همراه نشود؟
تاکید و توصیه من به عنوان کسی که در فرآیند ادغام هم مسئولیتی داشتم، این است که اگر قرار است وزارت بازرگانی را احیا کنیم، یک وزارت بازرگانی مقتدر، با ابزارها و اختیارات کافی را ایجاد کنیم. اگر صرفا بخواهیم به وزارت بازرگانی چند سال پیش برگردیم، یک برگشت به عقب است که نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه مسائل دیگری را هم ایجاد می‌کند. پیشنهادم این است که وزارت بازرگانی که قرار است احیا شود، حتما گمرک به عنوان یک ساز و کار و ابزار تجاری در درون آن باشد.
