سودای تولید زرخودرو

صنایع غذایی برای ورود به صنعت خودروسازی پیش‌قدم شدند

در دوران سازندگی ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی‌رفسنجانی و در ابتدای دهه هفتاد موضوع خصوصی‌سازی ایران‌خودرو کلید خورد. در اواخر سال 1371 سهام شركت در سازمان بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد، اما دولت بخش مهمی از سهام ایران‌خودرو را برای خود نگه داشت که به ادعای دولت حدود 20 تا 25 درصد و حتی زیر 20 درصد است. این در حالی است که به عقیده بسیاری از کارشناسان، سهام دولت در ایران‌خودرو به دلیل تو در تو بودن بر خلاف ادعای دولت بیش از 50 درصد است، لذا پروژه خصوصی‌سازی ایران‌خودرو هنوز تمام نشده است. در حقیقت، پروژه خصوصی‌سازی ایران‌خودرو، یک پروژه 30ساله بوده و هنوز تمام نشده است. در اواخر دهه 80 و به موجب قانون، در اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی، دولت مکلف شده بود تا سهام خود در شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا را به زیر 20 درصد برساند، اما دولت‌ها با گره‌زدن این موضوع به مسائل سیاسی و امنیتی، طرحی را اجرا کردند که سهام شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا توسط شرکت‌های زیرمجموعه آنها خریداری شود تا مدیریت دولتی باقی‌ بماند. ایران‌خودرو از جمله شرکت‌هایی است که بعد از انقلاب اسلامی دولتی شده و در دهه هفتاد مجددا خصوصی‌سازی شد. اما این خصوصی‌سازی و بورسی‌سازی به شکل تمام و کمال نبود. دولت در رویه‌های قدیمی خود همواره تلاش کرده است که بخشی از سهام شرکت‌های خصوصی‌شده بزرگ را نزد خود نگه‌دارد. بر این اساس واژه خصولتی در فرهنگ اقتصادی ایران شکل گرفت که یک نوع طنز ایرانی نیز در آن مستتر است و گویای آن است که این خصوصی‌سازی بیشتر شبیه شوخی است تا خصوصی‌سازی واقعی. علت این مانع‌تراشی‌های دولت را باید در دو موضوع اصلی بررسی کرد. نخست، موضوع زیان انباشته سنگین ایران‌خودرو است. علت دوم، هم موضوع تو درتو بودن مالکیت سهام ایران‌خودرو عنوان می‌شود. قربان‌زاده، رئیس سازمان خصوصی‌سازی به فاطمی‌امین، وزیر صمت، توضیحاتی در مورد واگذاری سهام تودلی و سهام دولت با هم و به صورت بلوک داده و معتقد است این کار باعث می‌شود تا ارزش آن‌ها حفظ شود. در حقیقت رئیس سازمان خصوصی‌سازی گفته بود که با توجه به، در وثیقه بودن سهام دولت در این دو شرکت، امکان واگذاری آن‌ها وجود ندارد و این سخنان موضوع را به شدت مبهم و پیچیده‌تر کرده است. با این وجود شرکت‌ها برای خرید سهام ایرانخودرو دست به کار شدند و نام کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های زرماکارون، گلرنگ، میهن و ماموت برای خرید سهام دولت در دو شرکت ایران خودرو و سایپا منتشر شد. با این حال برخی کارشناسان موضوع عدم صلاحیت این شرکت‌ها را مطرح می‌کنند و از آنجا که ایرانخودرو دارای زیان انباشته سنگینی است معتقدند این کنسرسیوم توان نجات ایرانخودرو را نداشته و بحران را بیشتر می‌کند. بر همین اساس کنسرسیوم غذایی در پیشنهاد خود شکست خورده ولی ظاهرا ماکارونی زر از خواسته خود عقب ننشسته و گویی موضوع واگذاری بلوک سهام ایران‌خودرو به شرکت زرماکارون در حال پیشرفت است. زرماکارون برای مهیا کردن شرایط خود برای خرید بلوک ایران‌خودرو اقدامات زیادی انجام داده است و زمینی به وسعت 440 هکتار در کیلومتر 83 بزرگراه تهران قزوین با نام گروه توسعه صنعتی خودروسازی زر به ارزش 888 میلیارد تومان خریداری کرده و مقدمات برای اهلیت خرید بلوک خودرویی‌ها را مهیا کرد. زرماکارون پا را از این فراتر گذاشته و جواز تاسیس و ساخت یک میلیون دستگاه خودروی سواری و سنگین را از وزارت صمت دریافت کرده که با انتقاد شدید کارشناسان خودرویی روبه‌رو شده ‌است. ولی موضوع ورود ماکارونی زر به تولید خودرو در روزهای اخیر یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در حوزه صنعت ایران بوده است. انتقاد اصلی به ادعای تولید یک میلیون خودرو در سال برای شهروندان ایرانی است. بازار خودروی ایران ظرفیت حدود 800 هزار خودرو را دارد که در حال حاضر حدود 900 هزار خودرو در حال عرضه به بازار بوده و نیاز به افزایش تولید نبوده و بازار خودروی ایران ظرفیت تولید چندمیلیون خودروی داخلی را ندارد، بلکه به خودروهای باکیفیت بهتر و استانداردهای جهانی نیاز دارد که آن نیز تقریبا در حال حاضر غیرممکن است. علاوه بر آن کارشناسی ادعا کرده بود زرماکارون با کارگران ایرانی، ماکارونی با قیمت ایتالیا تولید می‌کرده، حالا تصمیم دارد به جای زرماکارون، زرخودرو تولید کند، اما تجربه این کار از کجا آمده و با کدام برند بزرگ جهانی مذاکره کرده تا تحریم‌ها را دور زده و به بازار ایران ورود کند. افزون بر این، تولید یک میلیون خودروی مورد ادعای زرماکارون نیاز به حدود 10 میلیارد دلار سرمایه در گردش، نبود مشکلات سیاست خارجی و تحریم و باز بودن مسیر انتقال تکنولوژی به کشور را دارد، آیا همه این شرایط مهیاست؟ بر همین اساس، بسیاری از کارشناسان خودرویی پیش‌بینی کرده‌اند که احتمالا زرماکارون با خرید بلوک سهام ایران‌خودرو و تولید خودرو تصمیم دارد که قطب خودرویی ایران شود ولی در نهایت مانند بقیه شرکت‌های ایرانی یک کارگاه مونتاژ خودروی چینی در ایران راه‌اندازی کرده و آورده جدیدی نخواهد داشت.