لمس واقعیـت با گوشت و پوست و استخوان

خبرنگار هم‌میهن با مراجعه به بازار گوشت ادعای عضو شورای اطلاع‌رسانی دولت را بررسی می‌کند

عماد صدر

خبرنگار گروه اقتصاد

چند روز پیش عبدالله گنجی، عضو شورای اطلاع‌رسانی دولت و از تحلیلگران اصولگرا، در حساب توئیتری خود پیشنهاد کرد که به‌جای توقیف روزنامه سازندگی، باید خبرنگاران این روزنامه را به مکان‌های توزیع گوشت 232 هزار تومانی می‌بردند تا آنها از این موضوع گزارش تهیه کنند و دوربین صداوسیما هم باید این گزارش را ثبت کند. برای آنکه این پیشنهاد روی زمین نماند، خبرنگار روزنامه‌ هم‌میهن در گزارشی میدانی، قیمت گوشت را در مناطق مختلف تهران بررسی کرده است. البته دوربین صداوسیما همراهمان نبود. اما بدون دوربین هم می‌توان در بازار گشت و واقعیت را با گوشت و پوست و استخوان لمس کرد.
«طغیان گوشت»؛ این تیتری بود که روزنامه سازندگی را توقیف کرد. اگرچه دولت برای گوشت گوسفندی قیمت مصوب 232 هزار تومانی تعیین کرده است و مدیرعامل سازمان میادین میوه و تره‌بار از عرضه گوشت 232 هزار تومانی در میادین میوه و تره‌بار خبر داد، اما میادین میوه و تره‌بار نقش پررنگی در تامین نیاز بازار ندارند و گوشت‌های عرضه‌شده در این مکان‌ها عمدتا یخ‌زده هستند و کیفیت پایینی دارند. این درحالی‌ست که هر کیلو گوشت گوسفندی در جنوب شهر تهران بنا بر کیفیت بین 370 تا 480 هزار تومان و در شمال شهر بالای 500 هزار تومان فروخته می‌شود. بازخوانی اقدامات و موضع‌گیری‌های اخیر دولت در رابطه با افزایش قیمت گوشت حاکی از همان سیاست محکوم به شکست قیمت‌گذاری دستوری است. ابتدا گوشت 500 هزار تومانی تکذیب و بعد قیمت مصوب برای این کالای اساسی تعیین شد. به فاصله یک روز مدیرکل دفتر بازرسی و نظارت بر کالاهای اساسی وزارت جهاد کشاورزی از برخورد با گران‌فروشان خبر داد و بعد از آن فروش گوشت لخم بسته‌بندی ممنوع شد و اعلام شد گوشت باید به‌صورت مخلوط ران و سردست فروخته شود. حال به نظر می‌رسد که جهاد کشاورزی باید همه قصابی‌های تهران را تخته کند. چون قیمت گوشت از دستور دولتمردان تبعیت نمی‌کند و همانطور که در تمام ادوار گذشته دستور نتوانسته قیمت را کاهش دهد، احتمالا این‌بار هم دولتمردان با کمی تاخیر و تکذیب گوشت 500 هزار تومانی را می‌پذیرند.

بازارهای مجازی

برای پی بردن به قیمت واقعی گوشت نیازی نیست که حتما به قصابی‌ها سر بزنید. اگر در اسنپ‌مارکت یا سایر سایت‌های خرید کالای مصرفی نگاهی به قیمت‌ها بیاندازید ماجرای گوشت کاملا آشکار می‌شود. ممنوعیت فروش گوشت لخم بسته‌بندی هم یکی دیگر از آن اقدامات دستوری برای سروسامان دادن به بازار گوشت است. اگر این روزها فروشگاه‌های بزرگ دولتی گوشت را به صورت بسته‌بندی به مردم عرضه می‌کنند و فروشگاه‌های اینترنتی فقط گوشت بسته‌بندی عرضه می‌کنند، اجرای این دستور عملا امکان‌پذیر نیست. قیمت گوشت اعلام شده از طرف دولت با توجه به افزایش هزینه نهاده‌های دامی، نگهداری از دام، حمل‌ونقل و رسیدن به دست مردم از طرف قصاب صرفه اقتصادی ندارد و همین موضوع باعث شده تا میزان تولید دام به‌شدت کاهش پیدا کند. کاهش عرضه دام یکی از عوامل تاثیرگذار است. براساس گزارش رسانه‌ها، دلار در سال 95 حدود 3600 تومان بود و هرکیلو گوشت راسته گوسفندی در این سال 39 هزار تومان قیمت داشت. در حال حاضر که دلار حدود 50 هزار تومان قیمت دارد، گوشت 500 هزار تومانی چندان دور از ذهن نیست. تورم روز به روز در حال افزایش است و در شرایطی که قیمت همه کالاها هر روز سقف جدید می‌زند، چه انتظاری از گوشت دارید؟
دیجی‌کالا بنابر دستور ممنوعیت فروش گوشت بسته‌بندی تمام محصولات گوشتی خود را ناموجود کرده است و به جای قیمت نوشته است؛ در حال تامین. حالا احتمالا ممنوعیت جدیدی مانند قانون نانوشته دلار برای قیمت گوشت هم به رسانه‌ها ابلاغ می‌شود.

در جبهه شهرک غرب خبری نیست!

کسی قیمت نمی‌پرسد. فروشنده اصلا عادت ندارد کسی قیمت از او بگیرد. اینجا آنها که قبل از انتخاب، قیمت می‌کنند، جدی گرفته نمی‌شوند. مغازه بیش از مشتری، مملو از پیک موتوری‌هاست. تلفن پشت سرهم زنگ می‌خورد و سفارش‌ پشت سفارش آماده و برای مشتری ارسال می‌شود. کسی که تلفن‌ها را جواب می‌دهد مدام تکرار می‌کند: «خیال‌تان راحت. همه محصولات ما درجه یک است.» در قصابی‌های شهرک غرب، بحث بیشتر ناظر بر کیفیت است. اکثر محصولات از گوشت قرمز گوسفندی بگیر تا مرغ و ماهی، در بسته‌بندی‌های یک تا دوکیلویی عرضه می‌شود. اینجا قیمت هر کیلو راسته بدون استخوان گوسفندی 690 هزار تومان است. البته قیمت گوشت گوسفندی بنابر کیفیت فرق می‌کند، اما اینجا گوشت گوسفندی زیر کیلویی500 هزار تومان معنا ندارد. اگرچه دولت برای گوشت قیمت مصوب اعلام کرده اما شهرک غرب و بسیاری از دیگر نقاط تهران، قیمت مصوب ندارند. مرغ کامل نداریم. همه چیز پاک و تمیزشده و در بسته‌بندی عرضه می‌شود. بسته یک کیلویی سینه مرغ بدون استخوان 173 هزار تومان، ران مرغ 131 هزار تومان و سینه مرغ با استخوان 131 هزار تومان فروخته می‌شود. فیله ماهی قزل‌آلا کیلویی 300 هزار تومان عرضه می‌شود اما تقاضای چندانی ندارد. نه‌ تنها اینجا کسی قیمت نمی‌‌پرسد، حتی مشتری‌ها، قیمت مصوب دولت را مسخره می‌کنند. «دولت اعلام کرده که قیمت گوشت شقه گوسفندی کیلویی 232 هزار تومان است. چرا شما گوشت را گران می‌خرید؟ ول کن آقا! با 232 هزار تومان باید آشغال بذارم جلوی زن و بچم. به تلویزیون گوش نکن.»
تلفن سوپر پروتئینی پشت سرهم زنگ می‌خورد و بسته‌های گوشت گوسفندی برای مشتریان ارسال می‌شود. انگار نه انگار همین چند روز پیش ماجرای گوشت 500 هزار تومانی غوغا به پا کرده بود و حتی یک روزنامه را هم به همین دلیل توقیف کردند. کارگران و پیک‌های مغازه بیشتر از محلات جنوب شهر تهران مثل جوادیه، شوش و مولوی هستند. آنها در رابطه با قیمت گوشت و تقاضای بازار می‌گویند: «قیمت گوشت اینجا همیشه از جنوب شهر بیشتر است، اما کیفیت گوشت اینجا با گوشت جنوب شهر اصلا قابل مقایسه نیست. قیمت‌اش گران است اما حداقل گوشت باکیفیت سرسفره می‌بری. از وقتی قیمت گوشت بیشتر شده، تقاضای مردم هم بیشتر شده است. مردم از همین حالا برای شب عید گوشت می‌خرند و اینجا ترس دارند که شب عید گوشت پیدا نکنند. اینجا قیمت برای مشتریان در اولویت نیست و هیچ‌کس هم انتظار ارزان شدن ندارد. همه عقیده دارند که تا شب عید گوشت گران‌تر هم می‌شود. برای همین مردم بیشتر گوشت می‌خرند تا حداقل شب عید را سر کنند.»
با اینکه نزدیک عید است، لباس‌فروشی‌های شهرک غرب چندان هیاهو ندارد اما کار قصابی‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی نخوابیده است. قیمت مواد غذایی به شدت افزایش یافته، اما مردم نمی‌توانند مواد غذایی نخرند. هیچ‌کس عقیده به ارزانی ندارد، هرچه زودتر کالاهای اساسی خود را تهیه می‌کند. چون می‌داند که اگر حتی یک روز دیرتر به خرید برود، احتمالا باید بهای به مراتب بیشتری برای کالای خود پرداخت کند.

سلام میرداماد به گوشت 500 هزار تومانی

یکی از قصاب‌های میرداماد گفت: «دولت به ما گوشت باکیفیت ارزان نمی‌دهد که ما بخواهیم با قیمت مصوب بفروشیم. با دلار 50 هزار تومانی، افزایش قیمت نهاده‌های دامی و تورم شدید، چه انتظاری از قیمت گوشت دارید؟ من در این قصابی 6 کارگر دارم و باید حقوق پرداخت کنم. اجاره مغازه‌ام سرسام‌آور افزایش پیدا کرده و گوشت خوب را هم هرروز گران‌تر از دیروز می‌خرم. سود زیادی روی گوشت نمی‌کشم و گوشت خوب برای من قصاب هم گران است. اگر بخواهم با قیمت مصوب گوشت بفروشم، باید محصول بی‌کیفیت به مردم بدهم.»
شمال شهر تهران هم وضعیتی مشابه شهرک غرب دارد. مغازه‌های موادغذایی و قصابی‌ها به روال معمول مشتری دارند، اما لباس‌فروشی‌ها با وجود نزدیکی عید چندان مشتری ندارند. قیمت گوشت هر محله با سایر محله‌ها فرق می‌کند و حتی این اختلاف قیمت در مغازه‌های مختلف هر محله هم قابل رویت است. گوشت راسته گوسفندی بدون استخوان در میرداماد کیلویی بین 500 تا 588 هزار تومان به فروش می‌رسد. ماهیچه گوسفندی هم بنابر کیفیت حدود 500 تا 540 هزار تومان قیمت دارد. در میرداماد هم مرغ عمدتا بسته‌بندی و پاک شده عرضه می‌شود. ران مرغ کیلویی 115 هزار تومان و سینه مرغ بدون استخوان هم کیلویی 150 هزار تومان به فروش می‌رسد. ماهی قزل‌آلا هم در قصابی‌های میرداماد بین 241 تا 300 هزار تومان، قیمت دارد. براساس مشاهدات میدانی خبرنگار هم‌میهن در مناطقی مانند شهرک غرب و میرداماد با اینکه گوشت گران شده اما مشتری‌ها میزان خرید گوشت خود را افزایش داده‌اند. یکی از دلایل افزایش میزان خرید گوشت در این مناطق نزدیکی به شب عید است اما یکی از مشتریان که مادر دو فرزند است، می‌گوید: «قیمت هر روز بالا می‌رود و کاری از دست ما برنمی‌آید. نمی‌شود گوشت هم مصرف نکرد و خانواده ما همین حالا هم کمتر از حد استاندارد جهانی گوشت مصرف می‌کند. پس بهتر است دفعات خرید گوشت را طولانی‌تر کنیم و در عوض در هربار خرید مقدار بیشتری گوشت بخریم. اینگونه می‌توانیم کمی در مبلغ خرید گوشت صرفه‌جویی کنیم. تا به حال چه چیزی بعد از گران شدن، دوباره به قیمت قبل برگشته؟ انتظار بازگشت قیمت‌ها خنده‌دار است و این ماجرا فقط درمورد گوشت نیست.»

جنوب شهر بی‌خبر

«گوشت گوسفندی کیلویی چند؟ نداریم. چرا؟ نمی‌خرن، بیاریم میمونه روی دستمون.» اینجا ماجرا فرق دارد. گوشت نه‌تنها اولویت نیست، بلکه اکثر مردم حتی از افزایش قیمت بی‌سابقه آن خبر ندارند. اینجا خیلی وقت است که دیگر کسی پیگیر اخبار گوشت نیست. خیابان شلوغ است. موتورها کل خیابان را اشغال کردند و آنارشیسم در رانندگی آنها جریان دارد. کمتر موتوری پشت چراغ قرمز می‌ایستد. پیاده‌روها مملو از آدم است اما وقتی آدرس قصابی از آنها می‌پرسی، انگار تازه به گوش‌شان خورده و فقط سری به نشانه نمی‌دانم، تکان می‌دهند. یکی از مغازه‌داران در پاسخ به سوال خبرنگار در مورد آدرس قصابی گفت: «باید یه کم پیاده‌روی کنی. قبلا یه حاج حسن همین بغل قصابی داشت، اما یک سالی هست که جمع کرد و برگشت شهرستان.» میدان راه‌آهن را که به سمت شوش و مولوی قدم بزنید تعداد بنگاه‌های املاک و مسافرخانه‌های غیرقانونی بیشتر از تعداد قصابی‌هاست. ساعت چهار عصر روز سه‌شنبه همان اندک قصابی‌ها یا تعطیل کردند یا فقط مرغ برای فروش دارند. به گفته قصاب‌ها این ماجرا جدید نیست و مدت زیادی می‌شود که خریدار گوشت گوسفندی در این محل انگشت‌شمار است و خانواده‌ها عملا گوشت قرمز را از سبد غذایی خود حذف کردند. همان معدود خریداران گوشت قرمز هم عمدتا به دلیل ارزان بودن، گوشت گوساله یخ‌زده می‌خرند.
اینجا قیمت‌ها از شهرک غرب و میرداماد کمتر اما باز هم از قیمت مصوب دولت بیشتر است. گوشت گوسفندی فقط به صورت مخلوط فروخته می‌شود و قیمت بنا بر کیفیت بین 370تا 470 هزار تومان، متغیر است. مرغ کامل هم کیلویی 65 هزار تومان قیمت دارد. تقریبا هیچ قصابی این دور و بر ماهی ندارد و کسی هم از قیمت ماهی هیچ اطلاعی ندارد. گوشت گوسفندی حدود 370 هزار تومانی کم‌کیفیت، به صورت مخلوط و با چربی زیاد فروخته می‌شود. یکی از قصاب‌ها در رابطه با قیمت پایین گوشت نسبت به سایر مناطق تهران گفت: «بیشتر لاشه‌هایی که قصاب‌های این محل برای فروش می‌آورند، لاشه گوسفند پیر است. قصاب‌های اینجا لاشه ارزان می‌آورند تا بتوانند ارزان‌تر بفروشند. اینجا کسی گل ماهیچه یا راسته بدون استخوان یا گوشت بره نمی‌خرد. بیشتر خریدها یا آبگوشتی است و یا گوشت مخلوط. همین خریدها هم معدود است و چندباری در سال بیشتر اتفاق نمی‌افتد. فروش مرغ بیشتر است. مرغ را هم تمیز نمی‌کنیم و کامل می‌فروشیم.»

حرص گوشت‌هایی که نخوردیم!

عصبانیت و ناراحتی مسئولان از انتشار قیمت گوشت در رسانه‌ها درحالی‌ست که میزان مصرف سالانه گوشت هر ایرانی روندی کاهشی داشته است. براساس گزارش‌های فائو در سال 2022 مصرف گوشت سالانه هر ایرانی حدود 6 کیلوگرم است. رئیس اتحادیه تهیه و توزیع گوشت گوسفندی هم این موضوع را در مصاحبه‌های خود تایید کرده است. این درحالی‌ست که طبق گزارش همین سازمان مصرف گوشت هر شهروند فلسطین 97کیلوگرم، کویت 67 کیلوگرم، امارات 62 کیلوگرم و عربستان 54 کیلوگرم در سال است.
براساس گزارش‌های مرکز آمار از هزینه و درآمد خانوار، بیشترین هزینه بخش خوراکی خانوار مربوط به گوشت است. در این میان گوشت قرمز بیشترین هزینه را دارد و حدود 20درصد از هزینه خوراکی خانوار را شامل می‌شود. براساس گزارش‌های هزینه خوراکی و دخانی خانواده ایرانی حدود 24میلیون تومان در سال است. این یعنی خانوار ایرانی سالانه 4 میلیون و 800 هزار تومان برای خرید گوشت هزینه می‌کند. اگر قیمت گوشت را همان 232 هزار تومان در نظر بگیریم، هر خانوار ایرانی با این مبلغ می‌تواند سالانه حدود 20کیلوگرم گوشت بخرد اما اگر با قیمت کف بازار محاسبه کنیم، هر خانوار ایرانی سالانه حدود 5/9 کیلوگرم گوشت مصرف می‌کند. براساس گزارش شاخص قیمت مصرف‌کننده بهمن‌ماه مرکز آمار، قیمت گوشت قرمز نسبت به ماه مشابه سال قبل بیش از 70 درصد افزایش یافته و قیمت این کالا نسبت به دی‌ماه هم حدود 10 درصد رشد کرده است. حالا با توجه به تورم روزافزون و افزایش تقاضا برای گوشت در شب عید، دولت هنوز هم می‌خواهد به گوشت دستور بدهد یا فکری برای این آشفته بازار دارد؟

اگر ناراحت نمی‌شوید...

اگر مسئولان دولت و مشاوران رسانه‌ای آنها ناراحت نمی‌شوند، باید بگوییم که ماجرا فقط گوشت نیست. قیمت همه کالاهای اساسی از روغن و برنج گرفته تا چای و قند و شکر افزایش یافته و امیدی به کاهش قیمت این اقلام وجود ندارد. در آستانه شب عید قرار داریم و احتمالا تقاضا برای کالاهای اساسی افزایش پیدا می‌کند. البته این موضوع هم با اما و اگرهای فراوانی همراه است و بسیاری عقیده دارند که امسال عیدی در کار نیست چون مردم دیگر پول خرید پسته یک میلیون تومانی و گوشت 500 هزار تومانی را ندارند. علاوه بر گوشت این موضوع را می‌توان در پوست و استخوان مردم هم حس کرد. از اینها که بگذریم باید برای اقتصاد پرمساله فکری کنیم. اقتصاد مانند یک خانه نیست که در یک لحظه فروبریزد و تارومار شود، بلکه مانند یک کش است که هیچ‌وقت پاره نمی‌شود. تورم نقطه به نقطه بهمن‌ماه به 53.4 درصد رسیده و تورم سالانه به 47.7 درصد و پیش‌بینی‌ها از تورم سال آینده بسیار بیشتر است. این یعنی تورم سالانه 4/1 درصد نسبت به ماه قبل و تورم نقطه به نقطه 4/2 درصد نسبت به ماه مشابه سال قبل رشد کرده است. البته تورم ماهانه حدود 8/0 درصد نسبت به ماه قبل کاهش یافته است. با این حساب اگر ناراحت نمی‌شوید باید بگوییم که پیش‌بینی می‌شود که سال آینده از امسال بدتر باشد. پیش‌بینی‌ها از تورم سال آینده بین 50 تا 60 درصد است. پس اگر برنامه خرید کالایی برای سال آینده را دارید 50 تا 60 درصد افزایش قیمت را در برنامه‌ریزی خود لحاظ کنید.