آزمودن آزموده
روزنامه هم‌میهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
وزیر ارشاد وظیفه دولت را کنشگری برای سعادت اخروی می‌داند
اگر شبکه «افق» را جنجالی‌‌ترین شبکه صداوسیما بدانیم، سخنی گزاف بر زبان نرانده‌ایم؛ شبکه‌‌ای که گفته می‌شود در آن اصولگرایان موسوم به «تندرو» صحبت می‌کنند و این ادعا وقتی با برخی نشانه‌‌ها همراه می‌شود، چندان نیز بی‌ربط به نظر نمی‌‌رسد. در شبکه افق بود که زینب ابوطالبی به صراحت به کسانی که به سبک زندگی مورد تبلیغ همفکران او اعتقاد ندارند و به دنبال رفاه و... هستند، دستور داد که اگر از وضعیت کشور ناراضی هستند، «جمع کنند و بروند.» بعدتر نادر طالب‌زاده در همین شبکه درباره شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی گفت که نباید حادثه دردناک سرنگونی هواپیمای مسافربری را بزرگ کرد و تصریح کرد «از این اتفاقات ده تا دیگه هم بیفته، در مقابل آن اتفاق اصلی (حمله به پایگاه‌های آمریکا) هیچه.»
این‌بار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
شنبه‌شب اما وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که برای توضیح کارنامه فعالیت یک‌ساله وزارت متبوع خود به برنامه «جهان آرا» دعوت شده بود، به ایراد سخنانی پرداخت که در نوع خود قابل انتظار و در عین حال جنجال‌برانگیز است. محمدمهدی اسماعیلی که در روزهای اخیر سخنان معاونت سینمایی او درباره ممنوع از کاری برخی سینماگران با واکنش‌هایی گسترده مواجه شده بود، در این برنامه ضمن انتقاد به تسامح غیرقانونی که در دوره گذشته این وزارتخانه وجود داشته است، روند کنونی را در برابر «انفعال» پیشین، «کنشگری»، «تنظیم‌گری» و «مدیریت اجرایی نظام حکمرانی فرهنگی کشور» نامید و دلیل صدور مجوزهای نادرست در این حوزه را به شکافی ارتباط ربط داده که به‌زعم او در دوره قبل، میان «بدنه اجرایی در دولت» و «نگاه رسمی نظام و سیاست کلی نظام» وجود داشته است. از نظر آقای وزیر: «دولت قبل معتقد بود سیاست‌ها در حوزه فیلم و کتاب و... باید پسینی و حداقلی باشد. دولت نباید در حوزه فرهنگ دخالت کند. جمله معروف جان‌‌لاک که در صحبت‌‌های رئیس‌جمهور قبل دیده می‌‌شد که می‌‌گفت همه افراد را به زور نمی‌‌توانیم به بهشت ببریم. این سیاستی راهبردی است که نظام اسلامی وظیفه دارد که وسیله سعادت مردم را فراهم کند. این به معنای الزام نیست. همین نگاه به داخل دولت تسری پیدا کرده بود.»
حسن روحانی چه گفت؟
حسن روحانی در سوم خرداد 1393 در همایش بیمه سلامت همگانی، با اشاره به اهمیت نشاط و سلامت روحی مردم گفته بود: «این‌قدر در زندگی مردم هر روز مداخله نکنیم ولو به خاطر دلسوزی. بگذاریم مردم خود راه بهشت را انتخاب کنند، به زور و شلاق نمی‌شود مردم را به بهشت برد. پیامبر هم بشیر بود و هم نذیر، شلاق در دستش نبود، بشیر بود و نذیر. مردم را بشارت می‌‌داد، امید می‌‌داد راه حق را به مردم معرفی می‌‌کرد، مردم را انذار می‌‌کرد، می‌‌گفت این راه، راه ناصحیحی است، تبعاتش این‌هاست.» بعد از این سخنان موجی از واکنش‌ها له و علیه روحانی شکل گرفت. فراتر از این واکنش‌های آنی، می‌توان یکی از مهمترین شکاف‌های فعال درون حاکمیت جمهوری اسلامی از آغاز تا به امروز را اختلاف در تفسیر همین سخن دانست که نقش حکومت در سعادت اخروی جامعه چه باید باشد؟ محمود صادقی، نماینده مجلس دهم شورای اسلامی در این زمینه معتقد است: «لازم است در این زمینه بیشتر گفت‌وگو شود تا سوءتعبیرهای پیش‌آمده رفع شود. درباره نقش و رسالت حکومت در هدایت مردم تردیدی نیست و در بند اول اصل سوم قانون اساسی نیز «ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی براساس ایمان و تقوا و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی» ذکر شده است. اما بحث بر سر این است که اولاً باید مرز قلمروی عمومی و حوزه خصوصی مشخص شود و ثانیاً نقش دولت و حدود دخالت آن در زندگی دنیوی و سعادت اخروی نیز باید مورد بحث قرار گیرد. در این میان بحث اجبار نیز بسیار مهم است، زیرا در جامعه ما فرهنگ‌های مختلفی وجود دارد و قرار نیست که همه مثل هم فکر کنند. بنابراین در حوزه فرهنگ نیز اگرچه دولت حق تنظیم‌گری دارد اما تنظیم‌گری با تصدی‌گری تفاوت دارد. تولی‌گری باعث ایجاد فرهنگ دولتی می‌شود که بدون تردید محدودیت‌آفرین است.»
چهار دهه کشمکش
آنچه صادقی درباره لزوم بحث درباره نقش حکومت در سعادت اخروی به آن تأکید می‌کند، البته امری بی‌سابقه نیست و سابقه‌‌ای چهاردهه‌‌ای دارد. در آغاز انقلاب این اختلاف خود را برای نمونه در حوزه «حجاب زنان» نمودار ساخت؛ جایی که کسانی چون آیت‌الله طالقانی و مهندس بازرگان اجباری شدن اجرای احکام دینی را روا نمی‌‌دانستند و در مقابل طیفی از لزوم قانونی شدن و اجرای بی‌کم و کاست آن دفاع می‌کردند. این مناقشه به خصوص در حوزه‌‌های اجتماعی و فرهنگی همواره وجود داشته است. در دولت دوم هاشمی‌رفسنجانی استعفای اعتراضی سیدمحمد خاتمی و نوع رویکرد متفاوت جانشین او، مصطفی میرسلیم در این زمینه بسیار گویا است. این اختلاف‌نظرهای درون‌حاکمیتی، به خصوص پس از دوم خرداد 1376، تشدید نیز شده است. از جمله عبارت‌هایی که در بسیاری از سخنان محمدخاتمی دیده می‌‌شد، «آزادی بیان» و «تساهل و تسامح» بود. چنین نگرشی بعدتر در دولت احمدی‌نژاد کمرنگ شد و سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این دولت، در مقایسه با دولت سابق، محدودیت‌زا تشخیص داده شد. حسن روحانی از دوران تبلیغات انتخاباتی بار دیگر بر مساله لزوم آزادی بیان و مداخله اندک دولت در حوزه فرهنگ تاکید کرد و کوشید با شعار «دولت فرهنگی، نه فرهنگ دولتی» از استقلال حوزه فرهنگ در برابر حوزه سیاست دفاع کند. اینک اما اظهارات اخیر وزیر ارشاد و مشکلاتی که بر سر چاپ، نمایش و مجوز ساخت برخی آثار و برگزاری کنسرت پدید آمده است، وقتی در کنار سخنان چند شب پیش وزیر گذاشته می‌شود، این نکته را به ذهن متبادر می‌کند که گویی تاریخ در حال تکرار است. صادقی در این زمینه به «هم‌میهن» می‌گوید: «دولت فعلی با اقدامات یک‌ساله خود نشان می‌دهد که بیشتر رویکردی آمرانه به حوزه فرهنگ دارد و برخورد با سینماگران و یا بحث صیانت از فضای مجازی مصادیقی از آن است، اما نکته مهم این است که تجربه دهه نخست انقلاب نشان داد که محدودیت جواب نمی‌دهد و طرح چنین مباحثی در فضای امروز، آزموده را آزمودن است.»
ارجحیت سلیقه
چندی پیش کنسرت سیروان خسروی در اهواز نیمه‌تمام ماند. گروهی معدود با بلندگو و وانت روبه‌روی سالن مستقر شدند و اگرچه این برنامه مجوز اداره فرهنگ استان خوزستان را داشت، مانع از اجرا شدند. بعدتر عنوان شد که شورای تامین شهر اهواز حکم به لغو کنسرت داده است. این در حالی است که مجوز اداره ارشاد بدون برخورداری از موافقت این شورا نمی‌توانسته صادر شود. چنین موازی‌کاری‌هایی درباره نمایش فیلم در قم نیز گزارش شده است. با چنین تفاسیری به نظر می‌رسد حتی در درون دولت نیز درباره چگونگی مواجهه با حوزه فرهنگ اشتراک سلیقه وجود ندارد و گاه سلایق و روابط بر قوانین ارجحیت دارند. با این تفاسیر شاید این پرسش که سیدمحمد بهشتی، از مدیران فرهنگی قدیمی و عضو پیوسته فرهنگستان هنر در گفت‌وگو با «هم‌میهن» تاکید داشت که به عنوان تنها نقل‌قول از او ذکر شود، اینجا مناسبت داشته باشد: «آیا ایشان تضمین می‌کنند که ما را به بهشت می‌‌برند؟»
