امپراتور کمدین

درباره زینب موسوی که حکم زندان او تائید شد

زهرا مشتاق

روزنامه‌نگار

حکم دو سال حبس برای زینب موسوی کمدین جوان اهل قم تائید شد. او این خبر را همزمان با اعلام برنده شدن شروین حاجی‌پور در «گرمی» اعلام کرد و در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «برای دختری که حکمش تائید شد.»
زینب موسوی در حالی باید به زندان برود که آنچه در دنباله اسم خود یدک می‌کشد، نشان‌دهنده حرفه و کاروبار اوست. او کمدین است. و کمدین در ساده‌ترین تعریف ممکن، کسی است که دیگران را می‌خنداند. برخی با قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف بزن‌وبکوب و بعضی با انجام حرکاتی که در اصطلاح دست‌وپا چلفتی بودن آنها را نشان دهد.
اما بزرگترین کمدین تاریخ سینما، چارلی چاپلین، با نشان دادن رنج‌های بشری، کمدی‌های تلخ خویش را در درخشان‌ترین شکل ممکن، و با زبان تصویر به تمام دنیا نشان می‌داد.
بهره‌مندی از زبان طنز، برای بیان آلامی که می‌تواند ارواح آدمی را بجود و او را از درون تهی سازد، ویژگی یک طنز اصیل است. ذات کمدی به‌مثابه آینه بزرگی است که گروه‌های عظیم انسانی، در هر جایگاهی می‌توانند رفتار و عملکرد خویش را در آن مشاهده نمایند و همراه با شخص کمدین بر آن بخندند و چه‌بسا به تصحیح روش خود بپردازند. این ویژگی کمدی است که با بهره‌مندی از ابزاری که در اختیار دارد، از زبان خویش و در لفافه‌ای از طنز، ما را در برابر خود قرار دهد.
و زینب موسوی دختر جوانی است که با طنازی تأثیرگذار خود، این مهم را به عهده داشت. او در برنامه «خندوانه» که از شبکه نسیم پخش می‌شد، به روی آنتن تلویزیون رفت و هنرش را در مقام یک استندآپ کمدی به مخاطبان عرضه کرد. هنری که ارائه آن در صداوسیمای جمهوری اسلامی، برای یک زن به‌مراتب با محدودیت‌های بسیار جدی‌تری، نسبت به آقایان همراه است. اما او موفق شد با تمام چارچوب‌ها و خطوط قرمز پررنگ و غیرقابل‌عبور، خود و هنرش را معرفی کند و مخاطبانی را که در آن دوره هنوز بعضی از برنامه‌های تلویزیون را تماشا می‌کردند، بخنداند و با خود همراه سازد.
اما مهمترین بخش فعالیت جدی زینب موسوی، همزمان با خلق شخصیت «امپراتور کوزکو» شروع می‌شود. بلوغ حرفه‌ای فوق‌العاده‌ای که در عین جوانی برای او بروز پیدا می‌کند. او به شکل مسئولانه‌ای، طنز خود را در مسیر مسائل مهم اجتماعی روز پیش می‌برد و برای رویدادهای مهم سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نمایش درست می‌کند. نمایش‌های تک‌نفره‌ای با نوشته و اجرای خودش. پیرزنی با لهجه غلیظ قمی که خود را در چادر گل‌دار چنان پوشانده که فقط دماغش پیداست. و آنگاه قدرت کلمات و شیوه بیان و اجرایش است که کار را به شکل ستایش‌انگیزی پیش می‌برد. به صفحه‌اش در اینستاگرام نگاه کنید. اگر وادار به حذف کارهایش نشده باشد، ببینید که در هر برهه، چه کمدی سیاه درخشانی را در اعلاترین شکل ممکن به نمایش گذاشته است. او کاریکاتوریستی است که به‌جای قلم، با زبانش سخن می‌گوید. اگر زینب موسوی در هرکجای دیگر دنیا زندگی می‌کرد، برای هنرش که در عین جوانی، چنین پخته، تأثیرگذار و مملو از توجه به مسائل اجتماعی و سیاسی است، به او مدال می‌دادند و او را تشویق می‌کردند. چون طنزهای او نشان‌دهنده درک عالی او از جهان پیرامونی است که توسط کسانی مدیریت می‌شود‌ که تصمیم‌هایشان می‌تواند زندگی ما را به هر سمت که فرمان بچرخانند، پیش ببرد. و ما به‌طورجدی، نیازمند کسانی هستیم که آینه‌قدی بزرگ و تمام‌نمایی باشند که با خنده، ما را به خود بنمایانند. این خصوصیت کمدی است.
و اکنون که به مناسبت‌های پیش رو و به پیشنهاد ریاست قوه قضائیه، و با موافقت رهبری، دستور عفو عمومی هزاران نفر از بازداشت‌شدگان اعتراضات ماه‌های اخیر صادر شده است، قدر مسلم می‌توان حکم زینب موسوی را که جز عمل به وظیفه حرفه‌ای خود، هیچ کار دیگری نکرده است، شکست و مورد بخشودگی قرار داد. باشد که چنین شود.